Η αιφνίδια ρήξη ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Μπενιαμίν Νετανιάχου φέρνει στην επιφάνεια τις βαθύτερες εντάσεις μιας ιδιαιτέρως περίπλοκης γεωπολιτικής συγκυρίας. Στο φόντο της νέας ισορροπίας δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, η επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου σε Σαουδική Αραβία, Κατάρ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα συμπίπτει με την επανεκκίνηση των πυρηνικών συνομιλιών με το Ιράν.
Το Ισραήλ αισθάνεται πως περιθωριοποιείται. Η Τουρκία επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει. Και η Ουάσινγκτον προσπαθεί να ισορροπήσει σε τεντωμένο σχοινί.
Σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές του Axios και του ισραηλινού στρατιωτικού ραδιοφώνου, ο Ντόναλντ Τραμπ διέκοψε κάθε απευθείας επαφή με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, εκφράζοντας ανοιχτά την αγανάκτησή του για την «αλαζονική στάση» του Ισραηλινού ηγέτη. Η συνάντηση του Τραμπ με τον στενό συνεργάτη του Νετανιάχου Ρον Ντέρμερ έγινε υπό άκρα μυστικότητα και με σαφή στόχο την επαναφορά των καναλιών συνεννόησης, αλλά υπό αυστηρούς όρους.
Οι ΗΠΑ δείχνουν να μην ανέχονται άλλο τις πιέσεις του Ισραήλ για στρατιωτική λύση στο ιρανικό πυρηνικό ζήτημα, ενώ η αιφνιδιαστική ανακοίνωση του Τραμπ για κατάπαυση πυρός με τους Χούθι στην Υεμένη εξέπληξε το Ισραήλ που θεωρεί ότι η Ουάσινγκτον δεν λαμβάνει πλέον επαρκώς υπόψη τα στρατηγικά του συμφέροντα.
Η τριήμερη περιοδεία του προέδρου Τραμπ σε Σαουδική Αραβία, Κατάρ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δείχνει την προσπάθεια της Ουάσινγκτον να εδραιώσει νέες περιφερειακές ισορροπίες. Στο Ριάντ το επίκεντρο είναι οι ενεργειακές εγγυήσεις και η ευθυγράμμιση στο θέμα του Ιράν. Στο Κατάρ οι διαμεσολαβήσεις με τη Χαμάς για την απελευθέρωση ομήρων και η πολιτική στη Γάζα. Στα ΗΑΕ η εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας.
Η απουσία του Ισραήλ από το επίσημο πρόγραμμα τρμηνεύεται ως σαφές μήνυμα. Ο Τραμπ επιδιώκει άνοιγμα στην Τεχεράνη με στόχο την Κίνα, ενώ προσπαθεί να κρατήσει ενωμένο το φιλοδυτικό τόξο χωρίς να υποκύπτει στις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις του Ισραήλ.
Η συνάντηση της Κυριακής 11 Μαΐου στο Ομάν μεταξύ των αντιπροσωπειών ΗΠΑ και Ιράν υπό την αιγίδα του σουλτανάτου σηματοδοτεί μια κρίσιμη καμπή. Οι δηλώσεις του απεσταλμένου των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ υποδηλώνουν πρόοδο: «Υπάρχει πρόοδος, θέλουμε συμφωνία χωρίς στρατιωτική σύγκρουση». Το Ισραήλ ωστόσο εμμένει στη σκληρή γραμμή: ή καθολική αναχαίτιση του Ιράν ή ριζική επέμβαση.
Η Ιερουσαλήμ έχει θέσει την ολοκλήρωση του ταξιδιού του Τραμπ ως ορόσημο για την έναρξη νέας στρατιωτικής επιχείρησης στη Γάζα, εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία για τους ομήρους. Το σχέδιο προβλέπει ευρείας κλίμακας εισβολή και μαζικό εκτοπισμό πληθυσμών – εξέλιξη που θα προκαλούσε διεθνή κατακραυγή και πιθανή αποσταθεροποίηση στην ευρύτερη περιοχή.
Ο Λευκός Οίκος αποφεύγει δημόσιες τοποθετήσεις, αλλά οι κινήσεις του δείχνουν ότι επιδιώκεται διπλωματική διέξοδος. Η παρουσία του Τραμπ στον Κόλπο ίσως λειτουργήσει καταλυτικά – ή ίσως αποδειχθεί το τελευταίο εμπόδιο πριν από την ολική έκρηξη.
Η διπλωματική σκακιέρα της Μέσης Ανατολής αναδιατάσσεται. Η ρήξη Τραμπ-Νετανιάχου αναδεικνύει τα όρια της στρατηγικής ανοχής.
