Ένα γραφικό, πέτρινο διώροφο κτίσμα, χαρακτηριστικό δείγμα της εξαιρετικής ικανότητας των Σανταίων στη λάξευση της πέτρας, στολισμένο με φωτογραφίες επιφανών αντρών και γυναικών από τη συγκεκριμένη «γωνιά» της ιστορικής πατρίδας και γεμάτο μνήμες και «εικόνες» από τη ζωή και την πτώση του ονομαζόμενου και ως «Σούλι» του Πόντου, αποτελεί το «Σπίτι των Σανταίων», στην Παναγία Σουμελά του Βερμίου.
Εδώ και περισσότερα από εξήντα χρόνια στέκεται «αγέρωχο» εντός των περίπου 50 στρεμμάτων που αποτελούν τον πυρήνα της έκτασης του ιερού μοναστηριού, σε πείσμα φυσικών καταστροφών που μάταια προσπάθησαν να του προκαλέσουν ανεπανόρθωτες ζημιές.
Όσες από αυτές κι αν προξενήθηκαν στο πέρασμα των χρόνων, οι Σανταίοι φρόντισαν να τις αποκαταστήσουν. Το έκαναν δείχνοντας τον ίδιο ζήλο και πείσμα με αυτό των προγόνων τους στην ιστορική πατρίδα, οι οποίοι πολέμησαν μέχρι την τελευταία ικμάδα της αντοχής τους, για να προστατέψουν τη Σάντα από τους Τούρκους.
Αυτούς τους προγόνους δεν ξεχνούν ποτέ οι σύγχρονοι Σανταίοι, οι οποίοι τους τιμούν κάθε χρόνο με μνημόσυνο στην Παναγία Σουμελά, αλλά και με το μνημείο-κενοτάφιο που κατασκεύασαν δίπλα στο σπίτι τους, στο Βέρμιο.
Το πρώτο σπίτι που χτίστηκε στην Παναγία Σουμελά
Όπως αναφέρει στο pontosnews.gr η πρόεδρος του Συλλόγου Σανταίων Θεσσαλονίκης «Επτάκωμος Σάντα» Βικτωρία Σαββίδου, το Σπίτι των Σανταίων είναι το πρώτο που χτίστηκε στον ιερό τόπο της Παναγίας Σουμελά του Βερμίου, αφού θεμελιώθηκε το 1956.
«Στο πανηγύρι του 15αύγουστου του 1954 ο αείμνηστος Φίλων Κτενίδης είχε πει ότι άρχισε να ανεβαίνει πολύς κόσμος στην Παναγία Σουμελά και γι’ αυτό πρέπει να δημιουργηθεί ένας χώρος προς εξυπηρέτηση των προσκυνητών. Ο Σανταίος Νικόλαος Τοπαλίδης το… έπιασε αμέσως και έκανε πρόταση σε όλους τους Σανταίους της χώρας, προκειμένου να χτιστεί ένα σπίτι και να πηγαίνουν σε αυτό, ώστε να μην τους τρώει το αγιάζι και η βροχή.
»Αμέσως ανταποκρίθηκαν πολλοί Σανταίοι, οι οποίοι είμαστε εξαιρετικοί πετράδες και με επίμονη προσωπική εργασία και αφιλοκερδώς κατασκευάστηκε ο πρώτος όροφος του σπιτιού μας. Έτσι, εμείς οι Σανταίοι πρωτοπορήσαμε. Ο πρώτος όροφος περιλαμβάνει ένα μεγάλο σαλόνι και μία κουζίνα. Εκεί οι προσκυνητές από την Σάντα στρώναμε τις ψάθες μας και κοιμόμασταν, κάτι που βέβαια ήταν πολύ καλύτερο από το να ξαπλώνουμε στο έδαφος μέσα σε μία σκηνή», τονίζει στο pontosnews.gr η Βικτωρία Σαββίδου.
Τη δεκαετία του ’60 έφυγε από τη ζωή η σύζυγος του Νικόλαου Τοπαλίδη, Μαρία και τότε εκείνος ανακοίνωσε ότι με δικά του έξοδα θα χτίσει στη μνήμη της το δεύτερο όροφο του σπιτιού. Όπως λέει η Βικτωρία Σαββίδου, ο Νικόλαος Τοπαλίδης ήταν μελισσοκόμος στο επάγγελμα κι εξέδιδε περιοδικό για τη μελισσοκομία, για το οποίο είχε βραβευτεί. Έμενε στον Έβρο, αλλά στη συνέχεια επέλεξε για τόπο κατοικίας του την Καστανιά Ημαθίας, ένα αμιγώς σανταίικο χωριό, δίπλα στην Παναγία Σουμελά.
«Να υπενθυμίσω ότι τα 500 στρέμματα που βρίσκεται το ιερό μοναστήρι και το δάσος του αποτελούν δωρεά των Σανταίων της Καστανιάς. Για να χτιστεί η Παναγία Σουμελά στερήθηκαν χωράφια τους και το δάσος που έκοβαν τα ξύλα τους», σημειώνει η Βικτωρία Σαββίδου.
Ιδιοκτησία της Παναγίας Σουμελά
Κατά την ίδια, επειδή το Σπίτι των Σανταίων βρίσκεται εντός των 50 στρεμμάτων, που αποτελούν ουσιαστικά τον περιβάλλοντα χώρο του ιερού μοναστηριού, είναι ιδιοκτησίας της Παναγίας Σουμελά.
