pontosnews.gr
Σάββατο, 12/07/2025
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
pontosnews.gr
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων

Το αντιμήνσιο της Παναγίας των Ορφανών – Ένας «θησαυρός» από το Αϊβαλί στη Μυτιλήνη

3/12/2020 - 3:09μμ
Το αντιμήνσιο της Παναγίας των Ορφανών – Ένας «θησαυρός» από το Αϊβαλί στη Μυτιλήνη
Κοινοποίηση στο FacebookΜοιράσου το στο TwitterΜοιράσου το στο Whatsapp

Ένας άγνωστος στους πολλούς ιστορικός θησαυρός φυλάσσεται στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο της Μυτιλήνης, που βρίσκεται απέναντι από το ναό του Αγίου Θεράποντα.

Πρόκειται για ένα αντιμήνσιο από τα εγκαίνια της ιστορικής αϊβαλιώτισσας εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής, γνωστής και ως Παναγία των Ορφανών ή Κάτω Παναγιά.

Αντιμήνσιο είναι ένα κομμάτι υφάσματος (παλιότερα ήταν ένα κομμάτι ξύλου, ή ξύλο επενδυμένο με ύφασμα, ή δέρμα επενδυμένο με ύφασμα) που αντικαθιστά σε εξωκλήσια ή σε υπαίθριες θείες λειτουργίες την Αγία Τράπεζα ακόμα κι όταν αυτή λείπει εντελώς, προκειμένου να τελεσθεί πάνω σε αυτό το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Το αντιμήνσιο έχει αποτυπωμένες πάνω του εικόνες από τα Θεία Πάθη και ιδιαίτερα (ή μόνο) την εικόνα της ταφής του Χριστού. «Αγιάζεται» κατά τα εγκαίνια ενός ναού και συγκεκριμένα κατά την πλύση της Αγίας Τράπεζας μετά την τοποθέτηση σε αυτήν του «εγκαινίου», λειψάνου δηλαδή μάρτυρα. Με τα αντιμήνσια σκουπίζεται η Αγία Τράπεζα και στη συνέχεια αυτά υπογράφονται από τους συμμετέχοντες Αρχιερείς και διανέμονται σε ναούς ή κρατούνται από το ναό που εγκαινιάστηκε για τις ανάγκες της Ενορίας.

Η λέξη αντιμήνσιο είναι πάντρεμα της ελληνικής λέξης αντί και της λατινικής mensa (=τραπέζι) και σημαίνει αυτό για το οποίο το ύφασμα χρησιμοποιείται. «Αντί Τράπεζας» δηλαδή.

Το αντιμήνσιο στο οποίο αναφερόμαστε, αυτό στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο της Μυτιλήνης, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του μουσείου «χρονολογείται στα 1743».

Πώς μπορεί όμως το συγκεκριμένο αντιμήνσιο να «αγιάσθηκε» το 1743, όταν ο ναός της Παναγίας των Ορφανών στα νότια του Αϊβαλιού μαζί με την περιβόητη «Ελληνική Σχολή» κτίστηκε σχεδόν μισόν αιώνα μετά;

Μια προσεκτική ανάγνωση της επιγραφής πάνω στο αντιμήνσιο (με την πολύτιμη βοήθεια του π. Πρόχορου Ζιμβραγουδάκη, ηγουμένου της Μονής Υψηλού στη δυτική Λέσβο) οδήγησε στα παρακάτω:

Η επιγραφή αναφέρει: «Θυσιαστήριον θείον και ιερουργηθέν του τελείσθαι δι’ αυτού τας θείας ιερουργίας. Καθιερωθέν παρά του Θεοφιλεστάτου Αρκαδιουπόλεως κυρού Σεραφείμ του Βυζαντίου, εν τω Ναώ της υπεραγίας ημών Θεοτόκου της επιλεγομένης των ορφανών, κατά ταις Κυδωνίαις. Εν έτει σωτηρίω 1643 Μαρτίου 25».

Η έρευνα των όσων αναφέρει το αντιμήνσιο, και ιδιαίτερα η αναφορά του «Θεοφιλεστάτου Αρκαδιουπόλεως κυρού Σεραφείμ του Βυζαντίου» μας οδηγεί στο ξαναγράψιμο της ιστορίας του.

Ο αναφερόμενος ιεράρχης είναι ο κατά κόσμον Σεραφείμ Ξενόπουλος, ο επονομαζόμενος και Βυζάντιος. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στην περιοχή των Ταταύλων. Το 1832 χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος, το 1847 πρεσβύτερος και το 1848 προχειρίσθηκε επίσκοπος Αργυρουπόλεως (βοηθός επίσκοπος της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως) και όχι της αναφερόμενης στο αντιμήνσιο Αρκαδιουπόλεως.

