Σαν σήμερα, το 1818, τραγουδήθηκε για πρώτη φορά η «Άγια Νύχτα»

Το τραγούδι «Άγια Νύχτα» (γερμ. «Stille Nacht, heilige Nacht») είναι το διεθνώς γνωστότερο χριστουγεννιάτικο τραγούδι. Γράφηκε στις αρχές του 19ου αι. και δημιουργοί του είναι οι Αυστριακοί Φραντς Ξάβερ Γκρούμπερ (Franz Xaver Gruber) και Γιόζεφ Μορ (Joseph Mohr). Για χρόνια παρέμεναν άγνωστοι και πολλοί απέδιδαν την πατρότητα του τραγουδιού σε διάσημους κλασικούς συνθέτες όπως ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν ή τον Χάιντν, ή θεωρούσαν ότι επρόκειτο για κάποιο παραδοσιακό γερμανικό νανούρισμα.

Σήμερα έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες σε όλον τον χριστιανικό κόσμο.

Η «Άγια Νύχτα» πρωτοτραγουδήθηκε τις παραμονές των Χριστουγέννων του 1818 στην εκκλησία του μικρού χωριού Όμπερντορφ, στην περιοχή του Ζάλτσμπουργκ της Αυστρίας. Οι στίχοι είχαν γραφεί δύο χρόνια νωρίτερα, το 1816, από τον νεαρό εφημέριο του χωριού Γιόζεφ Μορ, όπως έγινε γνωστό από ένα χειρόγραφο που ανακαλύφθηκε το 1995 και φέρει την υπογραφή του εφημέριου.

Το χειρόγραφο χρονολογείται από τους μελετητές το 1820. Στην αριστερή πλευρά αναγράφεται η ημερομηνία συγγραφής των στίχων και στην άνω δεξιά γωνία η ένδειξη «Melodie von Fr. Xav. Gruber». Σήμερα φυλάσσεται στο Carolino Augusteum Museum του Ζάλτσμπουργκ.

Μετά την πρώτη εκτέλεση το τραγούδι ξεχάστηκε, καθώς μάλιστα οι δρόμοι των δημιουργών του χώρισαν, αφού καθένας τους μετακινήθηκε σε διαφορετικό τόπο.

Η χειρόγραφη παρτιτούρα του Franz Xaver Gruber (πηγή: commons.wikimedia.org)

Το 1825 ο τότε εφημέριος της εκκλησίας του Όμπερντορφ κάλεσε έναν τεχνίτη ονόματι Καρλ Μάουραχερ για να επισκευάσει το εκκλησιαστικό όργανο του ναού. Αυτός ανακάλυψε στο πίσω μέρος του οργάνου πεταμένο ένα αντίγραφο του τραγουδιού. Το έδωσε στην οικογένεια Στράσερ που ζούσε στο Τιρόλο και συνήθιζε να ταξιδεύει σε διάφορες πόλεις της Γερμανίας και να τραγουδάει σε γιορτές, κι έτσι η «Άγια Νύχτα» άρχισε να διαδίδεται στις γερμανόφωνες χώρες και σύντομα έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής.

Το 1839 μια άλλη οικογένεια τραγουδιστών από το Τιρόλο παρουσίασε το τραγούδι στη Νέα Υόρκη, ξεκινώντας τη διάδοση της «Άγιας Νύχτας» στον αγγλόφωνο κόσμο.

Στην αγγλική γλώσσα μεταφράστηκε το 1863 από τον Τζον Φρίμαν τον νεότερο με μελωδία ελαφρώς διαφορετική του αυστριακού πρωτοτύπου.

Το 1840 εκδόθηκε πρώτη φορά με την ένδειξη «αγνώστου συνθέτη». Υπήρξε το αγαπημένο τραγούδι του βασιλιά Φρειδερίκου-Γουλιέλμου Δ΄ της Πρωσίας, ο οποίος διέταξε τη διεξαγωγή έρευνας για τον εντοπισμό των δημιουργών του. Οι έρευνες ξεκίνησαν το 1854 και τελικά κατέληξαν στη γνωστοποίηση τόσο των Μορ και Γκρούμπερ όσο και του θρύλου γύρω από τις συνθήκες που γράφηκε το τραγούδι, ο οποίος μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αληθινή ιστορία.

