O «ξεχασμένος» συριακός εμφύλιος και τα παίγνια ισχύος στη Μέση Ανατολή

Η δράση του Ισλαμικού Κράτους στη Μέση Ανατολή και οι θηριωδίες που διαπράττει έχουν θέσει σε δεύτερη μοίρα τον εμφύλιο στη Συρία, ο οποίος εν πολλοίς αποτελεί ένα από τα γενεσιουργά αίτια της ακραίας τζιχαντιστικής οργάνωσης. Οι νεκροί στη Συρία μέχρι στιγμής έχουν ξεπεράσει τις 210.000, ένα ασύλληπτο νούμερο αν λάβει κάποιος υπόψη ότι τα θύματα από τον μακροβιότερο διακρατικό πόλεμο του 20ού αιώνα στη Μέση Ανατολή μεταξύ Ιράν-Ιράκ (1980-1988) υπολογίζονται σε 367.000.

Μια πρώτη επισήμανση για την κατάσταση στη Συρία είναι πως καμία από τις δυο πλευρές δεν έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να επικρατήσει ολοκληρωτικά επί της άλλης, διαιωνίζοντας έτσι τον πόλεμο φθοράς που μαίνεται στο συριακό έδαφος εδώ και σχεδόν τέσσερα χρόνια.

Ποια είναι όμως η κατάσταση επί του εδάφους; Ο Μπασάρ Αλ Άσαντ ελέγχει μέχρι στιγμής την πρωτεύουσα Δαμασκό, την παραλιακή Συρία στη Μεσόγειο και αρκετές περιοχές μεταξύ των δύο.

Το Ισλαμικό Κράτος έχει εδραιωθεί στο ανατολικό τμήμα της συριακής επικράτειας, ενώ η οργάνωση Αλ Νούσρα δρα στη βορειοδυτική Συρία, όπου επεκτείνει την επιρροή της ερχόμενη σε σύγκρουση με τους μετριοπαθείς αντάρτες του λεγόμενου «Ελεύθερου Συριακού Στρατού». Σε αυτές τις περιοχές στη βόρεια Συρία δρα και η Αλ Κάιντα. Τέλος, στη βόρεια Συρία, στα σύνορα με την Τουρκία, έχει δημιουργηθεί η αυτόνομη διοίκηση των Κούρδων στο πρότυπο του ελβετικού μοντέλου.

Αυτό που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής όμως είναι η δημιουργία, τον περασμένο Νοέμβριο, του λεγόμενου Νότιου Μετώπου (Southern Front), το οποίο αποτελεί οργάνωση-ομπρέλα για δεκαπέντε μετριοπαθείς οργανώσεις που μάχονται κατά του Άσαντ.

Οι οργανώσεις αυτές έχουν συντάξει μια πολιτική διακήρυξη που τις διαφοροποιεί από τη εξόριστη συριακή αντιπολίτευση και τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, του οποίου η δράση θεωρείται αποτυχημένη στη Συρία. Το Νότιο Μέτωπο, που δρα σε περιοχές κοντά στα σύνορα με την Ιορδανία, διακηρύττει πως έχει εκπονήσει ένα σχέδιο πολιτικής μετάβασης το οποίο προβλέπει την προκήρυξη εκλογών και την διαφύλαξη των δικαιωμάτων όλων των μειονοτήτων στην μετα-Άσαντ εποχή.

Οι αντάρτες του λεγόμενου Νότιου Μετώπου προβάλλουν ως στρατηγικά πλεονεκτήματα το γεγονός ότι έχουν εδραιωθεί σε περιοχές κοντά στα σύνορα της Ιορδανίας και του Ισραήλ, κράτη με φιλοδυτικό προσανατολισμό. Επιπλέον, βρίσκονται κοντά στη συριακή πρωτεύουσα, γεγονός πολύ σημαντικό από στρατηγικής πλευράς καθώς η πτώση του συριακού καθεστώτος περνά από την κατάληψη της Δαμασκού. Σε αυτές τις περιοχές δεν έχουν εισχωρήσει ακραίοι τζιχαντιστές, άρα θεωρούν ότι μπορούν να αποτελέσουν τον δυνάμει πολιτικό πυρήνα για την μετα-Άσαντ εποχή.

Η Μέση Ανατολή αποτελούσε διαχρονικά –και συνεχίζει να αποτελεί– πεδίο ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, με φόντο την ουκρανική κρίση, θα συνεχίσει να αντανακλά στην Εγγύς Ανατολή. Αλλά και το αντίθετο. Οι εξελίξεις στη Συρία θα ανατροφοδοτούν την ένταση μεταξύ Ρωσίας-Δύσης σε άλλα στρατηγικά πεδία.

Η Μόσχα θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τον Σύρο πρόεδρο γιατί αν εκδιωχθεί ο Άσαντ από την εξουσία κινδυνεύει να χάσει την τελευταία ναυτική της βάση της στην πόλη Ταρτούς. Η βάση αυτή είναι πολύ σημαντική για τους Ρώσους γιατί εκεί ελλιμενίζονται ρωσικά πλοία από τη Μαύρη Θάλασσα.

Διαχρονικός στόχος της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής ήταν η κάθοδος στα «θερμά ύδατα» της Μεσογείου. Ο έλεγχος της βάσης εντάσσεται σε αυτήν τη γεωστρατηγική πραγματικότητα και υποστηρίζει τον στρατηγικό σχεδιασμό της Ρωσίας ως Μεγάλης Δύναμης. Όπως έχει καταδείξει η δράση της Ρωσίας τα τελευταία χρόνια (βλ. ουκρανική κρίση, πόλεμος Νότιας Οσετίας το 2008) η Ρωσία δεν αστειεύεται και είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει ακόμη και ένοπλη βία όταν διακυβεύονται ζωτικά της συμφέροντα.