Το 1863, επίσκοπος Αργυρουπόλεως όντας, έπειτα από τις καθιερωμένες εξετάσεις Ελληνικών, ιστορικών και θεολογικών μαθημάτων που προέβλεπε το πρόγραμμα της Σχολής της Χάλκης, έλαβε το δίπλωμά του. Στις 27 Ιανουαρίου του 1864 εξελέγη Μητροπολίτης Άρτης και Πρεβέζης. Πέθανε στην Άρτα το 1894.

Άρα η αναφορά στο Αντιμήνσιο σε «κυρό» Αρχιερέα (μακαρίτη δηλαδή στην εκκλησιαστική γλώσσα), σημαίνει ότι η επιγραφή είναι μεταγενέστερη του 1894.

Τι σημαίνουν όλα αυτά;

Τον 18ο αιώνα, και συγκεκριμένα το 1773, ο ιερέας του Αϊβαλιού –γνωστός και ως Οικονόμος Ιωάννης Δημητρακέλλης (1735-1791)–, με καταγωγή των γονιών του κατ’ άλλους από το παλιό Πλωμάρι και κατ’ άλλους από τα Βασιλικά, πέτυχε λόγω των ιδιαίτερων σχέσεων του με την Υψηλή Πύλη να εκδοθεί σουλτανικό φιρμάνι με το οποίο παραχωρήθηκαν στην πόλη εξαιρετικά προνόμια αυτονομίας μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η εκχώρηση των προνομίων, σύμφωνα με τον «ιδρυτικό μύθο» του Αϊβαλιού, αποδίδεται στις φιλίες του Οικονόμου με σημαντικές προσωπικότητες στην Κωνσταντινούπολη, όπως ο δραγουμάνος του Στόλου Νικόλαος Μαυρογένης και ο τραπεζίτης Πετράκης.

Γίνεται επίσης αναφορά σε ένα επεισόδιο που υποτίθεται πως συνέβη το 1770 κατά τα Ορλωφικά, μετά τη ναυμαχία του Τσεσμέ. Σύμφωνα με την παράδοση, μετά την καταστροφή του στόλου ανώτερος Οθωμανός αξιωματούχος κατέφυγε στην απέναντι στεριά. Εκεί τον βρήκε σε άσχημη κατάσταση ο Οικονόμος, ο οποίος τον φιλοξένησε στο κτήμα του παρά τις αντιρρήσεις της συζύγου του. Φεύγοντας ο πασάς τού υποσχέθηκε να ανταποδώσει τη φιλοξενία όταν θα το επέτρεπαν οι συνθήκες. Επρόκειτο για τον αξιωματούχο του στόλου Χασάν πασά Τζεζάερλη Μαντάλογλου (γνωστό στη Μυτιλήνη για τη δημιουργία του δικτύου ύδρευσης καθώς και της καθιέρωσης του σημερινού κήπου ως ταρσανά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας). Όταν ο Οικονόμος πληροφορήθηκε την άνοδο του ναυαγού που είχε φιλοξενήσει στα ύπατα αξιώματα, τον επισκέφθηκε στην Κωνσταντινούπολη ζητώντας την ενίσχυση της πολιτείας του – κάτι που πέτυχε με το φιρμάνι που εκδόθηκε.

Ο Οικονόμος Ιωάννης Δημητρακέλλης κυριάρχησε στα κοινοτικά πράγματα του Αϊβαλιού επί περίπου δύο δεκαετίες.

Ίδρυσε το ναό της Παναγίας των Ορφανών στην κάτω συνοικία, καθώς και το σχολείο που λειτούργησε στο προαύλιο του ίδιου ναού δημιουργώντας τη μεγάλη κάτω συνοικία ως οικονομικό και πολιτικό αντίβαρο των παλιών αρχόντων της βόρειας συνοικίας του Αγίου Δημητρίου.