«Ωστόσο, εμείς χτίσαμε το σπίτι, το φροντίζουμε και το περιποιούμαστε. Αλλά από την πλευρά της και η Παναγία Σουμελά δεν το νοικιάζει, όπως νοικιάζει άλλους ξενώνες. Ουσιαστικά, η Παναγία Σουμελά διαχειρίζεται το Σπίτι δύο φορές το χρόνο. Τις μέρες του Συναπαντήματος Νεολαίας Ποντιακών Σωματείων και στο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου. Αυτές τις μέρες εμείς δεν πηγαίνουμε στο σπίτι, αφού ξέρουμε ότι το χρειάζεται η Παναγία Σουμελά», λέει η Βικτωρία Σαββίδου.
Ο δεύτερος όροφος και οι φωτογραφίες – κειμήλια
Ο δεύτερος όροφος του Σπιτιού των Σανταίων περιλαμβάνει ένα μικρό δωμάτιο, στο οποίο κοιμάται ο εκάστοτε πρόεδρος του συλλόγου «Επτάκωμος Σάντα» κι ένα μεγάλο σαλόνι, στο οποίο υπάρχουν 18 κρεβάτια. Επίσης, στο δεύτερο όροφο βρίσκεται και η τουαλέτα του σπιτιού.
Γεμάτο φωτογραφίες-κειμήλια είναι το σαλόνι του πρώτου ορόφου του σπιτιού. Όπως λέει η Βικτωρία Σαββίδου, μεταξύ άλλων υπάρχουν φωτογραφίες ανταρτών της Σάντας του Πόντου, επιφανών Σανταίων, δωρητών, ανθρώπων που έγραψαν για τη Σάντα, λυράρηδων, ατόμων που φρόντισαν επί πολλά χρόνια το σπίτι και μία μεγάλη φωτογραφία του Νικόλαου Τοπαλίδη.
Επίσης, έχουν τοποθετηθεί φωτογραφίες του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χριστόδουλου, όταν επισκέφθηκε και μίλησε στο μνημόσυνο των Σανταίων το 1999, καθώς και φωτογραφίες σύγχρονες από επίσκεψη στα χώματα της Επτακώμου Σάντας, στον Πόντο.
Εκείνο που δεσπόζει στο σαλόνι του πρώτου ορόφου και προκαλεί έντονο αίσθημα συγκίνησης είναι μία τεράστια τοιχογραφία του γιατρού Σπυράντη, ο οποίος διετέλεσε γιατρός και του τελευταίου Αιθίοπα αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ. Η τοιχογραφία παρουσιάζει τη διάταξη των χωριών της Σάντας στον Πόντο.
«Είναι πάρα πολλές οι δωρεές που έχουν γίνει για τη συντήρηση του σπιτιού, τόσο από επώνυμους όσο και από ανώνυμους, οι οποίοι προσέφεραν από το υστέρημά τους. Το 1978 το σπίτι έπαθε πολύ μεγάλες ζημιές από το σεισμό της Θεσσαλονίκης. Η Παναγία Σουμελά ήθελε το σπίτι να γκρεμιστεί και να γίνει αλλού. Όμως, οι Σανταίοι ξεσηκωθήκαμε και είπαμε ότι εμείς θα το αναστηλώσουμε. Δαπανήθηκαν τότε δώδεκα εκατομμύρια δραχμές και δούλεψαν εθελοντικά πάρα πολλοί άνθρωποι. Έγινε καινούργια βάση από σίδερο, έγινε σκεπή και πολλά άλλα πράγματα όλα αφιλοκερδώς», λέει η Βικτωρία Σαββίδου.
Η ευθύνη του σπιτιού στο Σύλλογο Σανταίων Θεσσαλονίκης
Ο Σύλλογος Σανταίων Θεσσαλονίκης «Επτάκωμος Σάντα» έχει την ευθύνη του σπιτιού στην Παναγία Σουμελά, όπως ορίζεται από άρθρο του καταστατικού. Εκτός από την περίοδο του Συναπαντήματος Νεολαίας Ποντιακών Σωματείων και του Δεκαπενταύγουστου, στο σπίτι μπορεί να πάει όποιος Σανταίος θέλει και όποτε θέλει, αρκεί να ενημερώσει τη διοίκηση του συλλόγου.
Σε άλλο άρθρο του καταστατικού ορίζεται ότι η «Επτάκωμος Σάντα» έχει την ευθύνη τέλεσης την πρώτη Κυριακή κάθε Σεπτεμβρίου του ετήσιου μνημοσύνου για τους Σανταίους που έπεσαν μαχόμενοι στην ιστορική πατρίδα καθώς και γι’ αυτούς που αποτέλεσαν θύματα της Γενοκτονίας.
«Η τέλεση του μνημόσυνου ξεκίνησε τη δεκαετία του ’60 από Σανταίους πρόσφυγες πρώτης γενιάς. Μαζεύτηκαν στο σπίτι, στην Παναγία Σουμελά και είπαν να βράσουν κόλλυβα και να κάνουν μνημόσυνο. Από τότε καθιερώσαμε το ετήσιο μνημόσυνο και το ανοίξαμε. Το τελούμε την πρώτη Κυριακή κάθε Σεπτεμβρίου, διότι η Σάντα έπεσε στις 11 Σεπτεμβρίου 1821 με το παλαιό, βέβαια, ημερολόγιο», τονίζει η πρόεδρος του Συλλόγου Σανταίων Θεσσαλονίκης.
Ρωμανός Κοντογιαννίδης
-
Όλες οι φωτογραφίες είναι του Φίλιππου Φασούλα εκτός κι αν αναγράφεται κάτι διαφορετικό στη λεζάντα της φωτογραφίας.
