Η πανδημία πέρυσι έφερε ακύρωση για το Φεστιβάλ Καννών –πρώτη φορά από το 1968 που είχε σταματήσει λόγω Μάη– και φέτος την μετάθεση τον Ιούλιο.
Με αφορμή το Φεστιβάλ των Καννών ας θυμηθούμε και τις ελληνικές ταινίες που πέρασαν από το ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ –και όχι άλλο παράλληλο τμήμα– του φεστιβάλ, αλλά και το παρασκήνιο τους
Κάθε αρχή και δύσκολη
Στο φιλμ Τελευταία αποστολή, του Νίκου Τσιφόρου, η Σμαρούλα Γιούλη, πυροβολεί την μητέρα της Μιράντα Μυράτ. Η αιτία; Η τελευταία όσο ο σύζυγός της που υποδυόταν ο Βασίλης Διαμαντόπουλος είχε διαφύγει στο Κάιρο, συζούσε με ένα Γερμανό αξιωματικό. Η κόρη μπαίνει στην Αντίσταση και, όταν ο πατέρας της γύρισε στην Ελλάδα για μια αποστολή, η μητέρα της τον πρόδωσε στους Γερμανούς. Η κοπέλα ομολογεί ότι δεν συγκράτησε το θυμό της και την πυροβόλησε.
Με την εν λόγω ταινία του Νίκου Τσιφόρου ξεκίνησε, το 1947, ο μεταπολεμικός έλεγχος της λογοκρισίας στον ελληνικό κινηματογράφο.
Η ταινία κατέβηκε από τις κινηματογραφικές αίθουσες προκειμένου να αλλάξει εθνικότητα η άπιστη σύζυγος. Τελικά, έγινε Ουγγαρέζα.
Ο εθνικόφρων Τύπος μίλησε για «εσκεμμένη κατασυκοφάντηση του αγωνιζομένου εις τον Γράμμο σώματος Ελλήνων αξιωματικών, αντεθνική σκευωρία και κομμουνιστικό δάκτυλο». Ο παραγωγός Φιλοποίμην Φίνος, αλλά και ο Νίκος Τσιφόρος δέχτηκαν ακόμα και απειλές για τη ζωή τους, λόγω της «άπιστης» συζύγου που αποδείχτηκε θέμα ταμπού για τα τέλη της δεκαετίας του ’40. Πάντως το φιλμ έχει και άλλη μια πρωτιά, καθώς ήταν η πρώτη ελληνική συμμετοχή στο Φεστιβάλ Καννών.
Μελίνα άνευ και με βραβείο
Την επόμενη χρονιά, οι Κάννες θα δουν την κινηματογραφική –και ρεαλιστική– Μάνη μέσα από τη Νεκρή πολιτεία του Φρίξου Ηλιάδη με Ειρήνη Παππά και Νίκο Τζόγια.
Το 1954 το ντεμπούτο του Μιχάλη Κακογιάννη – το Κυριακάτικο ξύπνημα, δηλαδή– συμμετέχει στο διαγωνιστικό, αλλά τα καλά έρχονται την επόμενη χρονιά.
1955 και η χώρα μας διεκδικεί με αξιώσεις κάποια διάκριση στο φεστιβάλ. Αν όχι το Χρυσό Φοίνικα (την πρώτη χρονιά που λανσαρίστηκε ως βραβείο, αντικαθιστώντας το Μεγάλο Βραβείο του Φεστιβάλ, όπως λεγόταν μέχρι τότε) σίγουρα το βραβείο γυναικείου ρόλου. Και όλα αυτά με την Στέλλα του Μιχάλη Κακογιάννη. Η Μελίνα στο κινηματογραφικό της ντεμπούτο ετοιμάζεται να πάρει τη ρεβάνς της κυρίως από τους Έλληνες παραγωγούς που μέχρι τότε την απέρριπταν με το αιτιολογικό ότι είχε υπερβολικά μεγάλα χαρακτηριστικά.
Η Μελίνα, και όχι μόνο, το έχει πάρει πατριωτικά το ζήτημα. Μάλιστα ο θεατρικός επιχειρηματίας που στο θέατρο του δούλευε τότε, έκλεισε το θέατρο και της έδωσε άδεια να κατέβει στις Κάννες.
