Ιδανικός τόπος που λείανε το έδαφος για να αναπτυχθούν μοναδικά συναισθήματα και ζεστή ατμόσφαιρα, αποδείχθηκαν οι ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής εγκαταστάσεις της «KITRVS Οινοποιητική» στην ιστορική Πύδνα Πιερίας (Κίτρος), για την πρώτη παρουσίαση στο ελληνικό κοινό του βιβλίου Στέλιος Καζαντζίδης: Δεν με σβήνει κανένας (εκδ. Ινφογνώμων) του συγγραφέα, δημοσιογράφου και στιχουργού Κώστα Μπαλαχούτη.
Η «KITRVS Οινοποιητική» –δημιουργήθηκε από τον Γιώργο Γαρυπίδη και την Στέλλα Μαντουλίδου–, θέτοντας τον πολιτισμό ψηλά στην εταιρική πολιτική της, στα μέσα Αυγούστου, υποδέχθηκε με άψογο τρόπο το ξεχωριστό κοινό και τους ομιλητές Γιώργο Λιάνη, Σάββα Καλεντερίδη, Χριστίνα Χαφουσίδου και Κώστα Μπαλαχούτη, προς τιμήν του ωσεί παρόντα Στέλιου Καζαντζίδη.
Στέλλα Μαντουλίδου: Ο Καζαντζίδης είναι ένας ραψωδός που έχει μέσα του τον καημό του Πόντου
«Η ιδέα της παρουσίασης του βιβλίου σ’ αυτόν τον ιστορικό τόπο είναι ενός αγαπημένου φίλου της οικογένειάς μας, του Γιώργου Λιάνη, που υπήρξε ένας από τους καλύτερους φίλους του μεγαλύτερου Έλληνα τραγουδιστή όλων των εποχών. Ο ίδιος έχει γράψει το βιβλίο με τίτλο Στέλιος Καζαντίδης. Η Φωνή, η Ζωή, η Ψυχή του. Διαλέξαμε να πάρουμε το βάπτισμα του πυρός ως χώρος πολιτισμού, γιατί ο Καζαντζίδης, δεν ήταν μόνο μεγάλος τραγουδιστής, αλλά και μια προσωπικότητα που χάραξε τον χώρο της τέχνης ανεξίτηλα, πέρα από το γεγονός ότι υπήρξε ένας από τους δημοφιλέστερους Έλληνες του 20ού αιώνα.
Ο Καζαντζίδης δεν είναι απλά ένας τραγουδιστής, αλλά ένας ραψωδός που έχει μέσα του τον καημό της ρωμιοσύνης και ιδιαίτερα της ράτσας του, του Πόντου, καθώς η καταγωγή του πατέρα του ήταν από τα Κοτύωρα, τις ακτές του Ευξείνου Πόντου.
»Αυτή μας η προσπάθεια θα έχει συνέχεια, γιατί πιστεύουμε βαθιά ότι ο πολιτισμός ενώνει τους ανθρώπους, κάτι που το αποδεικνύει η εκδήλωση του Αυγούστου. Η κωμόπολή μας έχει βαθιά καταγωγή από τα βάθη της Μακεδονίας, έχει βαθείς συμβολισμούς από τον γειτονικό μας Όλυμπο και έχει πικρούς συμβολισμούς από την αρχαία Πύδνα», είπε μεταξύ άλλων η Στέλλα Μαντουλίδου στο καλωσόρισμά της και πριν από την παρουσίαση του βιβλίου που είναι προϊόν 20ετούς έρευνας του Κώστα Μπαλαχούτη για τον θρυλικό Στέλιο Καζαντζίδη και την εποχή του.
«Για πολλούς από εμάς εδώ η φωνή του Καζαντζίδη είναι δεμένη με τα νιάτα μας. Ο Καζαντζίδης βρισκόταν στην καθημερινότητά μας. Παντού. Ήταν παρών στην ατμόσφαιρα. Ανάβλυζε από τα ανοιχτά παράθυρα, τα μαγαζιά, τα συνεργεία, τα ραδιόφωνα, τα τζούκ μποξ.
Ο Καζαντζίδης ήταν το νήμα που ένωνε τις γενιές, τους μεγαλύτερους από εμάς, που ήταν παιδιά μιας διαιρεμένης και πληγωμένης χώρας, μιας χώρας που βγήκε κατεστραμμένη από δύο αλλεπάλληλους πολέμους, με εμάς τους νεότερους.
