Ήταν προστάτης των φτωχών, βοηθούσε και φιλοξενούσε συχνά ταξιδιώτες και απόρους, ενώ θεωρείται από τους αγίους που έκαναν πολλά θαύματα. Θεωρείται επίσης ο προστάτης των Βυζαντινών ναυτικών γιατί σύμφωνα με το συναξάρι του, όταν ήταν ακόμη παιδί έδιωξε τον δαίμονα που κατοικούσε σ’ ένα πλοίο και καταπράυνε την τρικυμισμένη θάλασσα.
Ο Άγιος Φωκάς ο Κηπουρός γεννήθηκε στη Σινώπη του Πόντου και τιμάται στις 22 Σεπτεμβρίου – ημερομηνία της γέννησής του. Μετά τον Άγιο Ευγένιο, θεωρούνταν ο δεύτερος προστάτης της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας.*
Τον 2ο αιώνα μ.Χ., οι ειδωλολάτρες εξεδίωκαν και σκότωναν τους χριστιανούς της περιοχής. Στρατιώτες, απεσταλμένοι των τοπικών αρχόντων με σκοπό τον αποκεφαλισμό του Αγίου, εκμεταλλεύτηκαν τη φιλοξενία του χωρίς να ξέρουν την ταυτότητα του οικοδεσπότη τους. Όταν του φανέρωσαν το λόγο της επίσκεψής τους, ο ίδιος έσκαψε τον τάφο του και παραδόθηκε.
Ο λαός τον σχετίζει με τη θάλασσα – κάτι που μαρτυρά η ύπαρξη ναών του σε διάφορα τρικυμιώδη λιμάνια του Εύξεινου Πόντου, όπως ο ναός που ανέγειρε προς τιμήν του ο Αλέξιος Γ’ Κομνηνός στο ακρωτήρι των Πλατάνων, όπου παραλίγο να βουλιάξει το πλοίο του πριν επικαλεστεί τη βοήθεια του Αγίου Φωκά.
Οι ναύτες τον έβλεπαν να τους βοηθά και να τους προστατεύει, κάτι που τους έκανε να τον έχουν ομοτράπεζο. Μάλιστα, κάθε μέρα ένας ναύτης (διαφορετικός κάθε φορά) έδινε ένα ποσό για να «αγοράσει» τη μερίδα του Αγίου, και με αυτόν τον τρόπο συγκέντρωναν χρήματα τα οποία μοίραζαν στους φτωχούς όταν έπιαναν λιμάνι.
Η λατρεία του ως προστάτη των ναυτικών διήρκεσε περίπου μέχρι τον 7ο αι. και σταδιακά αντικαταστάθηκε από τον Άγιο Νικόλαο, επίσκοπο Μύρων (Λυκία) καθώς ήταν πιο οικείος στους χριστιανούς εκείνων των περιοχών από τις οποίες στελεχωνόταν κατά κύριο λόγο ο βυζαντινός στόλος.*
