Ο Δημήτρης Ψαθάς μαθητής στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας

Χαρακτηρίστηκε ως «Φάρος της Ανατολής». Από τα θρανία του πέρασαν σπουδαίοι μαθητές, και από τις έδρες του ακόμα πιο σπουδαίοι δάσκαλοι. Αποτέλεσε το κέντρο όπου φοίτησαν ή δίδαξαν οι σημαντικότεροι λόγιοι του Πόντου ενώ σημαντικός ήταν και ο ρόλος του στη συγκρότηση της εθνικής ποντιακής ταυτότητας.

Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας –το μόνο αναγνωρισμένο Γυμνάσιο του Πόντου μέχρι και τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα, οπότε και αναγνωρίστηκε και το Γυμνάσιο της Αμισού– είχε έναν κύκλο ζωής 239 ετών. Το 1914 φοιτούν σε αυτό 1.800 και αποφοιτούν 71 μαθητές. Το τελευταίο έτος λειτουργίας του (1921) φοιτούν μόλις 200 μαθητές και επτά παίρνουν το απολυτήριό τους.

Τα μαθήματα που διδάσκονταν ήταν ίδια με αυτά των Γυμνασίων της Ελλάδας, δηλαδή Ελληνικά, Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία και Γυμναστική. Τα παιδιά μάθαιναν επίσης Γαλλικά, Τουρκικά και Ρωσικά. Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας είχε μαθήματα έξι μέρες την εβδομάδα, πρωί και απόγευμα, με εξαίρεση το απόγευμα του Σαββάτου.

«Ήταν ένα βαρυσήμαντο γεγονός για τη μαθητική ζωή, ένας σταθμός, μια κρίσιμη καμπή, όπου ο μαθητής ένιωθε μια γενική αλλαγή της ατμόσφαιρας μαζί μ’ ένα γερό ταρακούνημα νεύρων», γράφει ο Δημήτρης Ψαθάς στη Γη του Πόντου.

Για τον Ψαθά το πέρασμα στα θρανία του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας σήμαινε ότι θα έπρεπε να αφήσει πίσω του τους καλόβολους –όπως τους αποκαλεί– συγγραφείς των νεοελληνικών αναγνωσμάτων του Δημοτικού: τον Παπαδιαμάντη, τον Ξενόπουλο, τον Καρκαβίτσα, τον Ροΐδη, τον Νιρβάνα ή τον Σολωμό, τον Παλαμά, τον Βαλαωρίτη.

Κυρίως, όμως, τους μαθητές περίμενε ο Δημήτριος Χρυσουλίδης, ο φιλόλογος από την Ίμερα Τραπεζούντας, από τις χαρακτηριστικότερες φυσιογνωμίες του Φροντιστηρίου τόσο λόγω ιδιοσυγκρασίας όσο και (κυρίως) λόγω των 17 ετών που έμεινε στη θέση του.

Απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, διευθυντής στην τελευταία χρονιά του Φροντιστηρίου, ο Χρυσουλίδης «ήταν η δόξα και το φόβητρο», αναφέρει ο Δημήτρης Ψαθάς. Και συνεχίζει: «Μας δίδασκε Αρχαία Ελληνικά και κυρίως την Κύρου Ανάβαση που διάβαζε με μια φωνή μακρόσυρτη και παθιασμένη, τραβώντας τραγουδιστά όλες τις λέξεις με τα δύο σύμφωνα –Έλλλλλληνες– για να υποδηλώνει την ορθογραφία, ενώ κυκλοφορούσε είτε μπροστά στην έδρα, είτε ανάμεσα στα θρανία. Η πιο πρόχειρη τιμωρία που μας έβαζε, ήταν να αντιγράψουμε πέντε ή δέκα φορές “τα εις -μι και περισπώμενα”».

Πολλοί πιστεύουν πως αν έμαθαν καλά την ελληνική γραμματική το οφείλουν κυρίως στον Δημήτριο Χρυσουλίδη. Ακόμα περισσότεροι τον θυμούνται για τα χαστούκια του στους απρόσεκτους. «Είχα δοκιμάσει πολλές φορές εκείνους τους μπάτσους, παρ’ όλον ότι με αγαπούσε ο Χρυσουλίδης […]. Ήταν όμως χρυσός άνθρωπος, στο βάθος του, σοφότατος φιλόλογος αλλά άγριος στο μάθημά του», θυμάται ο Ψαθάς.

Δημήτριος Χρυσουλίδης και Δημήτρης Ψαθάς, καθηγητής και μαθητής αντίστοιχα, ήταν δύο από τις προσωπικότητες που πέρασαν από το Φροντιστήριο Τραπεζούντας. Με το κλείσιμό του έκλεισε και ο κύκλος των περίπου 26 αιώνων ζωής των Ελλήνων του Πόντου στις πατρογονικές τους εστίες.