Μιας χώρας διψασμένης για ζωή, μιας στερημένης χώρας, που έπρεπε να δει τι της απέμεινε και να συνεχίσει. Που πολλά από τα παιδιά της λίγα χρόνια πριν, οι ήρωες της Αλβανίας, ήταν αναγκασμένοι να συνοψίζονται ξανά σε αποβάθρες, λιμάνια και σταθμούς, σε μια ακόμη πορεία επιβίωσης.
»Ο Στέλιος, όμως, που με τη φωνή του και το ταλέντο του του έφερνε κέρδη κι άνοιγε πόρτες, δεν μετρούσε την προσωπική του επιτυχία με τα τρέχοντα μέτρα. Είχε το δικό του μέτρο, με σταθερές και κανόνες έξω και μπροστά του την εποχή του», είπε προσθέτοντας ότι ο Καζαντζίδης ήταν αγωνιστής.
Χριστίνα Χαφουσίδου: Η ελληνική μουσική παιδεία δεν έχει αφιερώσει στον Καζαντζίδη το χώρο που δικαιούται
Η Στέλλα Μαντουλίδου έδωσε τη σκυτάλη στη σύμβουλο διοίκησης της Ναυτεμπορικής Χριστίνα Χαφουσίδου που επιμελήθηκε το βιβλίο και συντόνισε την εκδήλωση.
«Το ταξίδι για μένα ξεκίνησε έναν χρόνο πριν, περίπου, όταν ο κύριος Καλεντερίδης μου πρότεινε να αναλάβω την επιμέλεια του βιβλίου του Κώστα Μπαλαχούτη για τον μεγάλο Στέλιο Καζαντζίδη. Αντιλαμβανόμουν ότι από έναν επίμονο, αεικίνητο και επιμελή ερευνητή, όπως είναι ο Κώστας Μπαλαχούτης, κάτι σημαντικό, κάτι σπουδαίο θα ερχόταν στα χέρια μου. Ωστόσο δεν διστάζω να πω ότι δεν γνώριζα τότε πόσο μεγάλος και σπουδαίος ήταν ο ήρωας του, πόσο τεράστιο κεφάλαιο αποτελεί για το ελληνικό και όχι μόνο τραγούδι, τι επιρροή ασκούσε στους ανθρώπους και στην κοινωνία, στη χώρα. Δεν διστάζω να το πω και ίσα-ίσα εκεί θα ήθελα να σταθώ. Στη γνώση που προσφέρει αυτό το βιβλίο για τον καλλιτέχνη Στέλιο Καζαντζίδη, για τον άνθρωπο Στέλιο Καζαντζίδη, για τον άνδρα Στέλιο Καζαντζίδη και για το φαινόμενο “Στέλιος Καζαντζίδης”. Σήμερα ενδεχομένως να βρίσκονται εδώ οι λάτρεις του εκτός από τους λάτρεις και των σπουδαίων του πάνελ του, ωστόσο θα έλεγα να μην αγνοήσουμε και αυτούς που δεν γνωρίζουν. Σε βαθμό ώστε αυτά που θα ακούσουν να τους προκαλέσουν τον φυσιολογικό θαυμασμό για αυτό το πρόσωπο αλλά και για να το καταλάβουν.
»Η επιμέλεια του βιβλίου αυτού λοιπόν άνοιξε έναν κόσμο ξεχωριστό για μένα. Άρχισα να μιλάω για τον Στέλιο Καζαντζίδη, στα παιδιά μου. Στους φίλους, στους συνεργάτες, μίλησα με νέους καλλιτέχνες, με αποφοίτους μουσικών σχολών και σχολείων. Υπάρχει άγνοια ή ελλιπής γνώση. Ποιος τον συσχετίζει μουσικά για παράδειγμα με τον βυζαντινό ήχο, με την ειδική μουσική που έκανε την επανάσταση παγκοσμίως με τους ήχους της Ανατολής κι όμως είναι κεφάλαια της ελληνικής μουσικής όπου ο Στέλιος Καζαντζίδης έχει περίοπτη θέση.
Η ελληνική μουσική παιδεία δεν έχει αφιερώσει στον Στέλιο Καζαντζίδη τον χώρο που δικαιούται και επιβάλλεται να του αφιερώσουμε.
