Υπουργικό ξεκατίνιασμα

Μόνο με αγοραίες εκφράσεις μπορεί να αποδοθεί αυτό που συμβαίνει στην κυβέρνηση και αποτελούσε την εξέλιξη του Υπουργικού Συμβουλίου. Μπροστά σε έναν άναυδο πρωθυπουργό, οι υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας αποδόθηκαν σε ένα ξεκατίνιασμα από τα πλέον ηχηρά της κοινοβουλευτικής ιστορίας της χώρας.

Από αυτήν την πλευρά, τουλάχιστον, θα περάσουν και οι δύο στην ιστορία.

Βεβαίως, το ξεκατίνιασμα έχει να κάνει με ένα θέμα που αφορά άμεσα όλους, τα μυστικά κονδύλια, και αυτό κάνει ακόμη πιο περίπλοκο το ζήτημα. Στο παρασκήνιο ακούγονται πολλά που δεν είναι ανακοινώσιμα αν δεν διασταυρωθούν. Και που δεν έχουν σχέση με όσα έχουν δημοσιοποιηθεί.

Στόχος, κυρίως, των μυστικών κονδυλίων είναι οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί, και από αυτήν την πλευρά η προσπάθεια των κυβερνήσεων να χειραγωγήσουν τα μέσα ενημέρωσης είναι απολύτως καταδικαστέα.

Αλλά αν προσεγγίσει κανείς το φαινόμενο θα παρατηρήσει τα εξής:

• Όλες οι χώρες διαθέτουν μυστικά κονδύλια, κυρίως στα υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας για την προώθηση της πολιτικής τους.
• Στην Ελλάδα φαίνεται να διατέθηκαν ποσά από μυστικά κονδύλια σε βαλκανικές χώρες για την προώθηση της επίσημης πολιτικής. Κυρίως, σε ό,τι αφορά το «Μακεδονικό».
• Ανεξαρτήτως του αν συμφωνεί κανείς ή όχι με την κυβερνητική πολιτική στο Σκοπιανό, είναι εγκληματικό, για τα συμφέροντα της χώρας, να αποκαλύπτεται πού δόθηκαν χρήματα από τα μυστικά κονδύλια όταν δεν αφορούν καταχρήσεις του υπουργού ή προσπάθεια διαμόρφωσης της πολιτικής εικόνας του αλλά προώθηση της κυβερνητικής πολιτικής.

Μ’ αυτά και μ’ αυτά ο Νίκος Κοτζιάς, πρώην πλέον υπουργός Εξωτερικών, παραιτήθηκε και η παραίτησή του προκαλεί παρενέργειες οι οποίες θα εμφανιστούν το επόμενο διάστημα.

Η παραίτηση έγινε σε μια κρίσιμη συγκυρία κατά την οποία η Τουρκία κλιμακώνει τις αναμενόμενες αντιδράσεις της στην κυπριακή ΑΟΖ με την απειλή να πραγματοποιήσει γεώτρηση στις 29 Οκτωβρίου. Δεν είναι μια απλή κρίση σαν και αυτές που συνηθίσαμε. Η Άγκυρα προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα στην ΑΟΖ της μεγαλονήσου και να διεκδικήσει δικαιώματα εκεί που δεν έχει. Υπήρξε και αμερικανική παρέμβαση, κι αυτό δείχνει τη σοβαρότητα της κατάστασης. Η διαχείριση αυτών των εξελίξεων απαιτεί την παρουσία στην κεφαλή της ελληνικής διπλωματίας ανθρώπου που έχει γνώση των λεπτών ισορροπιών που διαμορφώθηκαν το τελευταίο διάστημα.

Αν εξαιρέσει κανείς την ατυχή επιμονή του για λύση του «Μακεδονικού» στο πλαίσιο της Συμφωνίας των Πρεσπών, οι επιλογές Κοτζιά στην εξωτερική πολιτική και ενδιαφέρουσες ήταν, και αναμόχλευσαν μια στατική πολιτική που δεν ευνοούσε τη χώρα.

Οι προκλήσεις διαδέχονται η μια την άλλη και η ελληνική απουσία από τα τεκταινόμενα δημιουργούσε τετελεσμένα, πολλές φορές ανησυχητικά επικίνδυνα.

Στις σχέσεις με τα Σκόπια δεν ήταν προβληματικό μόνο το πλαίσιο που συμφώνησε, αλλά και ο τρόπος που χειρίστηκε την υπόθεση και στο εσωτερικό. Από την αρχή, για ακατανόητους λόγους, προκάλεσε μια όξυνση με την αντιπολίτευση πιστεύοντας, λανθασμένα, πως θα της δημιουργούσε μείζον πρόβλημα. Αλλά στα θέματα εξωτερικής πολιτικής ζητάς συναινέσεις. Δεν προκαλείς εσωτερικές ρήξεις, ιδιαιτέρως αν είναι κρίσιμα.

Στην Ανατολική Μεσόγειο τις επιλογές των τριμερών με Κύπρο, Αίγυπτο και Ισραήλ δεν τις ξεκίνησε ο πρώην υπουργός αλλά τις συνέχισε με επιτυχία. Σε αυτό βοήθησε και το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τις συγκλίσεις αυτές μετά την κρίση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Φαίνεται ότι διαμορφώνεται ένας σταθερός πόλος στην Ανατολική Μεσόγειο, όχι κατά ανάγκην αντιτουρκικός, αλλά αποφασισμένος να προασπίσει τα συμφέροντά του αν η Άγκυρα τα προκαλέσει. Μια εξισορροπητική διόρθωση αυτής της πολιτικής στο Παλαιστινιακό και το Ιρανικό, αν μπορούσε να επιτευχθεί, θα είχε ενδιαφέρον.

Εκεί που η παρέμβαση Κοτζιά υπήρξε θετικά καταλυτική ήταν οι συνομιλίες για το Κυπριακό. Απέτρεψε μια εξέλιξη που θα μπορούσε να αποδεχθεί ως λύση τη συνέχιση των εγγυήσεων και της παρουσίας τουρκικών στρατευμάτων στο νησί.

Και αυτό οι οπαδοί της όποιας λύσης δεν του το συγχωρούν.

Ο Κοτζιάς δημιούργησε μια πολυμερή κινητικότητα στην εξωτερική πολιτική προβάλλοντας προς τις ΗΠΑ έναν ρόλο της Ελλάδας που θα την καθιστούσε υπολογίσιμη παράμετρο στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Η πολιτική αυτή απαιτεί δυνατότητα θεσμικής διαμόρφωσης και υλοποίησής της, και όχι απλώς προσωπικό υπουργικό ενδιαφέρον.

Δεν βασίστηκε στη γραφειοκρατία του ΥΠΕΞ και έδωσε έναν υπερβολικά προσωπικό τόνο στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Οι επιλογές του αναγνωρίστηκαν από την Ουάσινγκτον αλλά αποτέλεσαν κόκκινο πανί για τη Μόσχα. Συνήθως, όμως, οι ΥΠΕΞ ακροβατούν για τα συμφέροντα των χωρών τους.

Η ανάληψη του υπουργείου από τον Αλέξη Τσίπρα είναι συμβολική. Με εξαίρεση το Σκοπιανό και την όξυνση των ελληνορωσικών σχέσεων, το πέρασμα Κοτζιά από το υπουργείο Εξωτερικών καταγράφεται θετικό.