Η εκκλησία, όπως και μεγάλο μέρος της κάτω (νότιας) συνοικίας, καταστράφηκαν στο «τζουλούσι» του 1821. Μετά την επιστροφή των Αϊβαλιωτών στην πόλη τους περίπου το 1830, η κάτω Παναγιά επισκευάζεται όσο μπορούσε να επισκευαστεί και μάλιστα χρησιμοποιείται ως μητροπολιτικός ναός μέχρι την ανέγερση της νέας μητρόπολης, την Μέσης Παναγιάς, του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Ακολουθεί η κατεδάφιση του παλιού ναού του Οικονόμου Ιωάννη Δημητρακέλλη και η ανέγερση της νέας εκκλησίας, μιας «κλασικής» λεσβιακής βασιλικής με το αϊβαλιώτικο αρχιτεκτονικό «παιχνίδισμα» του υπερυψωμένου μεσαίου κλίτους. Πότε έγινε αυτό; Η κατεδάφισή του έγινε το 1860, η ανέγερσή του ολοκληρώνεται και ο ναός εγκαινιάζεται το 1863, την ημέρα του Ευαγγελισμού, από τον Επίσκοπο Αργυρουπόλεως Σεραφείμ Ξενόπουλο τον επονομαζόμενο και Βυζάντιο, τον από το 1864 έως το θάνατό του, το 1894, Μητροπολίτη Άρτης και Πρεβέζης.

Σήμερα ο ναός της Παναγίας των Ορφανών, η Κάτω Παναγιά, η Ζωοδόχος Πηγή του Αϊβαλιού παραμένει όρθια, έχοντας μετατραπεί σε τζαμί, το Χαϊρεντίν Πασά τζαμί.

Στον περιβάλλοντα χώρο του όρθια παραμένουν τα σχολικά κτήρια του νότιου σχολικού συγκροτήματος της Ρωμαίικης Πολιτείας.

Το αντιμήνσιο στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο της Μυτιλήνης προέρχεται από τα εγκαίνια του δεύτερου ναού της Παναγιάς των Ορφανών στο Αϊβαλί το 1863, όπως μαρτυρά η αναφορά στην παρουσία σε αυτά του Επισκόπου Αργυρουπόλεως Σεραφείμ του Βυζάντιου. Η επιγραφή έγινε μετά το θάνατο του το 1894, αφού αναφέρεται ως «κυρός», γεγονός που «επιτρέπει» και τις λανθασμένες αναφορές στη χρονολογία «αγιασμού» του 1743 ή 1643 που δεν θα μπορούσαν να ισχύουν αφού είναι ημερομηνίες πολύ πριν από την ανέγερση ακόμα και αυτού του πρώτου ναού.

Πώς μεταφέρθηκε ή πώς βρέθηκε το αϊβαλιώτικο αντιμήνσιο στη Μυτιλήνη είναι ένα ερώτημα που δεν μπορεί να απαντηθεί (προς το παρόν). Γεγονός πάντως είναι ότι αποτελεί ένα πολύτιμο θησαυρό, τεκμήριο του ρωμαίικου πολιτισμού της Μικράς Ασίας.

Στρατής Μπαλάσκας

  • Πηγή: stonisi.gr.
ΚοινοποίησηTweetSend
google news

Ακολουθήστε μας στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Το πρώτο φύλλο της ομογενειακής εφημερίδας «Απογευματινή» είχε ημερομηνία 12 Ιουλίου 1925
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

12 Ιουλίου 1925: Στην Κωνσταντινούπολη κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Απογευματινή»

12/07/2025 - 2:38μμ
Με ανταλλαγή δώρων και ουσιαστική συζήτηση έγινε η συνάντηση με την τουρκική αντιπροσωπεία στο Δημοτικό Μέγαρο Νέας Αρτάκης (φωτ.: Facebook / Δημοτική Ενότητα Νέας Αρτάκης)
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

Από την Αρτάκη στη Νέα Αρτάκη: Τουρκική αντιπροσωπεία σε μια συγκινητική επίσκεψη

11/07/2025 - 3:01μμ
O Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αγια-Σοφιά λίγο προτού μετατραπεί σε τζαμί (φωτ.: Γραφείο Τύπου της Προεδρίας της Τουρκίας)
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

Πανηγυρισμοί Ερντογάν για τα 5 χρόνια της Αγια-Σοφιάς ως τζαμί

10/07/2025 - 9:36μμ
Λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας της Τριχερούσας, στη Νέα Κίο (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Ευάγγελος Μπουγιώτης)
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

Η Νέα Κίος γιόρτασε την Παναγία «Τριχερούσα» – Η σπάνια εικόνα ήρθε από τη Βιθυνία

10/07/2025 - 6:47μμ
Άποψη του λιμανιού της Σμύρνης σε σχέδιο του Joseph Pitton De Tournefort  (1717, p.
195) (πηγή:  Caner Yüksel, Ç., &
Katipoğlu Özmen, C. (2024). «Seventeenth
century European travel accounts of
İzmir: Narrating orient before
orientalism» PLANARCH - Design and
Planning Research, 8(1),38-45. DOI:
10.5152/Planarch.2023.2320)
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