Πορτρέτο του Φραντς Γκρούμπερ από τον Σεμπάστιαν Στιφ (πηγή: commons.wikimedia.org)

Η «Άγια Νύχτα» έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 300 γλώσσες και διαλέκτους σε όλον τον κόσμο. Είναι εξαιρετικά δημοφιλής τόσο μεταξύ των καθολικών όσο και των προτεσταντών. Μάλιστα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τραγουδήθηκε ταυτόχρονα στην αγγλική και τη γερμανική γλώσσα από τα αντιμαχόμενα στρατεύματα στο μέτωπο, κατά τη χριστουγεννιάτικη ανακωχή του 1914, καθώς ήταν από τα λίγα κοινώς γνωστά χριστουγεννιάτικα τραγούδια και των δύο πλευρών.

Η «Άγια Νύχτα» έχει γνωρίσει πολλές διασκευές και επανεκτελέσεις από διαφόρους καλλιτέχνες μέχρι σήμερα, κάποιες μάλιστα με σκωπτικό ή ειρωνικό στόχο (Simon and Garfunkel, Manowar). Επίσης έχει εμπνεύσει παραγωγές του κινηματογράφου και της μικρής οθόνης.

Ο θρύλος
Όπως συμβαίνει συνήθως για πολλά δημοφιλή πρόσωπα ή αντικείμενα (τραγούδια, κτήρια, τοποθεσίες, προσωπικά αντικείμενα φημισμένων προσωπικοτήτων), έτσι και γύρω από τη σύνθεση του χριστουγεννιάτικου αυτού τραγουδιού έχουν πλεχθεί διάφορες ιστορίες και θρύλοι που πλαισιώνουν την πραγματική ιστορία.

Όμπερντορφ (φωτ.:  pixabay.com)

Σύμφωνα με την πιο γνωστή, την προπαραμονή των Χριστουγέννων του 1818, στο μικρό χωριό του Όμπερντορφ στην περιοχή του Ζάλτσμπουργκ, κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας ξαφνικά χάλασε το εκκλησιαστικό όργανο. Ένοχοι ήταν τα ποντίκια που είχαν ροκανίσει τα διάφορα μέρη του. Μετά τη Λειτουργία ο εφημέριος Γιόζεφ Μορ κάλεσε τον δάσκαλο του χωριού και οργανίστα της εκκλησίας Φραντς Γκρούμπερ για να βρουν κάποια λύση, αφού δεν μπορούσαν να αποδώσουν τον χριστουγεννιάτικο ύμνο χωρίς εκκλησιαστικό όργανο.

Αποφάσισαν τελικά να γράψουν ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι για κιθάρα, και ο δάσκαλος αποσύρθηκε στο δωμάτιό του πάνω από το σχολείο, περιμένοντας τους στίχους που θα έγραφε ο εφημέριος.

Το γαλήνιο χιονισμένο τοπίο ενέπνευσε τον πατέρα Μορ, που φαντάστηκε ότι σε μια τόσο γαλήνια και ήρεμη νύχτα θα ήρθε στον κόσμο το Θείον Βρέφος. Οι σκέψεις αυτές έγιναν οι πρώτοι στίχοι του καινούριου τραγουδιού. Αργά τη νύχτα, όταν νεαρός εφημέριος τελείωσε τη συγγραφή, έτρεξε στο δωμάτιο του δασκάλου. Τα όμορφα λόγια του τραγουδιού συγκίνησαν τον Γκρούμπερ που έβαλε τα δυνατά του για να συνθέσει μία εξίσου ωραία μελωδία. Μέχρι τα ξημερώματα το τραγούδι ήταν έτοιμο, και τη νύχτα της παραμονής στη Λειτουργία των Χριστουγέννων στη θέση του χριστουγεννιάτικου ύμνου οι δύο άνδρες άρχισαν να ψάλλουν την «Άγια Νύχτα».

Όταν τελείωσαν, μια απέραντη σιωπή επικρατούσε στην εκκλησία, φέρνοντας τον πατέρα Μορ και τον Γκρούμπερ σε αμηχανία. Τότε όμως μια γλυκιά γυναικεία φωνή άρχισε να τραγουδά κατανυκτικά τους στίχους του νέου ύμνου. Σιγά-σιγά όλο το εκκλησίασμα άρχισε να συμμετέχει, ψάλλοντας ξανά και ξανά το όμορφο αυτό τραγούδι με τους τόσο γλυκείς στίχους.

Κατά καιρούς, και με τη διάδοση της «Άγιας Νύχτας» σε όλο τον κόσμο, ο δημοφιλής αυτός θρύλος παραλλάχθηκε σε πολλές διαφορετικές εκδοχές, με τον εμπλουτισμό της αρχικής ιστορίας με στοιχεία των κατά τόπους παραδόσεων.

• Πηγή: el.wikipedia.org.