«Οι Έλληνες του Καζακστάν: Από τις σταλινικές διώξεις και εξορίες στη συνύπαρξη με τους λαούς της Ασίας» ήταν ο τίτλος της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στο Δήμο Καλλιθέας, αφιερωμένη στη μνήμη των θυμάτων των διώξεων και των εξοριών των Ελλήνων της ΕΣΣΔ στη Σιβηρία και την Κεντρική Ασία τη σταλινική περίοδο της σοβιετικής εξουσίας (1937, 1942, 1944, 1949).
Ημέρα Μνήμης για τις σταλινικές διώξεις κατά των Ελλήνων της ΕΣΣΔ έχει καθιερωθεί ομοφώνως από το Δ’ Παγκόσμιο Συνέδριο του Ποντιακού Ελληνισμού (1997) η 13η Ιουνίου.
Στις 15 Ιουνίου, στην κατάμεστη αίθουσα του Κέντρου Στήριξης Ποντιακού Ελληνισμού (ΚΕΣΠΕ) του Δλημου Καλλιθέας συγκεντρώθηκαν Πόντιοι από διάφορους δήμους της Αττικής που έχουν γεννηθεί στο Καζακστάν, καθώς και οι επίσημοι προσκεκλημένοι που τις δεκαετίες 1990 και 2000 συμμετείχαν ενεργά στη διατήρηση στενής σχέσης ανάμεσα στην Ελλάδα και την ελληνική διασπορά παγκοσμίως.
Την εκδήλωση, που οργάνωσε και συντόνισε ο Βασίλης Τσενκελίδης, ιστορικός και εντεταλμένος δημοτικός σύμβουλος για το ΚΕΣΠΕ, παρακολούθησε και ο δήμαρχος Καλλιθέας Κώστας Ασκούνης.
Το ιστορικό περίγραμμα παρουσίασε κατά την εναρκτήρια ομιλία του ο Βασίλης Τσενκελίδης, ο οποίος ανέφερε: «Το Καζακστάν δέχτηκε τη δεκαετία του 1940 δεκάδες χιλιάδες Έλληνες της ΕΣΣΔ, εξορισμένους στην Ασία από τα παράλια του Εύξεινου Πόντου στο πλαίσιο των σταλινικών διώξεων. Χάρη στην καλοσύνη του ντόπιου πληθυσμού, των Καζάκων, πολλοί από τους εξορισμένους επιβίωσαν στις δύσκολες συνθήκες εγκατάστασης τους στις ασυνήθιστες για τους Έλληνες περιοχές.
»Οι εξορίες δεν σχετίζονταν μόνο με τους Έλληνες. Στο Καζακστάν τις δεκαετίες 1920, 1930 και 1940 μεταφέρθηκαν μαζικά οι Ουκρανοί, οι Γερμανοί του Βόλγα, οι Κορεάτες της Άπω Ανατολής, οι Τούρκοι Μεσχετίνοι από τη Γεωργία, οι λαοί του Βόρειου Καυκάσου κ.ά.
»Το 1942, στο πλαίσιο της επιχείρησης απομάκρυνσης άμαχου πληθυσμού από το μέτωπο του πολέμου, εξορίστηκε στη Σιβηρία και το βόρειο Καζακστάν μεγάλος αριθμός Ελλήνων από την περιοχή Κουμπάν της νότιας Ρωσίας. Την ίδια χρονιά οι Έλληνες της πόλης Κερτς της Κριμαίας εξορίστηκαν στην Κιργιζία. Το 1944 εξορίστηκαν στο Ουζμπεκιστάν της Κεντρικής Ασίας οι Έλληνες της υπόλοιπης Κριμαίας.
»Στις 13 Ιουνίου 1949 εξορίστηκε στο Καζακστάν σχεδόν όλος ο ελληνικός πληθυσμός από τις περιοχές Κουμπάν, Αμπχαζία και Αντζαρία. Συνολικά πάνω από 60.000 άτομα. Η σημερινή μέρα της εκδήλωσης δεν είναι τυχαία. Στις 13 Ιουνίου 2025 συμπληρώνονται 76 χρόνια από την πιο μαζική εξορία. Το 1956 στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ τα εγκλήματα της σταλινικής περιόδου καταδικάστηκαν».
Στη διάρκεια της εκδήλωσης ο επίτιμος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Σωματείων του Καζακστάν και της Κιργιζίας «Φιλία» Παύλος Θεοδωρίδης βραβεύτηκε με το Τιμητικό Δίπλωμα από τον Κώστα Ασκούνη.