Σμύρνη: Σαν σήμερα ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά που έκαψε τα δύο τρίτα της πόλης αλλά σταμάτησε την πανούκλα

9/07/2025 - 3:05μμ
Ντιβιτζής με την καμήλα του σε αναβίωση του εθίμου στη Φιλιππούπολη της Λάρισας (φωτ. αρχείου: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Απόστολος Ντόμαλης)
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

ΥΠΠΟ: Ντιβιτζήδες και καμήλες στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς  

8/07/2025 - 6:02μμ
(Πηγή: facebook.com/groups/ ΟΠΣΕ (Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδας)
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

ΟΠΣΕ: Νέο 11μελές ΔΣ και 3μελής Εξελεγκτική Επιτροπή

8/07/2025 - 2:15μμ
Το Ζωγράφειο Λύκειο Κωνσταντινούπολης (φωτ.: Phasma / A. Michailidis)
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

Κωνσταντινούπολη: Το Ζωγράφειο επιστρέφει στη μορφή του 1893

6/07/2025 - 1:36μμ
Στιγμιότυπο από την επετειακή εκδήλωση για τα 100 χρόνια της Νέας Αλικαρνασσού (φωτ.: Δήμος Ηρακλείου)
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

100 χρόνια Νέα Αλικαρνασσός: Την ξεκίνησαν Μικρασιάτες πρόσφυγες, «μέσα στη φτώχεια και στη γύμνια»

3/07/2025 - 8:09μμ
Στιγμιότυπο από την εκδήλωση «Μια αγκαλιά τραγούδια, από τις πατρίδες της Ανατολής» (φωτ.: Δήμος Καβάλας / Κώστας Σαραϊδάρης)
ΠΟΛΙΤΙΚΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ

«Μια αγκαλιά τραγούδια, από τις πατρίδες της Ανατολής» στην καρδιά της Καβάλας

2/07/2025 - 4:13μμ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

(Φωτ. αρχείου: Χριστίνα Κωνσταντάκη)

Πολύ υψηλός κίνδυνος πυρκαγιάς την Κυριακή – Ποιες περιοχές απειλούνται

1 λεπτό πριν
12 Ιουλίου γιορτάζει ο Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, ο ασυρματιστής του Θεού

12 Ιουλίου γιορτάζει ο Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, ο ασυρματιστής του Θεού

29 λεπτά πριν
Το πρώτο φύλλο της ομογενειακής εφημερίδας «Απογευματινή» είχε ημερομηνία 12 Ιουλίου 1925

12 Ιουλίου 1925: Στην Κωνσταντινούπολη κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Απογευματινή»

56 λεπτά πριν
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε συνδιάσκεψη του AKP στην Άγκυρα (φωτ.: EPA/NECATI SAVAS)

Ερντογάν: Νέα σελίδα για την Τουρκία ο αφοπλισμός του ΡΚΚ

2 ώρες πριν
(Φωτ. αρχείου: ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Ηλεία: Απόπειρα αρπαγής ανήλικης σε περιοχή της Ζαχάρως

3 ώρες πριν
Απίστευτο ενδιαφέρον έδειξαν τα παιδιά για όσα τους ενημέρωσε με έξυπνο τρόπο η δυναμική ομάδα της Ένωσης Ποντίων Νέας Σμύρνης - Αγίου Δημητρίου - Παλαιού Φαλήρου «Μαύρη Θάλασσα» (φωτ.: facebook.com/imavrithalassa

Η «Μαύρη Θάλασσα» άνοιξε παράθυρο στον Πόντο για τα παιδιά της Νέας Σμύρνης

3 ώρες πριν

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

pontosnews.gr

Ειδήσεις και άρθρα για τον Πόντο και τη Μ. Ασία, αλλά και την επικαιρότητα στην Ελλάδα, τον Κόσμο και την Ομογένεια. Πλούσια θεματολογία ποικίλης ύλης με έμφαση σε πολιτιστικά δρώμενα.

Copyright © 2025 pontosnews.gr
Made by minoanDesign

  • TAYTOTHTA
  • ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
  • ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
  • ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΚΥΠΡΟΣ
  • ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΠΕΡΙΕΡΓΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΠΙΣΤΗ
  • ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
  • ΤΑΞΙΔΙ
  • ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
  • PONTOS BLOG

Copyright © 2024 pontosnews.gr
Made by minoanDesign