Οι ελληνικές κοινότητες της Μ. Ασίας και της Κωνσταντινούπολης ανέπτυξαν αξιοσημείωτη αθλητική δραστηριότητα από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα έως το 1922, ιδρύοντας αθλητικά σωματεία, θεσπίζοντας αγώνες και οργανώνοντας γυμναστήρια και στάδια. Στα αστικά κέντρα του Πόντου, όπως στην Τραπεζούντα, τη Σαμψούντα, την Κερασούντα, τη Σινώπη, τη Μερζιφούντα, την Ορντού, την Ίμερα κ.α., παρουσιάστηκε αντίστοιχα αξιοσημείωτη γυμναστική και αθλητική δραστηριότητα, χάρη πρωτίστως στις πρωτοβουλίες ανήσυχων εκπαιδευτικών.
Πρωτοπόρος της ελληνικής γυμναστικής στον Πόντο θεωρείται ο φιλόλογος Αριστείδης Ιεροκλής, με καταγωγή από την Κρώμνη της Τραπεζούντας.
Δίδαξε στο Φροντιστήριον Τραπεζούντος κατά τις περιόδους 1882-1883, 1901-1909 και 1913-1920. Ο Ιεροκλής είχε σπουδάσει στο Φροντιστήριο και μετέπειτα στην Κωνσταντινούπολη, ενώ έλαβε διδακτορικό δίπλωμα Φιλολογίας από το Εθνικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά την παραμονή του στην Αθήνα έγινε κοινωνός των νέων γυμναστικών και αθλητικών ιδεών που κυοφορούνταν στο ελληνικό βασίλειο, τις οποίες μετέφερε αργότερα στην Τραπεζούντα.
Το έτος 1880 συνέγραψε το πρώτο γνωστό άρθρο περί σωματικής αγωγής στον Πόντο, με τίτλο «Περί Γυμναστικής», στο δεύτερο κιόλας τεύχος του εβδομαδιαίου περιοδικού Εύξεινος Πόντος που εκδιδόταν στην Τραπεζούντα, του οποίου υπήρξε για ένα διάστημα συνδιευθυντής. Στο άρθρο αυτό γινόταν ευρύτατη αναδρομή στην αρχαία Ελλάδα, στο αρχαίο ελληνικό πνεύμα και στη θέση που κατείχε η γυμναστική στην αγωγή των νέων. Δημοσιεύθηκε σε συνέχειες, και στα δύο επόμενα τεύχη θίγονταν ζητήματα όπως η ωφέλεια της γυμναστικής, η θέση της στο εκπαιδευτικό σύστημα κτλ.
Ο Ιεροκλής υπήρξε επίσης ο πρώτος πρόεδρος της Αδελφότητος των Φιλομαθών Νέων «Πρόοδος», η οποία ιδρύθηκε στην Τραπεζούντα το 1882, με σκοπό, μεταξύ άλλων, να φροντίσει για την άσκηση του σώματος των νέων με την ίδρυση γυμναστηρίου. Πρόκειται για μία από τις πρώτες καταγεγραμμένες κινήσεις περί σωματικής άσκησης και ίδρυσης γυμναστηρίου στον Πόντο.
Το 1908 ιδρύθηκε στην Τραπεζούντα ο Ελληνικός Σύλλογος «Προμηθεύς», με πρωτεργάτη και πρόεδρο πάλι τον Αριστείδη Ιεροκλή. Σκοπός του συλλόγου υπήρξε «η δι’ ιδρύσεως γυμναστηρίου διάδοσις της γυμναστικής παρ’ ημίν και η διά καταρτισμού αναγνωστηρίου και εντευκτηρίου και διά διοργανώσεως δημοσίων διαλέξεων πνευματική ανάπτυξις των μελών αυτού».
Ο σύλλογος ζήτησε μάλιστα από το Σύλλογο Μικρασιατών «Η Ανατολή», ο οποίος έδρευε στην Αθήνα, την αποστολή ενός γυμναστή, για διάστημα ενός τριμήνου.
Για τον Αριστείδη Ιεροκλή, όπως και για τα υπόλοιπα μέλη της ελληνικής λογιοσύνης της εποχής, πηγή έμπνευσης για την ανάπτυξη της γυμναστικής και του αθλητισμού στον Πόντο υπήρξε πάντοτε η αρχαία Ελλάδα. Αυτό γίνεται φανερό τόσο από την αρθρογραφία του όσο και από ενέργειες όπως η ίδρυση του συλλόγου «Προμηθεύς», ο οποίος έφερε ένα πανάρχαιο ελληνικό όνομα με συμβολική σημασία. Άλλωστε, η σύνδεση των Ελλήνων της Μ. Ασίας με την αρχαία Ελλάδα, την εποχή εκείνη, αποτελούσε για την ελληνική διανόηση κοινό τόπο, καθώς έτσι επιβεβαιωνόταν η αδιάλειπτη παρουσία του ελληνισμού στην περιοχή.
Το έργο του φωτισμένου φιλολόγου πρέπει να θεωρηθεί πρωτοποριακό, και οπωσδήποτε ο ίδιος να αναγνωρισθεί ως ένας εκ των θεμελιωτών της γυμναστικής και του αθλητισμού στον Πόντο. Ο Αριστείδης Ιεροκλής πέθανε το 1929, στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» της Αθήνας.
Ανδρέας Μπαλτάς
_____
Πηγές
- Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού, τόμ. 4, Μαλλιάρης-Παιδεία, Αθήνα 2006.
- Εύξεινος Πόντος, Σύγγραμμα Περιοδικόν, έτος Α΄, αρ. 2, 7 Ιουνίου 1880.
- Κυριακή Μαμώνη / Λήδα Ιστικοπούλου, Σωματειακή οργάνωση του ελληνισμού στη Μικρά Ασία (1861-1922), Εστία, Αθήνα 2006.
- Ανδρέας Μπαλτάς, «Ο ελληνικός αθλητισμός στον Πόντο», στο Αρχείον Πόντου, Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, τόμ. 56, Αθήνα, 2016.
