Πολλές, όλες σχεδόν οι οικονομίες δανείζονται, διότι ο δανεισμός παρέχει την δυνατότητα στις κυβερνήσεις να καλύψουν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού τους χωρίς να υποχρεωθούν άμεσα να αυξήσουν τη φορολογία ή να περιορίσουν τις δημόσιες δαπάνες τους. Η συσσώρευση υψηλού χρέους μπορεί να καταστρέψει μια οικονομία, ειδικά σε συνθήκες ύφεσης. Οι αναπτυγμένες χώρες είναι σε θέση να δανειστούν περισσότερα χρήματα, επειδή οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι γενικά εμπιστεύονται ότι τα πλουσιότερα έθνη θα ξεπληρώσουν το χρέος τους στο ακέραιο.
Το χρέος των ΗΠΑ ξεπέρασε τα 20 τρισ. δολάρια, ενώ του Ηνωμένου Βασιλείου αγγίζει τα 2 τρισ. στερλίνες (2,5 τρισ. δολάρια).
Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι οι πιο χρεωμένες χώρες στον κόσμο. Το χρέος της Ιαπωνίας έφτασε το 221,8% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της το 2015, σύμφωνα με τα στοιχεία Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).1
Εάν οι Ιάπωνες ήθελαν να αποπληρώσουν το εθνικό χρέος τους, ο καθένας θα όφειλε 90.345 δολάρια. Ακολούθως οι Ιρλανδοί 62.687 δολάρια, οι Αμερικανοί 61.539 δολάρια, οι Ιταλοί 58.693 δολάρια, οι Βέλγοι 58.134 δολάρια, οι Αυστριακοί 49.975 δολάρια, οι Γάλλοι 49.652 δολάρια και οι Έλληνες 47.869 δολάρια. Το χαμηλότερο ποσό κατά κεφαλήν χρέους αντιστοιχεί στην Εσθονία με 3.761 δολάρια.
Το δημόσιο χρέος
Η πραγματική αξιολόγηση της «σοβαρότητας» ενός χρέους έχει να κάνει με το κλάσμα ( Χρέος / ΑΕΠ) εκφρασμένο επί τοις εκατό, και όχι με την απόλυτη τιμή του χρέους. [Για την Ελλάδα (χρέος: 328.704 δισ. ευρώ) / (ΑΕΠ: 195 δισ. δολάρια ) = 179% ].
Το 2015, το μέσο επίπεδο του δημόσιου χρέους στις χώρες του ΟΑΣΑ έφτασε το 112% του ΑΕΠ, ενώ πριν την κρίση το 2007 ήταν 81% του ΑΕΠ. Τα επίπεδα του χρέους αυξήθηκαν περισσότερο στην Ισπανία, την Σλοβενία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα. Χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά χρέους είναι: η Ιαπωνία με 221.8% του ΑΕΠ, η Ελλάδα με 179% του ΑΕΠ, η Ιταλία με 157.5% και η Πορτογαλία με 149.2%.
Μόνο τρεις χώρες του ΟΑΣΑ κατάφεραν να περιορίσουν το χρέος τους από την αρχή της κρίσης: η Νορβηγία, η Ελβετία και το Ισραήλ.
Το επίπεδο του χρέους εκφρασμένου σε ποσοστό επί του ΑΕΠ, υποδηλώνει την ικανότητα ή την δυσκολία μιας χώρας, να αποπληρώσει το χρέος της χωρίς περαιτέρω δανεισμό. Όταν μια κυβέρνηση δανείζεται χρήματα, οφείλει να τα αποπληρώσει με τόκο. Έτσι όταν τα επιτόκια ανεβαίνουν ή η οικονομία καταρρέει, τα επίπεδα του χρέους γίνονται δυσβάσταχτα.
Μολονότι το ποσοστό χρέους/ΑΕΠ στην Ελλάδα, είναι σημαντικά χαμηλότερο από το αντίστοιχο της Ιαπωνίας, οι συνέπειες είναι πολύ πιο σοβαρές στην Ελλάδα, κυρίως επειδή το χρέος της οφείλεται σε ξένους και όχι σε εγχώριους πιστωτές και εξαιτίας της δυναμικής της ιαπωνικής οικονομίας να αποπληρώσει το χρέος της, σε αντίθεση με την Ελλάδα όπου η δυναμική αυτή είναι σχεδόν απίθανη.
Η Ελλάδα έχει ανάγκη άμεσων μεταρρυθμίσεων, αυτών που δεν έγιναν από την αρχή της κρίσης για την τόνωση της οικονομίας της, διαφορετικά δεν πρόκειται να σταματήσει η αυτοπαγίδευση στην καθοδική σπειροειδή τροχιά του θανάτου (χρεοκοπία, κόκκινα δάνεια, τραπεζικά προβλήματα, ύφεση, μείωση αγορών, συρρίκνωση επενδύσεων, ανεργία, μείωση εισόδων του κράτους, ελλείμματα, νέοι φόροι, νέος δανεισμός, νέα μείωση μισθών συντάξεων, κλπ…). Όσο δε τα εξωτερικά θέματα εντείνονται, η ανάγκη για ισχυρή οικονομία της χώρας γίνεται επιτακτικότερη.
Σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο, το παγκόσμιο χρέος το 2017 ξεπέρασε τα 233 τρισ. δολάρια, αυξημένο κατά περισσότερα από 16 τρισ. δολάρια σε σχέση με τα τέλη του 2016.2
Στο σημείο αυτό προκύπτουν τα αμείλικτα ερωτήματα:
- Ποιος παρήγαγε τον πλούτο των 233 τρισ. δολάρια;
- Πότε και ποιες οικονομίες θα παράγουν τα απαιτούμενα πλεονάσματα για την αποπληρωμή αυτών των χρεών;
- Ποιοι είναι οι κανόνες συμπεριφοράς των χρηματαγορών;
Τα ερωτήματα αυτά θα μείνουν ίσως για πάντα αναπάντητα.
«Ούτε να οφείλεις ούτε να δανείζεσαι, οι οφειλές σκοτώνουν τη φιλία και ο δανεισμός την οικονομία», συμβούλευε ο Πολώνιος τον γιο του Λαέρτη (Άμλετ, Σαίξπηρ). Μολονότι οι συμβουλές αυτές δεν έχουν την ίδια αξία για όλα τα κράτη, η Ελλάδα πρέπει να βρει τον τρόπο να ξεπεράσει τον οικονομικό της σκόπελο ώστε να εξασφαλίσει την ευημερία του λαού της, αλλά πρωτίστως να διασφαλίσει τις ανάγκες της εθνικής της άμυνας.
Γιώργος Μουρουζίδης
______
1. http://www.oecd-ilibrary.org/…/government-at-a-glance-2017_
2. https://www.iif.com/…/glob…/global-debt-monitor-january-2018.
Πηγές: World Economic Forum • Institute of International Finance • https://tradingeconomics.com/greece/indicators.