»Το βιβλίο λοιπόν είναι μια μικρή εγκυκλοπαίδεια για το ελληνικό τραγούδι της δεκαετίας του καλύπτει. Με σεβασμό ο συγγραφέας στέκεται και μνημονεύει όλους τους μουσικούς, συνθέτες και στιχουργούς που συνεργάστηκαν με τον άλλον και τον άλλον τρόπο με τον Στέλιο Καζαντζίδη. Παρακολουθούμε την εξέλιξη των δισκογραφικών εταιρειών, ακόμα και των μέσων μετάδοσης του τραγουδιού. Όλα αυτά θα βρίσκονται σε αυτό το βιβλίο. Παράλληλα έχουμε συνοδεία εκτός από την παράθεση των μαρτυριών, έχουμε συνοδεία και τις μοναδικές εκτελέσεις μέσα από τους QR κωδικούς που βρίσκονται μέσα στο βιβλίο για να έχουμε και την άμεση επαφή με τις μοναδικές εκτελέσεις του. Και εκεί, ταξιδεύουμε ξανά.
»Θα κλείσω λέγοντας πως με αυτή την φωνή με ήχους αιώνων ήρθε κάποια στιγμή, η ευλογημένη εκείνη ώρα να ξεπληρώσει όπως λέει ο ίδιος και ένα μεγάλο χρέος απέναντι στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τον θρυλικό και τον ηρωικό και καταματωμένο ιστορικό Πόντο. Διάβασα στο βιβλίο την μαρτυρία του Λευτέρη Παπαδόπουλο με αναφορά στο φίλο του από τη Γερμανία, εργοστασιάρχη Πόντιο, φανατικό από μάνα τον Λευτέρη Τσιρίδη.
»Αναφέρει ο Λευτέρης Παπαδόπουλος: “Μου έλεγε όλο παράπονο. Πότε θα ακούσω τον Καζαντζίδη να τραγουδάει δικά μας τραγούδια. Θα το κάνει ποτέ; Αν το κάνει θα γεμίσει εκατοντάδες ανθρώπους με ευτυχία. Λευτέρη, ο Καζαντζίδης μπήκε στο στούντιο και τραγούδησε ποντιακά. Για το τραγουδι, τον ποντιακό πληθυσμό για όλους μας (1993). Η αναφορά λοιπόν αυτή του Λευτέρη Παπαδόπουλο μου θύμισε τα λόγια μιας άλλης υπερήφανης Πόντιας, της συζύγου σας κ. Καλεντερίδη, η οποία διηγήθηκε ότι όταν τον άκουσε να λέει ποντιακά αρκετά χρόνια μετά αφού είχε γίνει θρύλος του λαϊκού τραγουδιού, η ίδια κλείστηκε στο δωμάτιο και έκλαιγε επί ώρα. Γιατί ο ρατσισμός εις βάρος των προσφύγων ακόμα συνεχιζόταν και αυτή η κίνηση του Καζαντζίδη όντως γέμισε εκατοντάδες ανθρώπους με ευτυχία», είπε η Χριστίνα Χαφουσίδου περιγράφοντας το πώς βίωσε το ταξίδι της επιμέλειας αυτού του μοναδικού βιβλίου.
Σάββας Καλεντερίδης: Μερικές φορές το να ακούς τον Στέλιο να μιλάει ήταν καλύτερα από το να τραγουδάει
Από την πλευρά του ο εκδότης του βιβλίου Σάββας Καλεντερίδης χαιρέτισε την απόφαση της «KITRVS Οινοποιητική» να διαθέσει τον χώρο της για την παρουσίαση, μια και αυτό θα έκανε ιδιαίτερα χαρούμενο τον Καζαντζίδη, έναν άνθρωπο που είχε ιδιαίτερη σχέση με τη γη και τη φύση.
