Μαλαίνα Ανουσάκη: Η μάνα (κουράγιο) του ελληνικού σινεμά, με τις 105 ταινίες

Η Μαλαίνα –από το Μαγδαληνή– Ανουσάκη (Χριστοπούλου το πατρικό της) γεννήθηκε το 1916 στον Πόρο. Από μικρή είχε καλλιτεχνική έφεση και άρχισε να παίζει σε ερασιτεχνικές παραστάσεις, όταν εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Οι ρίζες της όμως είναι από αλλού. «Η καταγωγή μου είναι από την Πελοπόννησο. Ο πατέρας μου ήταν από την Τρίπολη και η μητέρα μου Αρβανίτισσα. Ζούσαμε, όμως, στον Πόρο. Εκεί γεννήθηκα. Εγώ είχα πάντα μια καλλιτεχνική έφεση και κλίση», είχε δηλώσει σε συνέντευξή της.

Αυλαία και πάμε

1932. Η νεαρή Μαλαίνα ξεκινά την πορεία της στο θέατρο παίζοντας σε ερασιτεχνικές παραστάσεις. «Παράλληλα έκανα κάποια μαθήματα, αλλά τα πράγματα ήταν λίγο περίεργα τότε», είχε εξομολογηθεί. Στην ουσία ήταν μια αυτοδίδακτη ηθοποιός που όμως στην πορεία της καριέρας της πέρασε σχεδόν από όλα τα μουσικά θεατρικά είδη. Για πολλούς, ήταν αδικημένη.

Η πρώτη της επαγγελματική παράσταση ήταν στο θέατρο Μουσούρη. «Παίζαμε ένα έργο των Γιανουκάκη-Γιαλαμά, ένα είδος μιούζικαλ, αλλά μας βρίσκει ο πόλεμος. Στην παράσταση, μαέστρος ήταν ο Σακελαρίδης και επιστρατεύουν τον Ορέστη Μακρή και τον Κώστα Δούκα και παίξαμε το Μπράβο Κολονέλο με πολύ μεγάλη επιτυχία», είχε πει σε συνέντευξή της.

Τα χρόνια εκείνα της μεταξικής δικτατορίας εντάχθηκε στο ΚΚΕ, στο οποίο παρέμεινε πιστή μέχρι το τέλος της ζωής της.

Στα χρόνια της Κατοχής πάλεψε μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ. Το 1944-45 συμμετείχε στο «Θέατρο του Λαού», και τον επόμενο χρόνο συνεργάστηκε με τους «Ενωμένους Καλλιτέχνες». Το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο για την πολιτική της δραστηριότητα και φυλακίστηκε στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ έως το 1951, οπότε αποφυλακίστηκε. Νωρίτερα όμως είχαν προκύψει έρωτας, γάμος και οικογένεια.

Τα χρόνια της φυλακής και η μικρή Ελένη

Από το γάμο της με τον τενόρο Ευάγγελο Ανουσάκη απέκτησε ένα νέο επίθετο και μία κόρη, τη γνωστή ηθοποιό και πολιτικό Ελένη Ανουσάκη, η οποία σε πολύ μικρή ηλικία, βιώνει το τραύμα να βλέπει τη μητέρα της φυλακισμένη.

Η Μαλαίνα Ανουσάκη καταδικάστηκε οκτώ φορές σε θάνατο, πέρασε από πολύ σκληρή δίκη και τελικά απαλλάχθηκε από την κατηγορία για κατασκοπεία και το κράτος έπρεπε να πληρώσει τα δικαστικά έξοδα. Η μικρή Ελένη και ο πατέρας της πήγαιναν τα σαββατοκύριακα και τη έβλεπαν στη φυλακή. Ένα βράδυ, μάλιστα, η μικρή έμεινε μέσα, μαζί με τη μητέρα της.

