Από γειτονιά σε γειτονιά και από σπίτι και σπίτι. Το Δωδεκαήμερο ανήκει δικαιωματικά στους Μωμόγερους στα ποντιοχώρια της Κοζάνης, τα οποία έδωσαν στο ευρετήριο της UNESCO για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά το λαϊκό δρώμενο με μία από τις παραλλαγές που μεταφέρθηκαν από τον Πόντο στην Ελλάδα.
Έτσι και φέτος, ο θίασος των Κοτσ(ι)αμάνων (τα Κοτσαμάνια είναι η παραλλαγή των Μωμό’ερων της Λιβεράς του Πόντου) αναμένεται να κάνει το… καθήκον του, προσελκύοντας πλήθος κόσμου.
Το Σάββατο 23 Δεκεμβρίου, προπαραμονή των Χριστουγέννων, το ραντεβού είναι στην κεντρική πλατεία της Κοζάνης στις 11 το πρωί, υπό την αιγίδα του Δήμου. Συμμετέχουν οι πολιτιστικοί σύλλογοι από τον Άγιο Δημήτριο – Ρυάκιο, τα Αλωνάκια, το Πρωτοχώρι, τη Σκήτη και τον Τετράλοφο.
Ανήμερα των Χριστουγέννων, αλλά και την Τρίτη 26 Δεκεμβρίου, βρέξει-χιονίσει το εθιμικό δρώμενο θα αναβιώσει στον Τετράλοφο, στον Άγιο Δημήτριο και στη Σκήτη. Στα Αλωνάκια θα αναβιώσει στις 31 Δεκεμβρίου και την Πρωτοχρονιά και στο Ρυάκιο ανήμερα της Πρωτοχρονιάς.
Η αναβίωση που είχε προγραμματιστεί για τις δύο πρώτες ημέρες του νέου έτους στο Πρωτοχώρι ακυρώθηκε λόγω της απώλειας του πρώην προέδρου του Πολιτιστικού και Λαογραφικού Συλλόγου Πρωτοχωρίου, Σάββα Μαυρόπουλου.
Εκεί θα είναι ο κορυφαίος Μωμόγερος για να δώσει τα προστάγματα, ο Διάβολον για να πειράξει κυρίως τον Γέρον και τη Γραία (αλλά και τους θεατές), οι Νύφες για να προκαλέσουν με την παρθενική τους σεμνότητα να τις κλέψουν, ο Γιατρόν που με περισπούδαστες και κωμικές κινήσεις εξέτασε, μετά την απαγωγή, τις νύφες.
Την… κομπανία συμπληρώνουν ο Τσανταρμάς ή ο Κατής που φροντίζουν να επανέλθει η τάξη, ενώ συνοδοί απαραίτητοι οι φουσταλενόφόροι με τις περίτεχνες περικεφαλαίες.
Το λαϊκό αυτό δρώμενο, που περιλαμβάνει ένα κομμάτι χορευτικό και ένα αυτοσχεδιαστικό, μεταφέρθηκε από τον Πόντο στην Ελλάδα, όπου συνέχισε τη δική του αυτόνομη (και παράλληλη) πορεία φτάνοντας ζωντανό έως τις μέρες μας. Οι Μωμόγεροι βγαίνουν σε σχεδόν όλες τις περιοχές όπου υπάρχουν ποντιακές κοινότητες, ωστόσο οι αναβιώσεις στα χωριά της Κοζάνης θεωρούνται τα… hotspot των γιορτών, με τα γλέντια που ακολουθούν να παραμένουν αξέχαστα, σε μυημένους και μη.
