Η προστασία ως μέθοδος επιβίωσης

Για χώρες, όπως η Ελλάδα, που δεν κατάφεραν στα 200 χρόνια του σύγχρονου βίου τους να σταθούν στα πόδια τους με τη συγκρότηση ενός σύγχρονου κράτους που θα μπορούσε να υποστηρίξει αυτοδύναμα –και αποτελεσματικά– την ασφάλειά του, το θέμα της παγκόσμιας ηγεμονίας και του ποιος την ασκεί, είναι πρωτεύουσας σημασίας.

Όσο το αποτύπωμα της ηγεμονικής δύναμης εξασθενεί, τόσο περιφερειακοί δρώντες νιώθουν το πεδίο ελεύθερο να αναλάμβαναν ρόλο ελέγχου μιας ευρύτερης περιοχής.

Η περίοδος που διανύουμε με τις περιφερειακές φιλοδοξίες της Τουρκίας είναι χαρακτηριστική.

Δεν υπήρξε περίοδος της ανθρωπότητας στην οποία κάποια δύναμη να μην διαδραμάτισε παγκόσμιο, πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο ρόλος αυτός έχει υποχρεώσεις αλλά και οφέλη. Θα σας θυμίσω την περίοδο μετά τους Περσικούς Πολέμους που πρέπει να υπήρξε η σημαντικότερη της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Νιώθοντας ισχυρή και θέλοντας να εξαργυρώσει την ισχύ της μετά τους πολέμους, η Αθήνα δημιούργησε τη Συμμαχία της Δήλου, την οποία, στη συνέχεια, μετέτρεψε σε Ηγεμονία. Ουσιαστικά, με σύγχρονους όρους, θα αναφερόμασταν σε αθηναϊκό ιμπεριαλισμό.

Η συμπεριφορά της Αθήνας στις άλλες ελληνικές πόλεις που συμμετείχαν στην Ηγεμονία ήταν όπως η σημερινή συμπεριφορά της, ως πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους, απέναντι στην ελληνική περιφέρεια. Όλα γίνονταν με κέντρο και αναφορά στην, τότε, Αθήνα. Κανένα περιθώριο ανάσας δεν άφηναν στις, υποτίθεται, σύμμαχες πόλεις, γεγονός που οδήγησε σε εξεγέρσεις τους οι οποίες κατέληξαν στον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

Η μεταμόρφωση της εικόνας της Αθήνας οφείλεται σε αυτήν την Αθηναϊκή Ηγεμονία.

Το ταμείο της Ηγεμονίας είχε μεταφερθεί στην Αθήνα (454 π.Χ.) και οι Ελληνοταμίες ήταν Αθηναίοι άρχοντες. Το 444 π.Χ. ένα χρόνο ύστερα από την υπογραφή της Τριαντάχρονης Ειρήνης ο Περικλής πρότεινε να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα της Ηγεμονίας για δημόσια έργα στην Αθήνα. Από αυτά τα χρήματα χτίστηκε ο Παρθενώνας.

Κάτω από τέτοιες συνθήκες, αν και η περιοχή σε καμμιά περίοδο της παγκόσμιας ιστορίας δεν είχε γνωρίσει τόσο μεγάλη ευημερία, τα αισθήματα των Συμμάχων απέναντι στην Αθήνα ήταν ανάμεικτα. Καλά και κακά. Οι σύμμαχοι είχαν παράπονα επειδή έπρεπε οι υποθέσεις τους να ρυθμίζονται στην Αθήνα και έβρισκαν σκληρό να πληρώνουν φόρους. Αναγνώριζαν, όμως, και την προσφορά της Αθήνας στην ασφάλειά τους.

Όσο, επί Περικλή, κυρίως, η Αθήνα διαχειριζόταν τη δύναμη και τον πλούτο της με σύνεση, υπήρχε μια ικανοποίηση και στις σύμμαχες χώρες. Όσο, όμως, η αθηναϊκή συμπεριφορά γινόταν προκλητική, τόσο οι πόλεις επαναστατούσαν. Αποτέλεσμα τέτοιων επαναστάσεων ήταν ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Η ιστορία είναι διδακτική. Και ως προς το θετικά της και ως προς τα αρνητικά της.

Μια συνετή ηγεμονία θα διατηρήσει την ηγεσία της. Μια απερίσκεπτη, θα καταρρεύσει.

Στον πόλεμο της Ουκρανίας βλέπουμε, ένθεν κακείθεν, τις συνέπειες της ηγεμονικής συμπεριφοράς.

