Πικρές αναμνήσεις. Αυτό το κοινό έχουν Πόντιοι και Μικρασιάτες πρόσφυγες που τα χρόνια 1919-1923 βρέθηκαν ξεριζωμένοι στη «μητέρα» Ελλάδα. Μία από αυτούς, μάλιστα, η Παλάση Κεραμιδοπούλου από τη Μεσοποταμία Καστοριάς (πρόσφυγας από τη Χωρομάνα του Πόντου, που πέθανε το 2022 σε ηλικία 93 ετών), μιλώντας στην κάμερα δεν διστάζει να πει: «Αυτά που μας έκαναν εδώ, ήταν χειρότερα από τους Τούρκους».
Παρόμοια ήταν η εμπειρία και της Μικρασιάτισσας Αγγελικής Παπαμακαρίου: «Ήμασταν εκεί βασιλιάδες, κι εδώ γινήκαμε σκουπίδια».
Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης, το pontosnews.gr ανέσυρε το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ Δυο φορές ξένος (2011) που αφορά αυτό το μαύρο κομμάτι της ιστορίας μας.
Στο απόσπασμα που ακολουθεί, άνθρωποι που ξεριζώθηκαν από τον Πόντο και τη Μικρασία προς την Ελλάδα –αλλά και από την Ελλάδα προς την Τουρκία– θυμούνται τα σκοτεινά εκείνα χρόνια. Κι ο Κόκος Νικολαΐδης, Μικρασιάτης κι αυτός αλλά που οι πρόγονοί του κατέληξαν στην Κύπρο, περιγράφει πώς το αρχοντικό της οικογένειάς του, στην άλλη μεριά του Αιγαίου, είχε μείνει ανέπαφο πάνω από 80 χρόνια μετά τη φυγή.
Το ντοκιμαντέρ είναι βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο του δημοσιογράφου Μπρους Κλαρκ και εστιάζει στις πληθυσμιακές μετακινήσεις στα Βαλκάνια με επίκεντρο την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που υπαγόρευσε η Συνθήκη της Λοζάνης το 1923.
Η ιστορία ξετυλίγεται μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό, συνεντεύξεις με ιστορικούς και συγκλονιστικές προφορικές μαρτυρίες.
Μεταξύ άλλων εμφανίζονται ο Μπρους Κλαρκ, ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης, ο συγγραφέας Τζάιλς Μίλτον, ο Θάνος Βερέμης και ο Κωνσταντίνος Φωτιάδης. Μιλούν επίσης Έλληνες και Τούρκοι πρόσφυγες από την Κρήτη, τη Μυτιλήνη, την Καππαδοκία, τον Πόντο, τη Σμύρνη και τη δυτική Μακεδονία.
Το ντοκιμαντέρ, γυρισμένο το 2011, είναι μια συμπαραγωγή της ΕΡΤ με την ΑΝΕΜΟΝ, σε συνεργασία με το cross-media project «Δυο φορές ξένος». Μπορείτε να το δείτε ολόκληρο στο ertflix.gr.
