Σημαντικά τμήματα από νέους ψηφιδωτούς τάπητες (ανάμεσά τους και μια επιγραφή με την ευχή «Κύριε, βοήθα τους φοβούμενους το όνομά σου), ασβεστολιθικά θωράκια και μαρμάρινα θωράκια από τις κιγκλίδες του Ιερού Βήματος, εκ των οποίων το ένα ακέραιο, έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στη θέση Καταλύματα των Πλακωτών στην Κύπρο η οποία βρίσκεται στο έδαφος των βρετανικών βάσεων στη δυτική ακτή της Χερσονήσου του Ακρωτηρίου. Πρόκειται για ευρήματα που επιβεβαιώνουν ότι έχει εντοπιστεί ένα κορυφαίο μνημείο της χριστιανοσύνης.
Η ανασκαφή ξεκίνησε το 2007 υπό τη διεύθυνση της δρ Ελένης Προκοπίου στη νότια πτέρυγα ενός τεράστιου συγκροτήματος που περιλαμβάνει ένα σύμπλεγμα από δύο ναούς.
Ο πρώτος ναός ανασκάφηκε την περίοδο 2007-2010. Είναι τρίκλιτη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος. Το οικοδόμημα παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με το προσκύνημα του Αγίου Μηνά στην Αίγυπτο και στο εσωτερικό διασώζεται όλος ο ψηφιδωτός επιδαπέδιος διάκοσμος.
Φέτος οι ανασκαφές επικεντρώθηκαν στην ανακάλυψη του δεύτερου ναού που βρίσκεται στα ανατολικά. Έχουν ήδη καθαριστεί το νότιο και κεντρικό κλίτος και τμήμα του βόρειου, ενώ έχει ήδη αρχίσει να αποκαλύπτεται η κεντρική εξέδρα του Ιερού Βήματος. Παράλληλα με αυτή, σε χαμηλότερο ύψος, βρίσκεται ο άμβωνας στον οποίον απολήγει αξονικός σολέας που υποβάλλει μια τονισμένη Εισόδευση προκαθαγιασμένων Τιμίων Δώρων.
(Φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου / STR)
Έτσι οι αρχαιολόγοι επιβεβαίωσαν τις αρχικές εκτιμήσεις για το ρόλο του πρώτου ναού ως χώρου τέλεσης των προεισοδικών ακολουθιών και διασύνδεσης με τα αρχαία Λειτουργικά Τυπικά των Ιεροσολύμων και της Αλεξάνδρειας. Τόσο η ιδιαιτερότητα του συγκροτήματος όσο και ο διακοσμητικός του πλούτος αποδεικνύουν, κατά τη δρ Ελένη Προκοπίου, ότι «πρόκειται για ένα κορυφαίο μνημείο της χριστιανοσύνης των χρόνων του αυτοκράτορα Ηρακλείου (αρχές 7ου αιώνα) στο οποίο αντανακλώνται ποικιλοτρόπως οι απόηχοι της ιστορίας των περσικών επιδρομών στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας και της φιλοξενίας που ο προσφυγοποιημένος κλήρος και λαός έτυχε από τον Αμαθούσιο Ποιμενάρχη του θρόνου της Αλεξανδρείας Ιωάννη Ελεήμονα κατά την αναγκαστική του επιστροφή στην Κύπρο γύρω στο 616-617 και πριν από την κοίμησή του στις 11 Νοεμβρίου του 619».
(Φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου / STR)
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας Δημήτρης Τριανταφυλλόπουλος τόνισε ότι η ανασκαφή αποδεικνύει πολλά σημαντικά γεγονότα: Τις στενές σχέσεις με την Αίγυπτο, την εύνοια του αυτοκρατορικού θρόνου της Κωνσταντινούπολης προς την Κύπρος, τις προσπάθειες ενός ιεράρχη να σώσει το ποίμνιο του, τα λατρευτικά ζητήματα της εποχής, την ακμαία πολιτιστική κατάσταση της Κύπρου στο πρώιμο Βυζάντιο, και την τοπογραφία της ευρύτερης περιοχής.