Σαν σήμερα γεννήθηκε ο άγνωστος εθνικός ευεργέτης Σαράντης Αρχιγένης

Ο Σαράντης Αρχιγένης ήταν Έλληνας καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Κωνσταντινουπόλεως και εθνικός ευεργέτης, από τις εξέχουσες προσωπικότητες του ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης κατά την πρώιμη περίοδο της Επανάστασης του 1821. Γεννήθηκε στους Επιβάτες της Προποντίδας στις 5 Φεβρουαρίου 1809. Τα επεισόδια που ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη κατά την Επανάσταση του 1821 τον άφησαν ορφανό από πατέρα, ο οποίος δολοφονήθηκε εντός του καταστήματός του από Τούρκους στρατιωτικούς.

Εγκαταλείποντας τα όνειρα για σπουδές, ο Σαράντης Αρχιγένης αναγκάστηκε να κάνει διάφορες δουλειές, προκειμένου να βοηθήσει τα πενιχρά οικονομικά της οικογένειάς του.

Ύστερα από λίγους μήνες, από τυχαίο γεγονός, η φιλομάθεια του μικρού Σαράντη προσέλκυσε την προσοχή του καθηγητή της Μεγάλης του Γένους Σχολής Νικόλαου Λογάδη, με την υποστήριξη του οποίου κατάφερε να σπουδάσει και να αποφοιτήσει από αυτήν.

Δίδαξε για δύο χρόνια στην Αδριανούπολη και κατόπιν διατέλεσε σχολάρχης της Ελληνικής Σχολής Φιλιππουπόλεως. Μετά τη λήξη της θητείας του αποφάσισε να εγκαταλείψει τη διδασκαλία και να σπουδάσει Ιατρική στο Παρίσι, αποσπώντας αυτοκρατορική υποτροφία.

Φωτογραφία του γιατρού Σαράντη Αρχιγένη, πριν από το 1873 (φωτ.: Politis1977 / commons.wikimedia.org)

Το 1843 αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή και αναγορεύτηκε διδάκτορας, έχοντας αποσπάσει τους επαίνους των καθηγητών του. Κατά την παραμονή του στο Παρίσι έγραψε πρακτικά ιατρικά εγχειρίδια, τα οποία αποδείχθηκαν εξαιρετικά χρήσιμα την εποχή εκείνη, ενώ εφηύρε και το ψαλίδι της αμυγδαλεκτομής.

Την ίδια χρονιά επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τον φίλο και προστάτη του, πρέσβη της Υψηλής Πύλης στο Παρίσι Μουσταφά Ρεσίτ πασά, τον οποίο είχε σώσει από βέβαιο θάνατο.

Ο Ρεσίτ πασάς παρουσίασε τον Αρχιγένη στον σουλτάνο με τα καλύτερα λόγια, αν και η φήμη του είχε προηγηθεί. Τιμήθηκε με τον τίτλο του πασά και διορίστηκε καθηγητής της Έδρας Παθολογίας και Χειρουργικής της αυτοκρατορικής Ιατρικής Σχολής της Κωνσταντινουπόλεως, και Ιατρός των Ανακτόρων.

Τιμήθηκε με πλήθος παράσημα, μεταξύ των οποίων και ο Ανώτερος Ταξιάρχης του τάγματος του Σωτήρος, που έλαβε το 1864 από τον βασιλιά της Ελλάδας Γεώργιο Α΄, για το γενναίο ποσό με το οποίο ενίσχυσε την κατασκευή της Ακαδημίας Αθηνών, τη δωρεά βιβλίων στη βιβλιοθήκη της πόλης και εν γένει για την προσφορά του στην εκπαίδευση του ελληνισμού της διασποράς.

Το 1857 ίδρυσε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τους Επιβάτες, πρότυπο διδασκαλείο θηλέων, το Αρχιγένειον Παρθεναγωγείον, το οποίο περιλάμβανε Νηπιαγωγείο, Αστική Σχολή και Διδασκαλείο. Το Παρθεναγωγείο αυτό αρχικά δεχόταν μόνο 40 ορφανά και άπορα κορίτσια, τα οποία μορφώνονταν αμισθί, και κατά την αποφοίτησή τους προικοδοτούνταν με το ποσό των 5.000 γροσιών. Με τη φροντίδα και την ηθική υποστήριξη και της συζύγου του Ελένης, το γένος Φενερλή, το Παρθεναγωγείο σε λίγα χρόνια έγινε ένα τεράστιο εκπαιδευτικό συγκρότημα έκτασης πέντε στρεμμάτων, κατά τα πρότυπα των ανώτατων εκπαιδευτηρίων της Ευρώπης.

Μαθήτριες του Αρχιγενείου Παρθεναγωγείου Επιβατών κατά τα τέλη του 19ου αιώνα (Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ / el.wikipedia.org)

Εντός του προαυλίου των Εκπαιδευτηρίων έκτισε το 1863 σταυροπηγιακό μαρμάρινο ναό στη μνήμη των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων για τον εκκλησιασμό των φοιτητριών, ο οποίος εγκαινιάστηκε από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Κύριλλο Β΄.

Ο Αρχιγένης πέθανε πρόωρα στις 10 Σεπτεμβρίου του 1873 στην Κωνσταντινούπολη, και ετάφη κατά επιθυμία του στο προαύλιο των Αρχιγενείων.

Με διαθήκη, κληροδότησε στα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια όλη την περιουσία του, η οποία τότε ανερχόταν στο ποσό των 33.000 χρυσών λιρών Τουρκίας, ώστε να μην χρειαστεί ποτέ να ζητηθούν δίδακτρα από τις μαθήτριες.

Εκτός από τα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια, τα οποία υπήρξαν το έργο που απορρόφησαν το μεγαλύτερο τμήμα της περιουσίας του, ο Αρχιγένης έκανε γενναίες δωρεές στην Ακαδημία Αθηνών, στη Σχολή Ιωαννίνων, και σε άπειρα σχολεία τα οποία ίδρυσε σε διάφορα χωριά τα οποία στερούνταν εκπαίδευσης, στην Ανατολική Θράκη και στην Ελλάδα.

Διετέλεσε πρώτος πρόεδρος του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως και πρωτοστάτησε, από τη θέση που κατείχε, στη συλλογή πόρων για την ίδρυση σχολείων όπου κρινόταν αναγκαίο.

Ο Αρχιγένης δεν διακρίθηκε μόνο ως έμπειρος ιατρός αλλά και ως δεινός συγγραφέας ιατρικών εγχειριδίων, τα οποία αποδείχθηκαν εξαιρετικά χρήσιμα για πάνω από 80 χρόνια μετά τη συγγραφή τους.

• Πηγή: el.wikipedia.org.