«Ορισμένοι πιστεύουν ότι οι ψυχές ζουν. Θα μπορούσαμε να κάνουμε την πρώτη παρουσίαση του βιβλίου σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο στην Αθήνα. Δεν θα μας το συγχωρούσε. Με την παρουσία μας σε αυτό αγρόκτημα, νομίζω ότι εκφράζουμε τη βούληση του Στέλιου Καζαντζίδη. Αυτό θα ήθελε ο Στέλιος. Να βρίσκεται ανάμεσα σε απλούς ανθρώπους, ανθρώπους του κόπου, του μόχθου, της προσφυγιάς, από όλα τα στρώματα της κοινωνίας, πλούσιους, φτωχούς, μορφωμένους, λιγότερο μορφωμένους. Γι’ αυτό λοιπόν θεωρώ πραγματικά ότι η απόφαση του Γιώργου Λιάνη και του ζεύγους Γαρυπίδη-Μαντουλίδου ήταν εύστοχη και εκφράζει και αυτό που θα ήθελε να γίνει ο Στέλιος Καζαντζίδης», σημείωσε ο Σάββας Καλεντερίδης αναφερόμενος σε πτυχές του χαρακτήρα του Στέλιου Καζαντζίδη.
Ο ίδιος είχε την τύχη να τον συναντήσει από κοντά μια φορά. Εντελώς τυχαία όπως περιέγραψε. «Είναι 2000-2001, περπατάω σε ένα δρόμο κάπου στα Καμίνια, ούτε ξέρω πως βρέθηκα εκεί, και κάποια στιγμή έρχεται ένας άνθρωπος και με πιάνει απ’ το χέρι λέγοντας “Έλα σε θέλει ο Στέλιος”. Έμαθα πραγματικά σοκ. Ήταν μέσα σ’ ένα γραφείο, κάτι σαν μαγαζί ήταν. Ο Στέλιος και ακόμα δυο-τρεις άνθρωποι. Με είδε να περνάω τον δρόμο και ήθελε να μπω μέσα. Ήταν μερικούς μήνες, έναν χρόνο μετά από την υπόθεση Οτζαλάν. Με πήρε μέσα, με αγκάλιασε, με πατρική αγάπη και στοργή και μου είπε “παιδί μου, είσαι τυχερός που σώθηκες γιατί την υπόθεση τη δική σου, τη χειρίστηκε ο Κίσινγκερ της Ελλάδας, για θάνατο σε είχαν, σώθηκες γιατί μπόρεσες να τους ξεγελάσεις και να τους ξεγλιστρήσεις”.
»Κάθισα εκεί περίπου μισή ώρα, τρία τέταρτα και μιλήσαμε. Έχω να σας πω κάτι που μπορείτε να το διαπιστώσετε και από τις συνεντεύξεις που έδωσε. Μερικές φορές το να ακούς τον Στέλιο να μιλάει ήταν καλύτερα από το να τραγουδάει.
Ήταν τόσο η άρθρωση του λες και ήτανε καθηγητής Πανεπιστημίου είχε μια καταπληκτική άρθρωση, όμως σημασία έχει και το περιεχόμενο, ένας άνθρωπος μορφωμένος με μόρφωση κοινωνική πολιτική.
Αυτή ήταν η επαφή μου μαζί του. Εκείνος βέβαια είπε “έλα να με δεις” αλλά εγώ δεν είμαι πολύ των επαφών και των διασυνδέσεων, δεν μπόρεσα να τον ξαναδώ, ίσως φταίω κι εγώ.
»Όσον αφορά το βιβλίο, ο Γιώργος Λιάνης είναι εκείνος που πρότεινε στον Μπαλαχούτη να έρθει στον εκδοτικό μας οίκο. Τον Κώστα τον ήξερα καθώς είναι και στιχουργός. Εξάλλου είναι το πιο γνωστό άτομο μετά τον Πάνο Γεραμάνη στον χώρο αυτό. Θεωρώ και δεν είναι αυτό εγωιστικό ότι είναι μακράν το καλύτερο βιβλίο για τον Καζαντζίδη, όσον αφορά το περιεχόμενο αλλά και την έκδοση.
»Θέλω να πω, δυό λόγια και για τον τίτλο. Προσπάθησα να υπολογίσω με τις γνώσεις και την εμπειρία που έχω το φαινόμενο “Στέλιος Καζαντζίδης”. Και ιδιαίτερα προσπάθησα να κατανοήσω τη στάση του απέναντι στο λεγόμενο σύστημα. Όλα όσα συνέβησαν στον πατέρα του, τον τρόπο που αυτός ο άνθρωπος πέθανε και όλα εκείνα που βίωσε η οικογένεια του Καζαντζίδη δεν του επέτρεψαν ποτέ να συμφιλιωθεί με το σύστημα και την εξουσία. Ορισμένα από αυτά που υπέστη, δεν είναι και δημοσιοποιήσιμα παρά το ότι υπάρχουν ντοκουμέντα.