Η ρεβανς και το βραβείο δεν έρχονται εκείνη τη χρονιά. Για λόγους που κινούνται στην σφαίρα της φαντασίας και των σεναρίων, εκείνη την χρονιά ΔΕΝ δόθηκε βραβείο γυναικείου ρόλου.
Η Μελίνα, δεν μπορεί να συγκρατήσει τα δάκρυα της και ένας από τους ανθρώπους που της συμπαραστέκεται λέγεται Ζυλ Ντασέν και μόλις έχει κερδίσει βραβείο σκηνοθεσίας για το «Ριφιφί».
Και μπορεί η Στέλλα να έφυγε με άδεια χέρια, όμως γίνεται το διαβατήριο της Μελίνας για το εξωτερικό.
1960. Το Ποτέ την Κυριακή εκπροσωπεί την χώρα μας. Η Μελίνα κερδίζει βραβείο ερμηνείας από κοινού με τη Ζαν Μορό για το Moderato Cantabile ενώ το ελληνικό γλέντι που στήθηκε με πρωτεργάτη τον Γιώργο Ζαμπέτα, μνημονεύεται ακόμα.
Και όλα αυτά για ένα φιλμ, πτωχό σε χρήμα αλλά μεγάλο σε ψυχή και αξία, που δόξασε την Ελλάδα σε όλο τον πλανήτη. Ασχέτως αν η Ελλάδα δεν του φέρθηκε ανάλογα.
Μέσα πάμε καλά
Το 1956 και το 1958 ο Μιχάλης Κακογιάνης κατεβαίνει στο διαγωνιστικό με το Κορίτσι με τα μαύρα και το Τελευταίο ψέμα.
Τα έντυπα της εποχής θα υμνήσουν την πρωταγωνίστρια των ταινιών, την Έλλη Λαμπέτη δηλαδή και την συγκρίνουν ακόμα και με την Γκρέτα Γκάρμπο.
1962. Ηλέκτρα του Μιχάλη Κακογιάννη. Ή αλλιώς η δεύτερη ελληνική ταινία που βραβεύεται στις Κάννες.
Μεγάλο Τεχνικό Βραβείο αλλά και Βραβείο Καλύτερης Κινηματογραφικής Μεταφοράς εγγράφονται στο βιογραφικό του φιλμ που όπως αποδείχθηκε λάτρεψαν πιο πολύ στο εξωτερικό, παρά στην Ελλάδα.
Πάντως τη βαριά δεκαετία του, δηλαδή στα 60’ς , ο εγχώριος κινηματογράφος δεν είχε την ανάλογη παρουσία στο φεστιβάλ. Δεν ενδιαφερόταν το φεστιβάλ για τόσο ελληνικές ταινίες; Πρυτάνευσε το σκεπτικό «καλύτερα πρώτος στο χωρίο, παρά δεύτερος στην πόλη»;
Όσον αφορά τις ελληνικές παρουσίες στο διαγωνιστικό των Καννών είχαμε:
1963. Ουρανός του Τάκη Κανελλόπουλου. Το αντιπολεμικό ντεμπούτο του Τάκη Κανελλόπουλου που τόσο αγάπησαν οι κριτικοί.
1964. Τα κόκκινα φανάρια. Του Βασίλη Γεωργιάδη φυσικά και λίγο μετά την οσκαρική υποψηφιότητα.
1965. Προδοσία του Κώστα Μανουσάκη. Εδώ είχαμε θεματάκι. Αν και το φιλμ ήταν ένας αντιπολεμικός ύμνος για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι φήμες θέλουν να εξαγριώνει τους κριτικούς στο Φεστιβάλ με την κατηγορία ότι υμνεί τον ναζισμό.
Νωρίτερα είχαμε άλλες δυο συμμετοχές που πέρασαν στην ιστορία για παρακινηματογραφικούς λόγους. Αρχικά το 1959, το Ματωμένο Ηλιοβασίλεμα του Ανδρέα Λαμπρινού Μελόδραμα με τσέλιγκες και τουρίστριες, πρωταγωνιστούν ο Σπύρος Φωκάς, η Έφη Οικονόμου και η Κάκια Αναλυτή. Με τον Πατρινό πρωταγωνιστή ομολογουμένως οι γυναίκες –κυρίως– που παρακολούθησαν το φιλμ στο φεστιβάλ, εκστασιάστηκαν. Και η μετέπειτα διεθνή καριέρα του Σπύρου Φωκά, τις δικαίωσε.
