Λέγεται ότι οι Πόντιοι πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα από το χωριό Λιβερά της ορεινής Τραπεζούντας ανάμεσα στα λιγοστά αντικείμενα που πήραν μαζί τους ήταν εγκόλπια και περικεφαλαίες των Μωμό’ερων.
Γνωστό και ως Κοτσαμάνια (από την τουρκική λέξη κοτσαμάν’, που σημαίνει μεγαλόσωμοι άντρες), το ποντιακό λαϊκό δρώμενο στην παραλλαγή της Λιβεράς είναι συνδεδεμένο με οκτώ χωριά του νομού Κοζάνης, τον Τετράλοφο, τον Άγιο Δημήτριο, το Καρυοχώρι, τη Σκήτη, τα Αλωνάκια, το Ρυάκιο, το Πρωτοχώρι και τα Κομνηνά.
Οι Μωμόγεροι, που έχουν εγγραφεί στον κατάλογο της UNESCO, βγαίνουν στα χωριά της Κοζάνης μέσα στο Δωδεκαήμερο ανελλιπώς από το 1924 – εξαίρεση ήταν ο πόλεμος του ’40 και η πανδημία.
Και μπορεί φέτος να μην υπάρχει lockdown, ωστόσο σχεδόν ομόφωνα ελήφθη η απόφαση το έθιμο να μην αναβιώσει, καθώς η πανδημία παραμένει και η παραλλαγή Όμικρον φοβίζει. Άλλωστε, το ζητούμενο δεν είναι ο θίασος να δώσει… παράσταση, αλλά να υπάρχει και συμμετοχή, να ανοίξουν σπίτια, να βγουν κεράσματα – όλα αυτά ευνοούν τη διασπορά του κορονοϊού.
Κανονικά, ο θίασος, η χορευτική, η θεατρική και η μουσική ομάδα των Μωμόγερων συμμετέχει (και προκαλεί) ένα ατελείωτο γλέντι από το πρωί μέχρι το βράδυ, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες. Κάθε χωριό έχει και τη δική του ημέρα, ώστε ουσιαστικά Μωμογέρια να μπορεί να δει κανείς καθ’ όλη τη διάρκεια των γιορτών.
Και μπορεί την προσοχή να συγκεντρώνουν οι φουστανελοφόροι, ο Διάβολον που πειράζει κυρίως τον Γέρον και τη Γραία, οι Νύφες και ο Γιατρόν, ωστόσο συμμετέχουν όλοι όσοι βρίσκονται στα χωριά της Κοζάνης – μικροί και μεγάλοι, ντόπιοι και επισκέπτες, οι οποίοι αφού έχουν απαντήσει στα πειράγματα, στο τέλος έχουν τον δικό τους ρόλο: πιάνονται στον κύκλο και χορεύουν ως το πρωί.