Ο Παύλος Θεοδωρίδης έχει τιμηθεί από τη Δημοκρατία του Καζακστάν με δύο ανώτερα παράσημα, και από το ελληνικό κράτος με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος. Η Ομοσπονδία Ελληνικών Σωματείων του Καζακστάν και της Κιργιζίας «Φιλία» (τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες της Κιργιζίας δεν συμμετέχουν στην ενιαία Ομοσπονδία) ιδρύθηκε το 1993. Πρόεδρος εξελέγη ο ακαδημαϊκός Γεώργιος Ξανθόπουλος του Ιωάννη (1929-2022). Ο Παύλος Θεοδωρίδης το 1993 έγινε γραμματέας και από το 2006 πρόεδρος της Ομοσπονδίας. Σημερινός πρόεδρος της Ομοσπονδίας «Φιλία» είναι ο Ιβάν Γεωργιάδης.
Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Στέφανος Ταμβάκης, επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας της Αλεξάνδρειας, μέλος του ΔΣ του Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης», και τέως πρόεδρος του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ). Ο Στ. Ταμβάκης μίλησε για την ίδρυση του ΣΑΕ το 1995 και περιέγραψε τις συνθήκες στις οποίες γνώρισε και συνεχίζει να θαυμάζει τον πρόεδρο της Ομοσπονδίας Ελληνικών Σωματείων του Καζακστάν και της Κιργιζίας «Φιλία».
«Ήταν Δεκέμβριος του 1995, πριν από 30 χρόνια ακριβώς, όταν αντικρίσαμε τον Λευκό Πύργο, σύμβολο της ιστορικής και πολιτιστικής ταυτότητας αυτής της όμορφης πόλης. Ήμασταν καλεσμένοι της ελληνικής Πολιτείας για να συμμετάσχουμε σε μια ιστορική στιγμή, την ίδρυση του Συμβούλιου Απόδημου Ελληνισμού, που κανείς ακόμα δεν γνώριζε ούτε πώς ακριβώς θα ονομαζόταν, ούτε πώς θα λειτουργούσε.
»Η προσδοκία ήταν διάχυτη. Η πεποίθηση πως γράφουμε ιστορία παρέμενε ακλόνητη.
»Σε αυτή την πόλη με το ένδοξο παρελθόν, η ιδρυτική παγκόσμια συνέλευση έθεσε τα θεμέλια για την ενότητα και την εκπροσώπηση των απανταχού Ελλήνων συγκεντρώνοντας 269 συνέδρους από 49 χώρες. Το ΣΑΕ οργανώθηκε σε διάφορες περιφέρειες που αντανακλούν τις βασικές γεωγραφικές ζώνες όπου ζει και δημιουργεί ο ελληνισμός της διασποράς. Μία από αυτές ήταν η Περιφέρεια Ασίας και Αφρικής. Εκεί έμαθα για πρώτη φορά πως στην περιφέρειά μας θα υπήρχαν Έλληνες ομογενείς από το Καζακστάν και την Κιργιζία», είπε στη διάρκεια της ομιλίας του ο τέως πρόεδρος του ΣΑΕ.
Τους παρευρισκόμενους στην αίθουσα του ΚΕΣΠΕ –και προσωπικά τον Παύλο Θεοδωρίδη– χαιρέτισε ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών για θέματα του Απόδημου Ελληνισμού (και πρώην πρόεδρος της Βουλής) Γρηγόρης Νιώτης:
«Είναι μεγάλη συγκίνηση για μας που περάσαμε μια ζωή αγωνιζόμενοι για να ενώσουμε τον ελληνισμό. Βλέπω τον Παύλο και συγκινούμαι, γιατί στο πρόσωπό του βλέπω τον ελληνισμό του Καζακστάν και της τέως Σοβιετικής Ένωσης. Βλέπω τους αγνούς Έλληνες απανταχού της Γης. Δώσαμε μάχη μαζί με τον Στέφανο Ταμβάκη, πρώην πρόεδρο του ΣΑΕ, και μαζί με αξιόλογα στελέχη από το σύνολο της παγκόσμιας ελληνικής οικογένειας από το 1995 να ενώσουμε τα επτά εκατομμύρια Έλληνες απανταχού της Γης. Παύλο, στο πρόσωπό σου βλέπω τη σεμνότητα, την αξία, την αφοσίωση και οτιδήποτε αφορά την κοινή καταγωγή μας και την ελπίδα πως όσο μακριά και να είμαστε, μπορούμε να ενωνόμαστε μέσα από τα δίκτυα συμπράξεων και της κοινής πορείας για την Ελλάδα και τον ελληνισμό γενικότερα», τόνισε ο Γρηγόρης Νιώτης στον σύντομο χαιρετισμό του.