Για να έλθουμε στις ημέρες μας, φανταστείτε, σήμερα, να μην υπήρχε μια δυτική ηγεμονία, όπως εκφράζεται από τις ΗΠΑ και μια ισορροπία, που τείνει να διαμορφωθεί στον κόσμο, πώς θα συμπεριφέρονταν καθεστώτα τύπου Ερντογάν στην περιοχή τους.

Το μείζον ζήτημα είναι αν οι ηγεμονεύουσες δυνάμεις –και σε ό,τι μας αφορά οι ΗΠΑ–, μπορούν να επιβάλλουν δίκαιη ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των συμμαχικών χωρών τους ή θα κάνουν το διαιτητή σε βάρος, πάντα, του αδύναμου. Όπως συνέβη στα Ίμια, ή νωρίτερα στην Κύπρο, ή στις άλλες μεγάλες ελληνοτουρκικές κρίσεις (1974, 1976, 1987, 1996).

Στην αγωνία τους να γίνουν αποδεκτές στα ελληνοτουρκικά ως μεσολαβήτρια δύναμη, οι ΗΠΑ ενθάρρυναν την τουρκική αναθεωρητική δυναμική και αδιαλλαξία και δημιούργησαν ένα «τέρας» το οποίο, σήμερα, αδυνατούν να ελέγξουν με ήπια πολιτική ή πολιτική ελεγχόμενης έντασης. Η Τουρκία απέκτησε σημαντικούς βαθμούς αυτονομίας και η υπέρβαση της Παγίδας του Θουκυδίδη μπορεί να επιτευχθεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Είναι η στιγμή να αντιδράσουν οι ΗΠΑ, όπως δείχνουν δημοσιεύματα στα δυτικά μέσα ενημέρωσης, ή έχουμε να κάνουμε με ένα δυτικό θέατρο που θα τελειώσει την παράστασή του μόλις η Τουρκία εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας και Φινλανδίας στο NATO;

Ούσες παντοδύναμες, κυρίως, μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού οι ΗΠΑ δεν ήθελαν να αντιληφθούν το δόγμα της ισορροπίας δυνάμεων το οποίο είχε αναπτυχθεί στην ευρωπαϊκή ήπειρο μετά την Ειρήνη της Βεστφαλίας και το Ευρωπαϊκό Κονσέρτο, μετά τη Γαλλική Επανάσταση και τους Ναπολεόντειους Πολέμους.

Και σήμερα, κινούνται στην ίδια λογική αν και αναπτύσσονται προβληματισμοί στο εσωτερικό τους για μια διαφορετική ανάγνωση του κόσμου που διαμορφώνεται. Αυτόν τον νέο, διαμορφούμενο, κόσμο και η δική μας ηγεσία πρέπει να τον αναγνώσει σωστά.

Η περίοδος μετά τα Ίμια δημιούργησε τις αρχικές προϋποθέσεις για μια τέτοια ανάγνωση. Όσο υπήρχε στην πολιτική σκηνή η γενιά που διαχειρίστηκε τις τρεις μεταπολιτευτικές κρίσεις με την Τουρκία, είχε αρχίσει να διαμορφώνεται μια τάση σύγκλισης και συναίνεσης στα εθνικά ζητήματα. Το τοπίο άλλαξε με το αποκορύφωμα της οικονομικής κρίσης και την έλευση –και παραμονή– του ΣΥΡΙΖΑ στο πολιτικό σκηνικό.

Μια νέα γενιά έχει αναλάβει τις τύχες της χώρας, η οποία πιστεύει πως η ιστορία αρχίζει από τον δικό της έλεγχο της εξουσίας και δεν επεδίωξε να διαμορφώσει γέφυρα διασύνδεσης με την, προ της κρίσης, πολιτική τάξη.

Η κρίση αποτέλεσε τομή στην πολιτική εξέλιξη της χώρας. Θα μπορούσε η τομή να ήταν θετική. Τίποτα δεν δείχνει ότι περί αυτού να πρόκειται. Οι εξελίξεις είτε είναι ίδιες είτε χειρότερες από του παρελθόντος.

Ό,τι αποτελεί και συγκροτεί την ουσία της κρίσης θεωρείται η απόλυτη κανονικότητα. Και το σημαντικό είναι ότι τα στερεότυπα που διαμορφώθηκαν δεν έχουν γίνει αποδεκτά μόνο από το Σύστημα. Τα συμμερίζεται και μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Οπότε, αυτοδύναμη σωτηρία δεν διαφαίνεται. Η καταφυγή στην προστασία είναι η μόνη διαφαινόμενη λύση. Όπως και το 1830 όταν το κράτος ιδρύθηκε υπό την προστασία των Δυνάμεων.

Η διολίσθηση σε καθεστώς προστασίας είναι μια μέθοδος επιβίωσης του σύγχρονου ελληνικού κράτους.