Οι ΗΠΑ επιδιώκουν εξισορρόπηση: πίεση στο Ιράν χωρίς πόλεμο, στήριξη στο Ισραήλ χωρίς υποτέλεια. Το αν αυτή η εξισορρόπηση είναι εφικτή μένει να φανεί τις επόμενες εβδομάδες, καθώς τα σύννεφα πάνω από τη Γάζα, τη Δαμασκό και τον Περσικό πυκνώνουν επικίνδυνα.
Στο μεταξύ ένα άλλο μέτωπο άνοιξε στην Ασία. Η ρήξη Ινδίας-Πακιστάν. Η Νότια Ασία απειλείται ξανά από μια κρίση που μπορεί να εξελιχθεί σε αδιανόητη καταστροφή – και ο κόσμος δεν έχει την πολυτέλεια να παραμείνει αμέτοχος.
Το 2025 ξύπνησε παλιούς εφιάλτες. Η τρομοκρατική επίθεση της 22ας Απριλίου στο Παχαλγκάμ του ινδικού Κασμίρ, που στοίχισε τη ζωή σε 26 αμάχους, ενεργοποίησε έναν γνώριμο μηχανισμό: κατηγορίες, αντίποινα, στρατιωτικές επιχειρήσεις και απειλές, αυτή τη φορά όχι συγκαλυμμένες. Η Επιχείρηση Sindoor που εξαπέλυσε η Ινδία στις 6 Μαΐου με πυραυλικά πλήγματα σε υποδομές που φέρεται να χρησιμοποιούν τρομοκρατικές οργανώσεις προκάλεσε την οργισμένη απάντηση του Πακιστάν – και πυροδότησε φόβους για έναν νέο πόλεμο με πυρηνική πιθανότητα.
Η κρίση αυτή δεν είναι ούτε κεραυνός εν αιθρία ούτε απλώς ζήτημα διμερούς εχθρότητας. Αντιθέτως, είναι το αποτέλεσμα δεκαετιών αμοιβαίας δυσπιστίας, διασυνοριακής τρομοκρατίας, πολιτικής εργαλειοποίησης του εθνικισμού και αδυναμίας επίλυσης του ζητήματος του Κασμίρ, της πιο στρατιωτικοποιημένης περιοχής στον πλανήτη.
Το δόγμα της «Αποτροπής Πλήρους Φάσματος» του Πακιστάν, που αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο πρώτης χρήσης πυρηνικών ακόμη και σε περίπτωση μη πυρηνικής επίθεσης, καθιστά τη στρατηγική ισορροπία τρομακτικά εύθραυστη. Η Ινδία από την πλευρά της εφαρμόζει σταθερά το δόγμα της «μη πρώτης χρήσης», αλλά η πίεση για ισχυρή απάντηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις ενισχύει τη δυναμική της κλιμάκωσης.
Το ανησυχητικό στοιχείο είναι η απουσία καθαρών «κόκκινων γραμμών». Όπως σημειώνουν αναλυτές, η πακιστανική ηγεσία έχει αφήσει να εννοηθεί ότι ακόμη και οικονομικές ή διπλωματικές κυρώσεις –όπως η αναστολή της Συνθήκης για τα Ύδατα του Ινδού από την Ινδία– μπορεί να αποτελέσουν αφορμή για πυρηνική αντίδραση. Αυτή η ασάφεια σε συνδυασμό με την ακραία εγγύτητα των στρατιωτικών δυνάμεων στις ζώνες αντιπαράθεσης, δημιουργεί συνθήκες που ευνοούν τον λανθασμένο υπολογισμό και τη φονική παρεξήγηση.
Η στρατηγική σκακιέρα δεν περιορίζεται στις δύο εμπλεκόμενες χώρες. Η Κίνα, σταθερός υποστηρικτής του Πακιστάν, ενισχύει τη θέση της στην περιοχή με επενδύσεις, στρατιωτική βοήθεια και διπλωματική κάλυψη. Η Ινδία από την άλλη έχει εξελιχθεί σε βασικό σύμμαχο της Δύσης στην αντιπαράθεση με την Κίνα στον Ινδο-Ειρηνικό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, που προωθούν στρατηγικές συνεργασίες με το Νέο Δελχί μέσω του σχήματος Quad, καλούνται τώρα να παίξουν ρόλο εξισορρόπησης αποτρέποντας μια κρίση που θα εκτροχιάσει ολόκληρη τη στρατηγική τους στην Ασία.
Παράλληλα, χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και το Ηνωμένο Βασίλειο που διατηρούν καλές σχέσεις και με τις δύο πλευρές, θα μπορούσαν να μεσολαβήσουν για αποκλιμάκωση. Ωστόσο η απουσία ενός δομημένου διπλωματικού μηχανισμού για την κρίση Ινδίας-Πακιστάν καθιστά τις προσπάθειες δύσκολες και αποσπασματικές.