Αλλά και εκτός φυλακής, η ζωή για την Ελένη δεν ήταν ρόδινη: «Έμπαινε η αστυνομία στο σπίτι της γιαγιάς γιατί έψαχναν τον Μπελογιάννη. Μυστικοί αστυνομικοί που έκαναν βάρδια στους δρόμους –τους βλέπαμε– έμπαιναν σε σπίτια και έσπαγαν τα πάντα. Από πάνω έμενε ένας αρχηγός της αστυνομίας, ο οποίος είχε καταφέρει να μην μπαίνουν στο σπίτι μας οι αστυνομικοί και να μας τρομοκρατούν. Γιατί έρχονταν να εκβιάσουν τη μητέρα μου και τρομοκρατούσαν εμένα, που ήμουν παιδάκι. Θυμάμαι που μου έδειχναν τη φωτογραφία του, που δεν είχε καμία σχέση με τον Μπελογιάννη. Ήταν μια ίντριγκα για να κατηγορήσουν διάφορους κομμουνιστές, ιδιαίτερα καλλιτέχνες της πρώτης γραμμής, όπως ο Μάνος Κατράκης.

»Όταν γύρισε από την εξορία, το πρώτο του ραντεβού ήταν με τη μητέρα μου: θυμάμαι έναν κύριο πολύ αδύνατο, που στο λαιμό του είχε ένα “καρύδι”», είχε δηλώσει σε συνέντευξή της η ηθοποιός.

Η μεγάλη απώλεια

Το 1952, ελεύθερη πια, έλαβε μέρος στις «Δελφικές Γιορτές» που οργανώθηκαν για τον εορτασμό των 25 χρόνων της ίδρυσής τους από τον Άγγελο Σικελιανό και την Εύα Πάλμερ, ερμηνεύοντας την Κορυφαία του Χορού στον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Λίνου Καρζή.

Όμως η καλή επανεκκίνηση δεν είχε συνέχεια. Η Μαλαίνα Ανουσάκη αντιμετώπισε το ίδιο πρόβλημα με όλους τους χαρακτηρισμένους αριστερούς, εκείνα τα χρόνια: Δεν έβρισκε δουλειά. Ή μάλλον δεν της έδιναν δουλειά.

Φανταστείτε ότι δεν προσελήφθη στο Εθνικό Θέατρο, γιατί δεν είχε πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων.

Το 1955 ίδρυσε τον δικό της θίασο με την ονομασία «Αρχαίο Αττικό Θέατρο». Η συνέχεια όμως ήταν τραγική, και την διηγείται η κόρη της: «Τότε έκανε μια εξαιρετική παράσταση αρχαίου δράματος στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, την οποία βγήκε ο πατέρας μου να προλογίσει, και, όπως ήταν συγκινημένος, έπαθε εγκεφαλικό. Πέθανε μετά από 15 μέρες».

Κανείς δεν χάνεται;

Η επάνοδός της στο θέατρο έγινε το 1958, με τον Μάνο Κατράκη, και αργότερα με την «Ελληνική Σκηνή» της Άννας Συνοδινού.

Στη μακρόχρονη θεατρική διαδρομή της συνεργάστηκε επίσης με τους θιάσους Κοτοπούλη, Αργυρόπουλου, Μουσούρη, Μιράντας Μυράτ και Γιώργου Παππά, Κατίνας Παξινού – Αλέξη Μινωτή και Λίνου Καρζή, με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Ολοκλήρωσε τη θεατρική της διαδρομή με τη συμμετοχή της στους θιάσους του Φοίβου Ταξιάρχη και της κόρης της Ελένης Ανουσάκη, τη δεκαετία του 1980.

Στον κινηματογράφο έχει καταγραφεί σε 105 ταινίες. Το ντεμπούτο της έγινε το 1945 στην Εξόρμηση του Γιάννη Χριστοδούλου, και η κινηματογραφική της πορεία ολοκληρώθηκε το 1982 με την κωμωδία του Νίκου Περάκη Άρπα Cola. Σε αυτή την ταινία είχε ένα πέρασμα όπου, στην ουσία, σατίριζε τον κινηματογραφικό της εαυτό.

Γιατί το κινηματογραφικό της στίγμα το έδωσε κυρίως σε ταινίες μελό, ως πονεμένη μητέρα. Και η φωνή της, δουλεμένη από την αρχαία τραγωδία, την βοήθησε πολύ.

Με την κόρη της, Ελένη, έπαιξε πάντως στην τηλεοπτική «Κυρία Ντορεμί». Η Μαλαίνα Ανουσάκη πέθανε στις 2 Απριλίου 2000, ύστερα από πολύμηνη νοσηλεία στο νοσοκομείο Αλεξάνδρα της Αθήνας.

Σπύρος Δευτεραίος