»Όμως αυτός ο άνθρωπος έβγαζε δίσκο, πουλούσε 50 χιλιάδες αντίτυπα σε μια εβδομάδα και τα ραδιόφωνα δεν έπαιζαν ούτε ένα τραγούδι! Αυτό λοιπόν δείχνει ότι υπήρχε μια τάση να σβήσουν τον Στέλιο Καζαντζίδη. Αυτό το φαινόμενο για το οποίο θα σας μιλήσουν οι επόμενοι ομιλητές.
Τον Στέλιο που δεν κατόρθωσε να τον σβήσει κανένας! Ούτε όταν ήταν εν ζωή, ούτε τώρα.
Ο τίτλος του βιβλίου συμβάλλει σε αυτό και επιβεβαιώνει τη δύναμη του Στέλιου Καζαντζίδη» πρόσθεσε ο εκδότης του Ινφογνώμονα.
Γιώργος Λιάνης: Η φωνή του Καζαντζίδη ένωνε και ενώνει τους Έλληνες
Για την παρουσίαση του βιβλίου στην Πύδνα, έναν τόπο ισχυρού συμβολισμού για την ελληνική ιστορία, εκεί που επήλθε η «απαισία λήξης» κατά τον Κωνσταντίνο Καβάφη, μίλησε ο δημοσιογράφος Γιώργος Λιάνης ο οποίος χωρίς περιστροφές χαρακτήρισε το βιβλίο του Κώστα Μπαλαχούτη ως «το καλύτερο που έχει γραφτεί».
«Πράγματι ο Σάββας έχει δίκιο για το βιβλίο. Είναι το καλύτερο που έχει γραφτεί. Ακόμα κι από το δικό μου που είναι βιβλίο ψυχής μια και εγώ τον γνώρισα όσο κανένας άλλος, μου είχε τεράστια αδυναμία. Με φώναζε όχι με το όνομά μου αλλά “Γιωργολιάνη”. Μαζί με τον Κώστα, συμβάλλαμε και πρέπει να το πω δημόσια, στο να γίνει η ταινία για τον Στέλιο Καζαντζίδη».
Ο Γιώργος Λιάνης αναφερόμενος στον Κώστα Μπαλαχούτη τον χαρακτήρισε τον σημαντικότερο ερευνητή του λαϊκού τραγουδιού μετά τον αείμνηστο Πάνο Γεραμάνη.
«Αυτά που γράφει στο βιβλίο είναι απίστευτος πλούτος. Στις 700 σελίδες του έχουν μιλήσει, χωρίς υπερβολή ανάλογου αριθμού άνθρωποι. Ο Μπαλαχούτης έχει βρει και γράψει τα πάντα. Από την Χάρις Αλεξίου που έκανε τον πρόλογο μέχρι και εκείνους που μίλησαν αλλά δεν πια εν ζωή. Ο Καζαντζίδης, για μένα, είναι ένας από τους επιδραστικότερους Έλληνες του 20ού αιώνα. Στη ζυγαριά βάζω τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Ανδρέα Παπανδρέου αλλά ενώ δύσκολα βάζω καλλιτέχνες, ο Στέλιος έχει τη θέση του σίγουρα», επεσήμανε.
Ο Στέλιος δεν έλεγε ότι είναι Έλληνας, έλεγε ότι είναι Πόντιος. Θεωρούσε ότι το να είσαι Πόντιος ήταν σπουδαιότερο από το να είσαι Έλληνας. Εντάξει οι Πόντιοι είναι αγύριστα κεφάλια!
»Και είμαι πολύ χαρούμενος που ένας νέος άνθρωπος, αυτής της ποιότητας, δημιούργησε αυτό το βιβλίο το οποίο εκδίδει αυτός ο εκδοτικός οίκος. Είμαστε μικρή χώρα με μεγάλη ιστορία. “Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο” είχε πει ο Γιώργος Σεφέρης στη Στοκχόλμη, “αλλά η ιστορία μας είναι απέραντη”. “Η θάλασσα είναι απέραντη. Κανείς δεν μπορεί να την εξαντλήσει, έλεγε ο Καζαντζίδης. Έτσι είναι και ο ίδιος. Κανείς δεν μπορεί να τον εξαντλήσει. Ούτε ο Κώστας το κατάφερε. Είναι ένα μουσικό φαινόμενο.
