Κατερίνα Χέλμη: Ένας χρόνος χωρίς τη μεγάλη κυρία της σκηνής και της ζωής

Όσοι –και ευτυχώς ήταν πολλοί– είχαν την τύχη να δουν στο σανίδι την Κατερίνα Χέλμη, εκτός από τις σπουδαίες ερμηνείες της, σίγουρα δεν θα μπορούν να ξεχάσουν τις υποκλίσεις που έκανε.

Η χαρά της, το χαμόγελό της, η ευτυχία της ήταν άκρως μεταδοτικά, και θύμιζε νεαρή πρωτοεμφανιζόμενη και όχι μια γυναίκα που ήταν πάνω στο σανίδι κοντά μισό αιώνα.

Η Χέλμη λάτρεψε το θέατρο, όπως και εκείνο την λάτρεψε. Και όχι μόνο ως ηθοποιός αλλά και ως δασκάλα. Μην φανταστείτε όμως μια γυναίκα που δεν είχε ζωή έξω από το σανίδι. Είχε, και ήταν μια χαρά. Απλώς προτεραιότητά της ήταν η Τέχνη. Και δικαιώθηκε.

«Θα φαρμακωθώ»

Σίγουρα στο ευρύ κοινό, ακούγοντας το όνομά της, αυτό που έρχεται στο νου είναι τα Κόκκινα φανάρια. Και οι τέσσερις πόρνες που υποδύθηκε στο σινεμά εκείνη την περίοδο. Ναι, η αστή Κατερίνα Χέλμη, με μόρφωση, κουλτούρα και αισθητική, ήταν τόσο συγκλονιστική στο ρόλο της λαϊκής πόρνης, αποδεικνύοντας πόσο σπουδαία ηθοποιός ήταν.

Με καταγωγή από τα Χελμάτα Κεφαλονιάς, γεννήθηκε μέσα στο καλό γούστο και την αγάπη για την τέχνη.

Από παιδί τής άρεσε να μιμείται και να τραγουδάει. Σε μια από τις θεατρικές εξόδους της οικογένειάς της είδε την Αγία Ιωάννα του Μπέρναρ Σο στο Θέατρο Κοτοπούλη και αποφάσισε να ακολουθήσει το δρόμο της υποκριτικής. Μαθήτρια Γυμνασίου ακόμη, έδωσε εξετάσεις στη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου με δασκάλα τη Βάσω Μανωλίδου, που την προετοίμασε με το ρόλο της Μαργαρίτας από τον Φάουστ του Γκέτε.

Η Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ήταν η πρώτη της επιλογή, αλλά ο Βασίλης Διαμαντόπουλος την έπεισε να γνωρίσει τον Κάρολο Κουν και να φοιτήσει στη Σχολή του Θεάτρου Τέχνης. Τελικά, αποφοίτησε από τη Σχολή του Πέλου Κατσέλη.

Η Κατερίνα Χέλμη έκανε το θεατρικό της ντεμπούτο το 1957 δίπλα στην Κυρία Κατερίνα με την κωμωδία του Σόμερσετ Μομ Η λαίδη Μπέτσι εξοφλεί.

Αρχές ’60 και ανεβάζεται στο θέατρο «Πορεία» το έργο του Αλέκου Γαλανού Τα κόκκινα φανάρια σε σκηνοθεσία Αλέξη Δαμιανού, και μια από τις πρωταγωνίστριες ήταν η Χέλμη (αλλά και η Χρονοπούλου).

Η παράσταση σοκάρει μεν, αλλά γίνεται τεράστια επιτυχία. Η κινηματογραφική εταιρεία «Δαμασκηνός-Μιχαηλίδης» αγοράζει τα δικαιώματα για να το μεταφέρει στο σινεμά ο Βασίλης Γεωργιάδης.

Αλλά έχει προλάβει και έχει δει την παράσταση ο Γιάννης Δαλιανίδης. Και την κλείνει για τη Φίνος Φιλμ, για τρεις ταινίες στις οποίες υποδύεται την αμαρτωλή: Χωρίς ταυτότητα, Ίλιγγος, και βέβαια Κούλα στο Νόμος 4000. Σε μια ερμηνεία, που εάν ήταν από Αμερικανίδα ηθοποιό, το Όσκαρ θα κοσμούσε το σπίτι της.

Αυτό φυσικά δεν την εμπόδισε την επόμενη χρονιά να θριαμβεύσει στα κινηματογραφικά πλέον Κόκκινα φανάρια. Τα γυρίσματα έγιναν κυρίως στο σημερινό Στούντιο Άλφα στα Μελίσσια, όμως οι πολύ δυνατοί φωτισμοί κόντεψαν να την στραβώσουν.

