Από τα σωστά πολιτεύματα καλύτερο είναι εκείνο που διοικείται από τους καλύτερους, γράφει ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του. Ο μέγιστος των σοφών δεν μένει μόνο στις επιμέρους διαφορές των πολιτευμάτων, αλλά προχωρά και στη στελέχωσή τους, συνδέοντας το αξίωμα με την αξία εκείνου που το εκπροσωπεί. Ο Μακεδόνας φιλόσοφος αναφέρθηκε σε τρία είδη πολιτεύματος: τη βασιλεία, την αριστοκρατία και την πολιτεία, όπως επίσης και στα παρεκβατικά τους. Δηλαδή η βασιλεία να εκφυλίζεται σε τυραννία, η αριστοκρατία σε ολιγαρχία και η πολιτεία σε οχλοκρατία ή δημαγωγία.
Το να εκφράζει η πλειοψηφία την εξουσία, σαφώς και προσδιορίζει τη δημοκρατία αριθμητικά, όχι όμως κατ’ ανάγκη και ποιοτικά. Διότι και στην ολιγαρχία η πλειοψηφία έχει την κυριαρχία.
Το κοινοβουλευτικό σύστημα είναι μεν δημοκρατικό ως προς την εκλογική του διαδικασία, δεν είναι ωστόσο αξιοκρατικό, όταν τα πρόσωπα που το στελεχώνουν είναι ανάξια. Αξιοκρατία δίχως τους άξιους δεν υπάρχει. Η κατάσταση στη χώρα μιλά από μόνη της διαχρονικά. Από την εποχή που γίναμε κράτος κυριαρχεί η αναξιοκρατία με ελάχιστες, θα έλεγα, εξαιρέσεις.
Τα πρόσωπα που στελεχώνουν την πολιτική, αν δεν ξεχωρίζουν σε επάρκεια, αν είναι κατώτερα των περιστάσεων, δεν προσφέρουν στην πατρίδα. Απλώς ταχτοποιούν τους ιδίους και τους δικούς τους, ανεξάρτητα από την παράταξη που ανήκουν.
Όσοι δεν μπορούν να σταθούν στο ύψος του θεσμού και του νόμου, ευτελίζουν και τα δύο. Γενικώς υποβαθμίζουν τη δημοκρατία.
Πιστεύω πως δεν είναι σύμπτωση ότι ο Χρυσούς Αιών των Αθηνών ταυτίζεται με τον Περικλή, ότι οι δημοκρατικοί νόμοι φέρουν την υπογραφή του Σόλωνα, ότι η κάθε μεταρρύθμιση, καλή ή κακή, είναι ανάλογη του ονόματος του μεταρρυθμιστή. Αλλά και στις μέρες μας, όταν αναφερόμαστε σε νόμους, ο νους μας πηγαίνει στους εμπνευστές τους.
Επομένως, η βελτίωση των θεσμών χρειάζεται πρόσωπα ικανά και ρηξικέλευθα, ηθικά και χαρισματικά, με τόλμη, αρετή και γνώση. Ανθρώπους με πνευματική συγκρότηση, κοινωνική ενσυναίσθηση και δημιουργική σκέψη. Πολιτικούς με ήθος και φαντασία που μπορούν να μετατρέψουν το καλό σε καλύτερο για την κοινωνία και την πατρίδα. Γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο, όταν μιλάμε για την Τοπική Αυτοδιοίκηση η σκέψη μας να οδεύει στον Καποδίστρια, είτε ως πολιτικό πρόσωπο είτε ως αυτοδιοικητικό νόμο. Η αμάθεια, η άγνοια και η βλακεία βλάπτουν την πολιτική και την πολιτεία.
Για τον ίδιο λόγο, όταν συζητάμε για πόλεμο, για κατοχή ή για λιμό, ο νους μας πηγαίνει αλλού. Σ’ ένα άτομο με συμπλέγματα που έστησε στην καρδιά της Ευρώπης συρματοπλέγματα, όπως έγραψε άλλοτε ο ιστορικός Καργάκος.
Την άποψη περί αξιοκρατίας ασπαζόταν απόλυτα και ο Ηράκλειτος με τη γνωστή του ρήση: «Είς εμοί μύριοι, εάν άριστος η». Δηλαδή ο ένας για μένα ισοδυναμεί με δέκα χιλιάδες αν είναι άριστος. Έτσι, όπως υπάρχουν σε κάθε επιστήμη κάποιοι που ξεχωρίζουν, το ίδιο συμβαίνει και στην πολιτική. Δεν είναι όλοι οι εκπρόσωποί της του ιδίου διαμετρήματος. Και σύμφωνα με τον Πλάτωνα, όταν έχουμε στην ίδια θέση άνισους ανθρώπους, είναι τρομακτική ανισότητα.
Υπάρχουν παραδείγματα όπου ισχυροί θεσμοί απορροφήθηκαν από ισχυρότερες προσωπικότητες, και άλλα όπου οι θεσμοί μοιάζουν με πουκάμισο μεγάλο μέσα στο οποίο χάνονται οι μικρές πολιτικές οντότητες.
Εν κατακλείδι, η προστασία των θεσμών απαιτεί την αξιοκρατική τους εκπροσώπηση. Και καταπώς λέει ο Πιττακός, «Κρατίστην είναι δημοκρατίαν όπου τοις πονηροίς ουκ έξεστιν άρχειν και τοις αγαθοίς ουκ έξεστι μη άρχειν» (άριστη είναι η Δημοκρατία που δεν επιτρέπει στους πονηρούς να άρχουν, ούτε στους καλούς να μην άρχουν).
Ωφελιμότεροι μεταξύ όλων των εκπροσώπων των θεσμών, είναι οι πολιτικοί των οποίων η δράση και η προσφορά εξαντλείται στο πρόσωπο σύμπασας της κοινωνίας. Και η σχέση τους με το λαό μοιάζει με τη σχέση που έχει ο ποταμός με την κοίτη του: Να την διαμορφώνει και να διαμορφώνεται μέσα από αυτήν.