»Ας πούμε ξέρω εγώ ότι είναι μέσα στους πέντε καλύτερους τραγουδιστές της Μεσογείου. Και ποιοι είναι αυτοί; Η κορυφαία τραγουδίστρια του αραβικού κόσμου Ουμ Καρσούν, στην κηδεία της ήταν εκατομμύρια άνθρωποι από όλες τις αραβικές χώρες. Ο Ζεκί Μουρέν. Τον λάτρευε ο Καζαντζίδης και αυτός λάτρευε τον Καζαντζίδη. Ποια άλλη; Η Εντίθ Πιάθ. Σ’ αυτά τα επίπεδα είναι ο Καζαντζίδης. Ποια άλλη; Η Αμάλια Ροδρίγκεζ, η φοβερή τραγουδίστρια των φάντο, ο Αζναβούρ. Αυτή είναι η πεντάδα-δεκάδα. Με αυτούς συγκρίνεται, δεν μιλάω για την Ελλάδα. Δεν χρειάζεται να εξηγήσουμε ότι ήτανε η σημαντικότερη φωνή που γεννήθηκε στη χώρα, στον τόπο αυτό. Ραψωδός με τον τρόπο του. Και εκεί έχουμε παράδοση.
»Ακόμα και ο Μπιθικώτσης που ήτανε ο ισάξιός του, ας το πω έτσι, ίσως και με καλύτερο ρεπερτόριο –τολμώ να το πω–, ο Μπιθικώτσης μου έλεγε εμένα: “Πρώτα είναι ο Καζαντζίδης”. Αλλά και ο Καζαντζίδης με την ταπεινότητά του όταν ταξιδεύαμε Αθήνα- Θεσσαλονίκη και άκουγε στο ραδιόφωνο τον Μπιθικώτση έλεγε “Κοίτα Γιώργο σηκώθηκε η τρίχα μου”. Δηλαδή παραδεχόταν ότι υπήρχε καλύτερος τραγουδιστής από εκείνον. Δεν ήταν σαν φωνή. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος που θεωρούσε τον Μπιθικώτση ως σημαντικότερη φωνή, έφθασε να γράψει πριν από μένα βιβλίο με τον τίτλο Εν αρχήν ην ο Καζαντζίδης.
»Τι είχε ο Στέλιος; Τέτοιες φωνές ενώνουν τον κόσμο! Αυτό κάνει η φωνή του Καζαντζίδη. Ενώνει τους Έλληνες, σε δύσκολες εποχές, κατοχή, εμφύλιος, μετανάστευση. Κι όμως αυτό το παιδί, το γεννημένο στη Νέα Ιωνία, αλλά το μεγαλωμένο από παράδοση στις ακτές του Ευξείνου Πόντου, τα είχε όλα εισπράξει μέσα του. Όταν τον ρώτησα πώς τραγουδάει αυτά τα μοιρολόγια, μου απάντησε “Α, η γιαγιά μου ήταν μοιρολογίστρα και την φωνάζανε παντού”. Είχε μέσα του την παράδοση όλη. Αυτό που σας έλεγα πριν.
»Εξέφρασε λοιπόν ο άνθρωπος αυτές τις εποχές. Πώς να μην τον λατρέψουν οι Έλληνες; Πήγαιναν στη Γερμανία και μέσα στη βαλίτσα είχαν την Παναγιά και ένα δισκάκι του Καζαντζίδη. Αυτά τα δύο είχαν οι Έλληνες μετανάστες. Όμως αυτό το μεγαλείο που έχει μέσα του ο Καζαντζίδης έχει μέσα του μια απέραντη μοναξιά. Το δακτυλίδι της ηρεμίας και της μοναξιάς του Στέλιου Καζαντζίδη, δεν το έκλεψε κανείς. Και δεν θα το κλέψει κανείς. Διότι ουδείς μπορεί να φανταστεί πως ένα παιδί στα 8 του βλέπει να σκοτώνουν στο ξύλο τον πατέρα του και να φτάνει να αναλαμβάνει τα ηνία της οικογένειάς του.
