Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου – Η απαρχή του ποντιακού θεάτρου

Αφιερωμένη στο θέατρο είναι η 27η Μαρτίου – η παγκόσμια ημέρα καθιερώθηκε το 1961 με πρωτοβουλία του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Για τους Έλληνες του Πόντου το θέατρο δεν ήταν κάτι άγνωστο, όπως μαρτυρείται από ερείπια ή λείψανα θεάτρων που χρονολογούνται στα Ελληνιστικά χρόνια, ιδίως στις ελληνικές πόλεις των παραλίων, Σινώπη, Αμισό, Τραπεζούντα.

Μάλιστα, κατά τον Φίλωνα Κτενίδη, ο οποίος επικαλείται τον Ελευθέριο Κούση, επί Κομνηνών (1204-1461) οι Τραπεζούντιοι είχον θέατρα, και αυτό εξηγεί και την ευρεία χρήση της λέξης θέατρον στην ποντιακή διάλεκτο. Πράγματι, όταν ήθελαν να προσάψουν σε κάποιον τη μομφή ότι έγινε περίγελως του κόσμου, του έλεγαν ότι έγινε θέατρο ή πομπή.

Ένα θεατρικό είδος αυτόνομο (ή μάλλον ορθότερα προθεατρικό, λόγω του αυτοσχεδιαστικού στοιχείου) αποτελούσαν τα λαϊκά δρώμενα των Μωμόγερων που αναβίωναν σε όλες τις ελληνικές κοινότητες το Δωδεκαήμερο (από Χριστούγεννα έως Φώτα).

Στις απαρχές της προσωπικής δημιουργίας, πρώτο συναντάμε το όνομα του Ιωάννη Γ. Βαλαβάνη (1830-1899), Κερασούντιου φιλόλογου, εκπαιδευτικού και λαογράφου, ο οποίος επηρεασμένος από τα δημώδη άσματα που συνέλεγε και μελετούσε, έγραψε και δημοσίευσε την κωμωδία Ειμαρμένης παίγνια, το 1860 στην Αθήνα. Ο ίδιος έγραψε και τη μονόπρακτη κωμωδία Το σουτζούκι, ο τίτλος της οποίας αναφέρεται στο ομώνυμο χρυσό γυναικείο κόσμημα.

Σύμφωνα με τον Φίλωνα Κτενίδη θεατρικές παραστάσεις στην Τραπεζούντα άρχισαν να οργανώνονται μετά τα μέσα του 19ου αι. Στο περιοδικό Εύξεινος Πόντος, αναφέρεται: «Το πρώτον και μοναδικόν θέατρον της Τραπεζούντος ιδρύθηκε από τον μεγάλον ευεργέτην αυτής, τον αοίδιμον Κωνσταντίνον Θεοφύλακτον το 1895, εις το κέντρον της ενορίας του Αγ. Γρηγορίου, όχι μακρυά απ΄ τον μητροπολιτικόν ναόν, και αντίκρυ εις το Ρωσσικόν Προξενείον».

Ο Κωνσταντίνος (Κωστάκης) Θεοφύλακτος μάλιστα ανέθεσε την εκπόνηση των σχεδίων σε Ιταλό αρχιτέκτονα, ενώ στην Ιταλία κατασκευάστηκαν και τα σκηνικά. Οι θέσεις στην πλατεία ήταν 300, ενώ από τα θεωρεία μπορούσαν να παρακολουθήσουν ακόμα 80 άτομα.

Τη διαχείριση του θεάτρου ανέλαβαν αρχικά οι αδελφοί Μανωλίδη (1895-1905) και τους διαδέχτηκε το 1906 ο Ιωσήφ Κτενίδης. Ο πρώτος επαγγελματικός θίασος που έπαιξε ήταν του Νικόλαου Παρασκευοπούλου, το 1897.

Εκτός από τους ελληνικούς φιλοξενήθηκαν και τουρκικοί και ιταλικοί θίασοι, όπως και παραστάσεις με ταχυδακτυλουργούς και παλαιστές, αλλά και κουκλοθέατρο.

Το θέατρο της Τραπεζούντας έδωσε ώθηση στην καλλιέργεια της τέχνης, όχι μόνο στην πόλη αλλά και στην ύπαιθρο. Μάλιστα λίγο αργότερα ιδρύθηκε ο Δραματικός Όμιλος Τραπεζούντος.

• Με πληροφορίες από την Εγκυκλοπαίδεια του ποντιακού ελληνισμού.