Στον αρχαιολογικό χώρο Ολούζ, που βρίσκεται νοτιοδυτικά της Αμάσειας ανακαλύφθηκε περσικός οικισμός. Είναι από τις ελάχιστες φορές που η γη του Πόντου έκρυβε κάτι που δεν είναι ελληνικό. Στις ανασκαφές που γίνονται από τον καθηγητή Σεβκέτ Ντονμέζ, της Αρχαιολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης τα τελευταία έντεκα χρόνια, αποκαλύφθηκε ο οικισμός που χρονολογείται στον 5ο αιώνα π.Χ..
Τα ευρήματα που ήρθαν στο φως δείχνουν ότι πρόκειται για περσικό οικισμό, οι κάτοικοι του οποίου πίστευαν στη φωτιά και σε μια θρησκεία που μπορεί να χαρακτηριστεί ως πρώιμος Ζωροαστρισμός.
Ανάμεσα στα ευρήματα είναι το συγκρότημα ενός ναού με αίθουσα όπου έκαιγε η ιερή φωτιά και με άλλες αίθουσες που χρησιμοποιούνταν για άλλους λατρευτικούς λόγους. Ο Ντονμέζ δήλωσε στο Πρακτορείο Ανατολή ότι ανάλογος ναός με τέτοια ευρήματα δεν έχουν βρεθεί ούτε στην ίδια την Περσία. Μάλιστα υποστήριξε ότι με βάση τα ευρήματα είναι πιθανόν ο Ζωροαστρισμός να εμφανίστηκε πρώτα στην Ανατολή και από κει να επεκτάθηκε στην Περσία.
Οι ανασκαφές στο Ολούζ ξεκίνησαν το 2007 και ο Ντονμέζ με την ομάδα του σχεδιάζουν να συνεχίσουν να ερευνούν τον χώρο, ενώ πιθανότατα να δουλέψουν στο μέλλον και στην αναστήλωση του ναού.