»Ο Στέλιος είχε μια αυθεντική αγωνία. Πήγαζε κατευθείαν από τον Θεό. Θα έλεγα πως ήταν μια αρχετυπική αγωνία. Ο ίδιος μ’ όλα τα μεγαλεία μέσα στο κενό θησαύριζε και μέσα στους θησαυρούς τα μεγαλεία έμενε κενός. Τίποτα δεν τον έκανε, ν’ αγαπήσει τα πλούτη. Τα νυχτοκάματα που έδιναν στον Καζαντζίδη την εποχή που μεσουρανούσε ήταν 100πλάσια από αυτά που παίρνει σήμερα ένας μεγάλος Έλληνας τραγουδιστής. Του έταξαν τσουβάλια με διαμάντια στην Αμερική, αλλά αυτός τίποτα. Είχε πάρει τη δική του απόφαση. Επίσης είναι αυτός τον οποίο θα πρέπει να μνημονεύουν κάθε πρωί οι Έλληνες καλλιτέχνες, γιατί αυτός άλλαξε τη μοίρα των τραγουδιστών. Αυτός ζήτησε πρώτος ποσοστά, αυτός έκανε ότι έκανε και το πλήρωσε ακριβά. Εγώ ξέρω πόσο ακριβά το πλήρωσε!
»Άτυχος και στη ζωή του ήταν. Άτυχος και στους έρωτές του. Αυτός γέμισε τους έρωτές του σταυρούς. Καίτη Γκρέι, Μαρινέλλα, Κορίνα, παντού τα ίδια. Θα τολμούσα να πω ότι ήταν ένας δυστυχισμένος άνθρωπος. Κι όμως από αυτή τη δυστυχία βγήκε μια απέραντη ευτυχία για τον ελληνικό λαό. Δεν ματάγινε αυτό που έγινε με τον Καζαντζίδη και δεν θα ματαγίνει.
»Αποδεχόταν τους νέους καλλιτέχνες. Του άρεσε ο Νταλάρας, του άρεσε η Χάρις Αλεξίου. Όταν τον ρωτούσα γιατί του άρεσε η Αλεξίου μου απαντούσε «γιατί μόνο αυτή και εγώ μπορούμε να τραγουδήσουμε τις μοβ νότες». Ποιες είναι οι μοβ νότες, ξαναρωτούσα και απαντούσε «οι λυγμικές, οι πένθιμες».
Εγώ συγκρίνω την παρουσία του Καζαντζίδη στο ελληνικό τραγούδι με τον μεγαλύτερο Έλληνα συνθέτη του 20ού αιώνα, κατά την άποψή μου, που είναι ο Βασίλης Τσιτσάνης. Όταν ρώτησα τον Τσιτσάνη γιατί είναι καλός τραγουδιστής είπε “πολύ απλά παιδί μου, ξέρει να προφέρει σωστά τα ελληνικά γράμματα”.
Ο Καζαντζίδης είναι η αιώνια άνοιξη του ελληνικού τραγουδιού.
Δεν μας ενδιαφέρει το ρεπερτόριο του, όπως πολύ εύστοχα λέει ο Κώστας.
»Και τι άλλο ήταν; Ριζορθόδοξος! Όχι απλώς Ορθόδοξος! Και πιστέψτε με η Ορθοδοξία είναι ηλιόλουστη. Μπορώ να αγαπάω την εκκλησία ή και μερικές φορές να έχω έρθει σε διαμάχες με σεβασμιώτατους, όμως η Ορθοδοξία είναι σώτηρα, το γένος χρωστάει πολλά και ο Καζαντζίδης ήταν ριζορθόδοξος σαν τον Κόντογλου. Μορφή. Για μένα είναι συντελική αυτή φράση. Ο τρόπος που έφυγε ο Καζαντζίδης από τη ζωή είναι σπαρακτικός. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες. Ο τρόπος που τον αποχαιρέτησαν οι Έλληνες είναι συνταρακτικός» είπε κλείνοντας την τοποθέτησή του ο δημοσιογράφος που πραγματικά υπήρξε φίλος του κορυφαίου ερμηνευτή.