Ακολουθεί μια wannabe αμαρτωλή στο φιλμ Οι εχθροί του Ντίνου Δημόπουλου, και εκεί η Χέλμη σταματά τις κινηματογραφικές υπηρεσίες στον αγοραίο έρωτα, παρά τις προτάσεις.

Η ηθοποιός φοβάται την τυποποίηση και ελαττώνει τις κινηματογραφικές της εμφανίσεις.

Το 1968 παίζει σε μια cult σήμερα ταινία, το Η αγάπη μας, όπου υποδύεται την αντίζηλο της Αλίκης. Όχι κάτι σπουδαίο σαν ταινία, αλλά έρχεται να επιβεβαιώσει αυτά που λέγαμε παραπάνω για το μεγαλείο της ηθοποιού. Τι θυμόσαστε από αυτήν την ταινία; Μα, τη Χέλμη!

Οι μεγάλες αγάπες

Τη δεκαετία του ’70 συναντιέται με έναν παιδικό της φίλο, τον Κωνσταντίνο Σβολόπουλο που έχει γίνει ιστορικός και μετέπειτα ακαδημαϊκός. Η παιδική φιλία γίνεται έρωτας και τελικά παντρεύονται. Μόνο που φυσικά στο πρόγραμμά της δεν ήταν να γίνει σύζυγος και νοικοκυρά. «Υπάρχουν και πλυντήρια πιάτων», είχε πει χιουμοριστικά σε συνέντευξή της. Όσο αφορά τα παιδιά, είχε πει: «Δεν θέλω να έχω ένα παιδί που θα υποφέρει μελλοντικά. Έκανε ο αδελφός του ένα, κι έτσι έχω ένα ανίψι».

Το ζευγάρι έζησε αρμονικά παρά τις πολιτικές αντιθέσεις τους. Εκείνος ήταν εκ των ιδρυτών του «Ιδρύματος Κωνσταντίνου Καραμανλή». Η ίδια είχε δραστηριοποιηθεί στο ΠΑΣΟΚ, και στις δημοτικές εκλογές του 1994 είχε εκλεγεί δημοτική σύμβουλος Αθηναίων με το συνδυασμό του Θεόδωρου Πάγκαλου.

Αυτοχαρακτηριζόταν «αναρχική», καθώς δεν ήθελε επί της ουσίας να ανήκει πουθενά.

Η μεγάλη της αγάπη ήταν το θέατρο. Και εκτός από σπουδαία ηθοποιός ήταν και μοναδική δασκάλα. Και σε ιδιωτικές σχολές, αλλά και στο τμήμα Θεατρολογίας όπου κατά καιρούς δίδασκε.

Όσον αφορά το θέατρο, στην ουσία μέχρι τα 90s ανήκε στο Εθνικό. Όταν ανέλαβε ο Νίκος Κούρκουλος, η ηθοποιός βρέθηκε εκτός μέσα στη γενική αναμπουμπούλα. Δεν έκρυψε την πικρία της, όχι φυσικά γιατί έχασε μια μονιμότητα. Άλλωστε δεν έμεινε ποτέ χωρίς δουλειά. Και έγραψε ιστορία σε κλασικούς ρόλους μεγαλύτερης ηλικίας.

Όταν αρχίζουν τα δύσκολα

Το 2018 εμφανίζεται για τελευταία φορά στο θέατρο, στην παράσταση Πατρίδα τώρα – 8 ώρες και 35 λεπτά. Ένα έργο για την προσφυγιά, της Φωτεινής Τσαλίκογλου σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη. Νέου τύπου έργο, σε άλλου είδους αίθουσα, που όμως και εδώ μαγεύει το κοινό και βραβεύεται.

Στις 12 Αυγούστου 2019 έγινε 80 χρόνων, αλλά την επόμενη μέρα έφυγε από τη ζωή ο σύζυγός της.

Η Χέλμη βυθίζεται στη θλίψη. Έρχεται μετά και η πανδημία, και η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο ζόρικη. Το τελευταίο διάστημα πάντως είχε αρχίσει να βγαίνει από το σπίτι. Οι κάτοικοι των βορείων προαστίων δεν θα ξεχάσουν ποτέ την ευγενική, κομψή κυρία που συναντούσαν στο δημαρχείο, ή στην τράπεζα ή στο σουπερμάρκετ. Αλλά και οι συνάδελφοί της μόνο καλά λόγια έχουν να πουν για τη στήριξη που τους έδινε.

Γιατί μπορεί να σταμάτησε από το θέατρο, αλλά ως θεατής έδινε το παρών στις θεατρικές δουλειές. Χαρακτηριστικό του μεγαλείου της, είναι και το παρακάτω βίντεο που γυρίστηκε την περίοδο του lockdown λόγω Covid-19. Γιατί το ταλέντο δεν μεταδίδεται. Η αξιοπρέπεια και η αρχοντιά όμως;

Σπύρος Δευτεραίος