Παρόντες ήταν επίσης ο πρέσβης της Δημοκρατίας του Καζακστάν Τιμούρ Σουλτανγκόζιν, ο σύμβουλος της Πρεσβείας Σοκάν Ομάροφ και ο πρόξενος Αμπιλχάν Καλμαγκαμπέτ.
Ο πρέσβης του Καζακστάν απένειμε στον Παύλο Θεοδωρίδη αναμνηστικό δώρο και τόνισε πως «Οι σχέσεις της Ελλάδας και του Καζακστάν έχουν μακροχρόνια ιστορία. Οι σχέσεις αυτές δεν είναι μόνο κοινωνικές και οικονομικές, είναι οι άνθρωποι, οι μοίρα τους και κοινές μνήμες. Στα δύσκολα χρόνια του 20ού αιώνα η γη του Καζακστάν αποτέλεσε σπίτι για δεκάδες χιλιάδες Έλληνες του Πόντου, βίαια εξορισμένους από τα μέρη τους. Ο ντόπιος πληθυσμός τούς δέχτηκε με ζεστασιά και φροντίδα, βάζοντας τον θεμέλιο λίθο στην ιδιαίτερη ιστορία της αλληλεγγύης και φιλίας».
Μετά τις ομιλίες, η νόμιμη εκπρόσωπος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Σωματείων του Καζακστάν και της Κιργιζίας «Φιλία» Μαρία Κανακίδη ανέγνωσε δύο ευχετήριες επιστολές: Την εκδήλωση και τη βράβευση του Παύλου Θεοδωρίδη χαιρέτισαν ο πρόεδρος της Εθνικοπολιτιστικής αυτονομίας των Ελλήνων της Ρωσίας Ιβάν Σαββίδης, και ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Σωματείων του Καζακστάν «Φιλία» Ιβάν Γεωργιάδης.
Η Μαρία Κανακίδη τούς ευχαρίστησε για τις επιστολές και απευθύνθηκε στον Κώστα Ασκούνη και τον Βασίλη Τσενκελίδη με λόγια χαράς και ευγνωμοσύνης για τη βράβευση του πατέρα της, Παύλου Θεοδωρίδη.
Τη σκυτάλη στη συνέχεια πήρε ο πρώην πρέσβης της Ελλάδας στο Καζακστάν (2011-2016) Ευθύμιος Παντζόπουλος, με μια ομιλία γεμάτη συναίσθημα και μνήμες από την περίοδο της θητείας του: «Με τον Παύλο Θεοδωρίδη συνεργαστήκαμε όταν πήγα ως πρέσβης στο Καζακστάν. Όταν ο Παύλος Θεοδωρίδης βραβεύτηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος, είπε σεμνά πως η διάκριση αυτή αφορά όλον τον ελληνισμό και όχι μόνο τον ίδιο προσωπικά. Αυτά τα λόγια μάς προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση. Του αξίζουν συγχαρητήρια γι’ αυτό που είπε», σημείωσε ο Ευθ. Παντζόπουλος.
Το αφιέρωμα στον Παύλο Θεοδωρίδη δεν θα ήταν ολοκληρωμένο εάν δεν παρουσιαζόταν η ιστορία της οικογένειάς του, η οποία πέρασε από την Έξοδο από τη γενέτειρα Γη, τον Πόντο, και τη σταλινική εξορία στην Ασία, όμως στάθηκε όρθια όπως και όλος ο ελληνισμός της ΕΣΣΔ. Το κείμενο με τις λεπτομέρειες για τη ζωή του Παύλου Θεοδωρίδη, και των προγόνων του παρουσίασε για το κοινό η φιλόλογος Ντιάνα Καλαϊτζίδη.
Οι ομιλίες ολοκληρώθηκαν με την παρουσίαση ιστορικών και γεωγραφικών στοιχείων για το Καζακστάν και τους κατοίκους του από την καθηγήτρια μουσικής Βιολέττα Φωστηροπούλου.
Ο Παύλος Θεοδωρίδης με τη σειρά του ευχαρίστησε τον δήμαρχο Καλλιθέας, τους διοργανωτές της εκδήλωσης, τους ομιλητές και όλους όσοι παρευρέθηκαν στο ΚΕΣΠΕ για να τιμήσουν τον ελληνισμό του Καζακστάν.
Στο τέλος της εκδήλωσης τους παρευρισκόμενους καθήλωσε ο γνωστός και διακεκριμένος λυράρης και τραγουδιστής Δημήτρης Καρασαββίδης, γεννημένος στο Καζακστάν, με μια μουσική αναδρομή στην ιστορία των Ελλήνων Ποντίων αυτής της απέραντης και μακρινής χώρας.
