Τα γεγονότα των Οκτωβριανών της Κύπρου το 1931 αποτέλεσαν την πρώτη παλλαϊκή εξέγερση ενάντια στην αποικιοκρατία, και την απαρχή του τέλους της. Η ειρηνική διαδήλωση (στις 21 Οκτωβρίου) βάφτηκε με το αίμα του 17χρονου Ονούφριου Κληρίδη. Η εξέγερση συγκλόνισε ολόκληρο το νησί αλλά και τον ελληνικό λαό, ο οποίος δήλωνε τον ενθουσιασμό και την συμπαράστασή του. Παρ’ όλα αυτά ο Έλληνας πρωθυπουργός ακολούθησε τη διπλωματική οδό και καταδίκασε όσα συνέβησαν.
Η αυθόρμητη εξέγερση των Οκτωβριανών είχε ως πρόλογο την πυρπόληση του Κυβερνείου. Οι δε συγκρούσεις επεκτάθηκαν σ’ όλο το νησί με νεκρούς και τραυματίες. Οι Άγγλοι προέβησαν σε εκατοντάδες συλλήψεις Κυπρίων.
Επίλογος της αυθόρμητης αυτής εξέγερσης, η «άφιξη» της Παλμεροκρατίας.
Η πολιτική του «καλού παιδιού»
Λίγες μέρες μετά τα γεγονότα, στις 25 του μηνός, ο Βενιζέλος ανακαλεί στην Αθήνα τον Γενικό Πρόξενο στην Κύπρο Αλέξη Κύρου και συντάσσει μνημόνιο προς τον Άγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα, προσπαθώντας να κατευνάσει το θυμό του.
Είμαι περισσότερον αγανακτισμένος κατά της ανοήτου πολιτείας των πολιτευομένων της Κύπρου, διότι αύτη δεν μου επιτρέπει ουδέ να διανοηθώ να ζητήσω σήμερον την Κύπρον αφ’ ου πρέπει να παρέλθουν έτη πολλά δια να λησμονηθούν αι τελευταίαι ταραχαί και να μη παρασχεθή η εντύπωσις ότι η Αγγλία υπέκυψε εις την επαναστατικήν πίεσιν των Κυπρίων.
Η πολιτική του ρεαλιστή πρωθυπουργού της Ελλάδας έμοιαζε να κλονίζεται. Η άποψή του ήταν πως με αυτόν τον τρόπο δεν θα μπορούσε να ζητήσει την πραγματοποίηση της Ένωσης. Για τον ίδιο, η περίοδος αυτή δεν ήταν «σωστή». Η οποιαδήποτε διατάραξη των σχέσεων της χώρας με τη Μεγάλη Βρετανία θεωρείτο «ολέθρια».
Οι δηλώσεις του Βενιζέλου αιφνιδίασαν τους πολίτες, και ο Τύπος της εποχής αναφέρθηκε σε αυτές με αρνητικά σχόλια. Αντιθέτως ο ελληνικός λαός είχε συγκινηθεί με τα γεγονότα. Διοργανώθηκαν συλλαλητήρια στην Αθήνα υπέρ της ένωσης του νησιού με την Ελλάδα. Πολλοί διανοούμενοι της εποχής έγραψαν ποιήματα* και ενθάρρυναν τον κυπριακό λαό.
Στις 29 Οκτωβρίου ο ποιητής Κωστής Παλαμάς δημοσίευσε στο περιοδικό Εστία το ποίημα «Η Κύπρος πάλι», αφιερωμένο στον Ν.Κ. Λανίτη, ο οποίος είχε συλληφθεί στη Λεμεσό από τις αγγλικές Αρχές. Στο ποίημα ο Παλαμάς καλωσορίζει τους Κύπριους.
[…] Η Κύπρος. Καιροί πέρασαν. Τώρα είν’ ορμή κι η οργή της.
Με τίνασμ’ άξαφνο γοργό
φτερώνει η γαλανόλευκη δαρμένο το κορμί της:
«Τι; Ελλάδα είμαι κι εγώ!»
