«Εκατέρωθεν απώλειες» κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου είναι για την Τουρκία αυτό που πολλές χώρες έχουν αναγνωρίσει ως Γενοκτονία των Αρμενίων – κατά την πάγια τακτική της η Άγκυρα αναφέρεται στα «Γεγονότα του 1915» αρνούμενη ότι υπήρξε ένα οργανωμένο σχέδιο εκκαθάρισης της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τους χριστιανικούς πληθυσμούς (Αρμένιους, Έλληνες, Ασσύριους).
Οι Αρμένιοι ζούσαν στην περιοχή του Καυκάσου της Ευρασίας για περισσότερα από 3.000 χρόνια. Κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας αναπτύχθηκαν οικονομικά και πολιτιστικά και διατήρησαν τη χριστιανική τους πίστη. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όπως και άλλες υπόδουλες εθνότητες, άρχισαν να διεκδικούν πολιτικά δικαιώματα και να έχουν εδαφικές διεκδικήσεις για την ίδρυση εθνικού κράτους.
Αυτό προκάλεσε την οργή του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ, ο οποίος το 1894 ξεκίνησε ένα πογκρόμ εναντίον των Αρμενίων που διήρκησε έως το 1896. Ο αριθμός των νεκρών εκτιμάται μεταξύ 80 και 300 χιλιάδες, ενώ κοντά στα 50.000 παιδιά έμειναν ορφανά. Η περίοδος αυτή θεωρείται από τους ιστορικούς ως η πρώτη φάση της Γενοκτονίας των Αρμενίων.
Οι διωγμοί και οι εκκαθαρίσεις τόσο των Αρμενίων όσο και των Ελλήνων εντάθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα, μετά και το κίνημα των Νεότουρκων (1908) και κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου.
Η 24η Απριλίου έχει επιλεγεί ως ημέρα μνήμης διότι το 1915 η τουρκική κυβέρνηση συνέλαβε, βασάνισε και εκτέλεσε με συνοπτικές διαδικασίες την αρμενική ελίτ της Κωνσταντινούπολης, περίπου 250 διανοούμενους, πολιτικούς και ιερείς. Έκτοτε ξεκίνησε η πιο σκληρή φάση, με πορείες θανάτου στην έρημο χωρίς τροφή ή νερό («Άουσβιτς εν ροή» τις έχει αποκαλέσει ο ιστορικός Πολυχρόνης Ενεπεκίδης), με βασανιστήρια και εκτελέσεις. Παράλληλα πολλές γυναίκες και παιδιά απήχθησαν και εξισλαμίστηκαν.
Κατά τις τουρκικές πηγές ότι ο αριθμός των νεκρών Αρμενίων ήταν από 600.000 ως 800.000 άτομα, ενώ δυτικές και αρμενικές πηγές ανεβάζουν τον αριθμό στα 1,5 εκατ. άτομα. Χιλιάδες εκτοπίστηκαν και έφυγαν ως πρόσφυγες – σήμερα η αρμενική διασπορά είναι από τις πλέον ισχυρές στον κόσμο. Το 1922 εκτιμάται πως στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είχαν επιβιώσει περίπου 388.000 Αρμένιοι.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ ένα αφιέρωμα από τους θρυλικούς «Ρεπόρτερς» (1975):
![Ο Παναγιώτης Νόρδας [όρθιος κάτω δεξιά] με την ομάδα προσκόπων που είχε ιδρύσει στην Μπάλια. Ήταν απόφοιτος Νομικής και εργαζόταν στην Οικονομική Επιτροπή της πόλης ως επόπτης. Πέθανε στην Ελλάδα το 1960 (φωτ.: Μπάλια Σύλλογος Μπαλιωτών Μ. Ασίας)](https://www.pontosnews.gr/wp-content/uploads/2025/09/balia-proskopoi-360x180.jpg)