Κώστας Μπαλαχούτης: Τέτοια φωνή δεν υπάρχει. Ήταν οι ουρανοί ανοιχτοί και τα πήρε όλα
Με έναν ιδιαίτερο τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου, ήδη από την αρχή της τοποθέτησής του, συνέδεσε το αμπέλι και το οινοποιείο με τον Καζαντζίδη και την πορεία του. Το αμπέλι είπε είναι πολιτισμός, το ίδιο και η οινοποίησή του. Και το καλύτερο σταφύλι να έχεις, εάν ο οινοποιός δεν έχει αρετές θα δώσει το χειρότερο αποτέλεσμα. Αντίθετα, εάν ξέρει τι κάνει θα υπογραμμίσει όλες τις αρετές και θα το αναδείξει.
Ο Καζαντζίδης τι έκανε, τρύγεσαι τα καλύτερα αμπέλια του Τσιτσάνη, τα καλύτερα του Παπαϊωάννου, τα καλύτερα του Χιώτη τα καλύτερα του Καλδάρα, του Μπακάλη, το Μητσάκη, του Δερβενιώτη, του Βίρβου, της Ευτυχίας, του Πυθαγόρα, του Νικολόπουλου, του Άκη Πάνου αργότερα του Σούκα, του Πολυκανδριώτη, τρύγεσαι και πολύ ωραίο Θεοδωράκη και πολύ ωραίο Χατζηδάκι και Λεοντή και Σπανουδάκη ακόμα και Βαρδή. Και σαν μέγας οινοποιός που ήταν μας χάρισε το ωραιότερο κρασί που έχουμε γευτεί ποτέ: τα τραγούδια που ερμήνευσε με τη θεία φωνή του», είπε μεταξύ άλλων.
Τέτοια φωνή δεν υπάρχει. Ήταν οι ουρανοί ανοιχτοί και τα πήρε όλα, τόνισε προσθέτοντας ότι «θαρρείς και η κοινωνία είχε ανάγκη τον Καζαντζίδη να τραγουδάει».
»Ποια κοινωνία όμως; Είναι η Ελλάδα του ’50. Ποια είναι η Ελλάδα του ’50; Η Ελλάδα που έρχεται από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, από τη Μικρασιατική τραγωδία, από το Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο και από έναν Εμφύλιο πόλεμο όμως που αφήνει πολλά κατάλοιπα. Που βλέπει αυτούς όχι όλους, αρκετούς που τακίμιασαν με τους κατακτητές, να γίνονται υπεύθυνοι θέσεων και τιμητές και βλέπει όχι όλους, αρκετούς όμως από αυτούς που οραματιζόντουσαν μια νέα αλλιώτικη Ελλάδα τέλος πάντων και έδωσαν αρκετό αίμα τους γι’ αυτή να είναι όχι απλά στην απ’ έξω, αλλά να είναι κυνηγημένοι, εξόριστοι, ακόμα και νεκροί. Αυτή την Ελλάδα τραγούδησε αυτός ο άνθρωπος.
Με τα τελευταία του λόγια ο Κώστας Μπαλαχούτης έδωσε και το έναυσμα για την έναρξη του καλλιτεχνικού δεύτερου μέρους αυτής της πρώτης παρουσίασης του βιβλίου του Στέλιος Καζαντζίδης: Δεν με σβήνει κανένας.
Τα ηνία πήραν εξαιρετικοί καλλιτέχνες που απέδωσαν με μοναδικό τρόπο κάποια από τα άπειρα τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη:
- Γιάννης Καρασάββας (μπουζούκι, υπεύθυνος ορχήστρας)
- Βαγγέλης Αντώνιου (τραγούδι)
- Δημήτρης Σφίγγος (κιθάρα)
- Γιάννης Κύρμος (κοντραμπάσο).
Ακούστε τους δυνατά:
- «Στην Ανατολή» εδώ. Οι στίχοι του τραγουδιού είναι των Μίκη Θεοδωράκη, Μιχάλη Κακογιάννη, Γιάννη Καλαμίτση και Κώστα Στυλιάτη ενώ τη μουσική έχει γράψει ο Μίκης.
- «Το αγριολούλουδο» εδώ. Τους στίχους του τραγουδιού έγραψε ο Πυθαγόρας και τη μουσική ο Χρήστος Νικολόπουλος.
- «Η ζωή μου όλη» του Άκη Πάνου εδώ.
Πόπη Παπαγεωργίου
