Λέγεται ότι οι Πόντιοι πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα από το χωριό Λιβερά της ορεινής Τραπεζούντας, ανάμεσα στα λιγοστά αντικείμενα που πήραν μαζί τους ήταν εγκόλπια και περικεφαλαίες των Μωμό’ερων. Γνωστό και ως Κοτσαμάνια (από την τουρκική λέξη «κοτσαμάν’», που σημαίνει «μεγαλόσωμοι άντρες»), το έθιμο που μεταφέρθηκε από την πατρίδα αναβιώνει, στην παραλλαγή της Λιβεράς, σε οκτώ χωριά του νομού Κοζάνης· δύο από αυτά και ο Τετράλοφος και ο Άγιος Δημήτριος που… παραδοσιακά πρωτοβγαίνουν οι θίασοι των τοπικών ποντιακών συλλόγων, στις 25 και 26 Δεκεμβρίου. Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων βγαίνουν και στο Καρυοχώρι.
Οι Μωμόγεροι, που έχουν εγγραφεί στον κατάλογο της UNESCO, βγαίνουν στα χωριά της Κοζάνης ανελλιπώς από το 1924. Ελάχιστες είναι οι χρονιές που το έθιμο αναβίωσε μέσα στο Δωδεκαήμερο – εξαίρεση ήταν ο πόλεμος του ’40.
Για όσες μέρες αναβιώνει το έθιμο, ο θίασος, η χορευτική, η θεατρική και η μουσική ομάδα των Μωμόγερων συμμετέχει (και προκαλεί) ένα ατελείωτο γλέντι από το πρωί μέχρι το βράδυ, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες.
Και μπορεί την προσοχή να συγκεντρώνουν οι φουστανελοφόροι, ο Διάβολον που πειράζει κυρίως τον Γέρον και τη Γραία, οι Νύφες και ο Γιατρόν, ωστόσο ουσιαστικά συμμετέχουν όλοι όσοι βρίσκονται στα χωριά της Κοζάνης – μικροί και μεγάλοι, ντόπιοι και επισκέπτες, οι οποίοι αφού έχουν απαντήσει στα πειράγματα, στο τέλος έχουν τον δικό τους ρόλο: πιάνονται στον κύκλο και χορεύουν ως το πρωί.
Φέτος λόγω πένθους τα Μωμογέρια δεν θα βγουν στη Σκήτη. Στις 31 Δεκεμβρίου, όμως, θα είναι στα Κομνηνά και παραμονή και ανήμερα της Πρωτοχρονιάς στα Αλωνάκια από τον Μορφωτικό Σύλλογο Αλωνακίων «Πόντος». Στο Ρυάκιο θα τα βρει κανείς την 1η Ιανουαρίου από τον Ποντιακό Σύλλογο Αγίου Δημητρίου – Ρυακίου και στο Πρωτοχώρι την Πρωτοχρονιά και στις 2 Ιανουαρίου από τον Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο Πρωτοχωρίου.
- Διαβάστε περισσότερα για την παλαιότερη αυτή μορφή ελληνικού λαϊκού θεάτρου, αλλά και για την ένταξη του εθιμικού δρώμενου στον κατάλογο της UNESCO για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά.