Το 1961, ο Φίνος στέλνει την Μανταλένα. Ως ταινία και όχι την πρωταγωνίστρια, Αλίκη Βουγιουκλάκη. Ο Έλληνας παραγωγός φοβόταν μην του «φύγει» για καριέρα στο εξωτερικό. Ειδικά εκείνη την περίοδο, που σε διεθνές επίπεδο υπήρχε έντονο ενδιαφέρον για τη νέα πρωταγωνίστρια λόγω της τότε φημολογούμενης σχέσης της με τον Κωνσταντίνο.
Τεό όπως Θεόδωρος Αγγελόπουλος
Η χώρα μας θα βρεθεί στο διαγωνιστικό τμήμα ξανά το 1977 και μάλιστα με δυο φιλμ. Από τη μια ο Μιχάλης Κακογιάννης με την Ιφιγένεια, που λίγους μήνες μετά θα μπει και στην οσκαρική 5άδα.
Από την άλλη ο Θόδωρος Αγγελόπουλος έχει δημιουργήσει ένα πολύ ελπιδοφόρο όνομα στους φεστιβαλικούς κύκλους. Ο ίδιος το είχε παλέψει με το προηγούμενο φιλμ του, το Θίασο, να πάει στο διαγωνιστικό τμήμα, αλλά η πολιτική ηγεσία της εποχής δεν συμφωνούσε.
Και έτσι θα πάει το 1977 με τους Κυνηγούς.
Πρωταγωνίστρια του φιλμ ήταν η Μαίρη Χρονοπούλου που σε πρόσφατη συνέντευξη της περιγράφει σκηνικό από την πρεμιέρα στο Φεστιβάλ.
«Εγώ είχα χειροδικήσει στον Θόδωρο Αγγελόπουλο, όταν μου είχε κάνει μια τεράστια αδικία στους Κυνηγούς. Το χρειαζόταν! Βγήκα απ’ το δωμάτιο μου, στον πάνω όροφο, στις Κάννες και τσίριζα σαν Κατίνα: “Αγγελόπουλε! Έλα απάνω τώρα!”. Και ανέβηκε και εγένετο στο δωμάτιο μου της κακομοίρας»!
Το 1984 πάντως με το Ταξίδι στα Κύθηρα έχουμε και βραβείο σεναρίου στον ίδιο, τον Τονίνο Γκουέρα και τον Θανάση Βαλτινό.
Και μπορεί ο Θόδωρος Αγγελόπουλος να είχε και φανατικούς επικριτές, όμως κακά τα ψέματα: Στις δεκαετίες ’80 και ’90, οι ταινίες υπενθύμιζαν στο κοινό του εξωτερικού ότι υπάρχει ελληνικός κινηματογράφος.
Στην συνέχεια το 1991 το Μετέωρο βήμα του πελαργού θα πέσει πάνω στον τυφώνα τω αδελφών Κοέν, το Μπάρτον Φινκ και φεύγει με άδεια χέρια.
1995. To Βλέμμα του Οδυσσέα του Θόδωρου Αγγελόπουλου / Φαβορί για το Χρυσό Φοίνικα, το φιλμ κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής.
Ο Αγγελόπουλος, φανερά απογοητευμένος δήλωσε «Αν αυτό είναι που πρέπει να μου δώσετε, δεν έχω τίποτα να πω» κατά την παραλαβή του βραβείου.
Για την ιστορία, ο Χρυσός Φοίνικας πήγε στο Underground του Εμιλ Κουστουρίτσα.
Πάντως το 1998, ο Χρυσός Φοίνικας γράφει «Ελλάδα και Θεόδωρος Αγγελόπουλος». Μπορεί να μην χρειάστηκαν Μια αιωνιότητα και μια μέρα για να πάρει η χώρα μας βραβείο, αλλά τελικά το πήραμε. Και νωρίτερα απ ότι λέει ο τίτλος.
Σπύρος Δευτεραίος