Και ακούστε: Πολεμόχαρη, να! η Κύπρος μας φωνάζει […]
Τα γεγονότα των Οκτωβριανών
Τρεις μέρες πριν από τα γεγονότα η Κύπρος έμοιαζε με καζάνι που βράζει. Η παραίτηση του Νικόδημου Μυλωνά από το Νομοθετικό Συμβούλιο άναψε τη φλόγα της εξέγερσης. Τα γεγονότα παίρνουν μορφή χιονοστιβάδας. Παραιτούνται και οι υπόλοιποι βουλευτές παραδίδοντας υπόμνημα με τους λόγους παραίτησής τους. Την ίδια στιγμή ο κόσμος συσπειρώνεται γύρω από τους πρωταγωνιστές.
Η αφορμή ήταν η αδίστακτη οικονομική πολιτική των Βρετανών εις βάρους του κυπριακού λαού. Η αιτία όμως πολύ βαθύτερη: Ήταν το αίτημα για ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.
Ήταν Τετάρτη 21 Οκτωβρίου. Πλήθος λαού συγκεντρώθηκε έξω από την Εμπορική Λέσχη, όπου οι δικηγόρος Κλυτίδης και ο διάκονος Κυκκώτης εμψυχώνουν το λαό ορκίζοντάς τον στην ελληνική σημαία και στην υπόσχεση για Ένωση.
Ο κόσμος, ψάλλοντας τον Εθνικό Ύμνο, κατευθύνεται προς το Κυβερνείο. Η διαδήλωση φαινόταν ειρηνική.
Ωστόσο, τα πράγματα πήραν άλλη τροπή. Ο λαϊκός ξεσηκωμός κατεστάλη με τα όπλα και η διαδήλωση βάφτηκε από το αίμα των εξεγερμένων. Πρώτο θύμα, ο 17χρονος Ονούφριος Κληρίδης. Η κηδεία την επόμενη ημέρα μετατρέπεται σε παγκύπριο συλλαλητήριο. Σχεδόν σε όλες τις πόλεις πραγματοποιούνται διαδηλώσεις ενάντια στην αποικιοκρατική δύναμη, όπου μόνο αίτημα είναι η ένωση με την Ελλάδα.
Το πυρπολημένο Κυβερνείο
Οι υπόλοιπες μέρες είναι ένας πονοκέφαλος για τον Κυβερνήτη Στορς, ο οποίος ενισχύει τις στρατιωτικές δυνάμεις στο νησί και προσπαθεί να επιβάλει την τάξη κυρίως στην ύπαιθρο, όπου επικρατεί αναρχία. Η τακτική τους αλλάζει. Συλλαμβάνουν και εξορίζουν πλήθος κόσμου, μεταξύ των οποίων ο Μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς, και ο Μητροπολίτης Κυρηνείας Μακάριος Β΄.
Για την Κύπρο, πλέον, η κατάπνιξη της εξέγερσης όρισε την αρχή μιας αυταρχικής και δικτατορικής περιόδου που έμεινε γνωστή ως Παλμεροκρατία.
Η δικτατορική αυτή περίοδος διήρκεσε μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν για ακόμη μια φορά οι Άγγλοι έδωσαν «κούφιες» ελπίδες στον λαό.
____
Βιβλιογραφία:
- Παντελής Βουτουρής, Τα Οκτωβριανά του 1931, ο Κωστής Παλαμάς και ο Κώστας Μόντης.
- Πέτρος Παπαπολυβίου, Για την Οκτωβριανή εξέγερση του 1931.
- Περιοδικό Εστία.
Πηγή: mixanitouxronou.com.cy.
____
* [Σημ. pontos-news.gr] Ποίημα για τα Οκτωβριανά είχε γράψει και ο 12χρονος τότε Αντώνης Σαμαράκης:
Χρόνια και χρόνια λαχταράς Κύπρο την ώρα της χαράς,
που κοντά μας θα σε φέρει της ελευθεριάς αγέρι.
Κύπρος μου όμορφο νησί έχεις ψυχή ελληνική
και μοσχοβολούν Ελλάδα τα βουνά σου, τα λαγκάδια.
Κύπρος μου, έρχετ’ η στιγμή που ο καθένας καρτερεί
να γιορτάσει πέρα ως πέρα τη μεγάλη την ημέρα:
Με την Ελλάδα τη γλυκιά να ’σαι μαζί παντοτινά
θα ’σαι μες στην αγκαλιά της σαν και τ’ άλλα τα παιδιά της.
