76 χρόνια από τον θάνατο του Ευκλείδη Κουρτίδη

Ο Ευκλέιδης Κουρτίδης γεννήθηκε στην Σάντα του Πόντου το 1885 και πέθανε στη Νέα Σάντα του Κιλκής στις 10 Φεβρουαρίου του 1937 όταν έπεσε απο το κάρο του και τον ποδοπάτησαν τα άλογά του. Ήταν ένας απο τους πιο φημισμένους οπλαρχηγούς στην περιοχή της Σάντας του Πόντου. Εμφανήστικε ως οπλαρχηγός κατά τη Ρωσική κατοχή του Πόντου (1918) σε μιά εποχή που ο αγώνας στα βουνά της Σάντας ήταν δύσκολος. Ανάδειξε μια καινούρια γενιά παλικαριών που έγιναν θρύλος.

Ο Σαπάν Μουσά, ο Σεΐτ αγάς και ο Κάλφας ο Γιομουρέτες υπήρξαν αρχηγοί των Τούρκων τσέτηδων. Πιό φοβερός ήταν ο Σουλεΐμάν Καλφάς από την κοντινή Γιομουρά ή Γεμουρά. Όλοι τους προσπάθησαν να αφανίσουν την Σάντα αλλά σκόνταφταν επάνω στην ορμή των ανταρτών της, του Ευκλείδη Κουρτίδη, των Τσιριπάντων κ.α.

Ο Ευκλείδης μαζί με άλλους τριάντα Σανταίους, ιδιαίτερα με Γαλιανίτες, ήρθαν σε επαφή με το σωματείο της Τραπεζούντας κι αμέσως οπλίστηκαν. Περίμεναν και βοήθεια από το ελληνικό σώμα, που λεγόταν ότι ετοιμαζόταν στον Καύκασο. Από την Τραπεζούντα πήγε στη Σάντα ο απεσταλμένος του σωματείου , Θεοδόσης Χειμωνίδης, μάζεψε τους προεστούς σε γενική συνέλευση και συγκρότησαν κεντρική επιτροπή άμυνας. Πρόεδρος της έγινε ο Χειμωνίδης, Γενικός οπλαρχηγός του αγώνα ορίστηκε ο Γιάννης Σπαθάρος με βοηθούς τους Αβραάμ Καλαϊτζίδη, Χρήστο Σεβαστίδη και Ευκλείδη Κουρτίδη. Ο Ευκλείδης ήταν οπλαρχηγός των Ισχανταίων, με βοηθούς το Γεώργιο Γωνιάδη και τον Περικλή Κουφατσή. Οι Ισχανταίοι του Ευκλείδη έσκαψαν χαρακώματα, που τα φύλαγαν μέρα νύχτα, αλλάζοντας φρουρές. Ήταν πάνω από διακόσιοι άντρες, καλά οπλισμένοι με μάνλιχερ, μάουζερ, γεράδες και με ότι άλλο είχαν, καθώς και με χειροβομβίδες, που τις βρήκαν άδειες και τις γέμισαν με δυναμίτη, προσθέτοντας και καψούλια.

Ο Αγαθάγγελος Φωστηρόπουλος, σε αναμνήσεις, που έγραψε στην εφημερίδα , αναφέρει ένα περιστατικό για τον Ευκλείδη πάνω στα βουνά:
“Την πρωτοχρονιά του 1919, ενώ οι μαθηταί της Αστικής Σχολής Ίμερας επέστρεφον από εκδρομήν εις την γειτονικήν Κρώμνην, αντίκρυσαν παρά την Βυζαντινήν Μονήν του Αγίου Ιωάννου το σώμα του Ευκλείδη. Ο νεαρός σχολάρχης έδωσεν αμέσως το σύνθημα και αντήχησε το τραγούδι . Οι ένοπλοι Σανταίοι παρηκολούθουν τους μαθητάς κατασυγκινημένοι και μερικοί εδάκρυσαν…”

Όπως αναφέρει σε αφήγση του στην (τεύχος 88), ο Κρωμναίος Ζαχαρίας Μουσικίδης, οι αντάρτες στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1921, μαζεύτηκαν στη Μάγαρα (Μεγάλη Σπηλιά) μαζί με 300 γυναικόπαιδα από τη Σάντα. Οι αντάρτες Σανταίοι ήταν εκατο. Εκεί ταμπουρώθηκαν. Οι Τούρκοι του Σουλεϊμάν Κάλφα τους επιτέθηκαν και ζήτησαν να παραδοθούν. Ο Δημήτριος Τσιρίπ, υπαρχηγός του Ευκλείδη, βγήκε και φώναξε πως δεν παραδίδονται. Μιά σφαίρα τον χτύπησε στο κεφάλι και τον σκότωσε. Ο Ζαχαρίας Μουσικίδης στην αφήγησή του, συνεχίζει:

“Ο Ευκλείδης τότε, μόλις είδε πως σκοτώθηκε ο συναρχηγός του, μεταχειρίστηκε το παρακάτω τέχνασμα: Δέκα παλικάρια είχαν πιστόλια των 10 φυσιγγίων. Τα πιστόλια αυτά ήσαν αυτόματα, και όταν πυροβολούσε κανείς με αυτά έδινε την εντύπωση πολυβόλου. Διέταξε λοιπόν ο Ευκλείδης στα παλικάρια του να ρίξουν με τα πιστόλια ο ένας κατόπιν του άλλου, για να προκαλέσει στους Τούρκους την εντύπωση που ήθελε. Μόλις βρόντησαν τα πιστόλια, οι Τούρκοι τα πήραν για πολυβόλα και τα’χασαν. Επάνω στη σαστιμάρα τους ακούστηκε και ο τρομερός βρόντος δύο χειροβομβίδων αντάρτικης κατασκευής, και όλα αυτά κλόνισαν το ηθικό των Τούρκων.”

Από την Εγκυκλοπαίδεια Ποντιακού Ελληνισμού. Μαλλιάρης Παιδεία