Στις 3 Ιουνίου του 1902 πραγματοποιήθηκε στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου η πρώτη επίσημη πανηγυρική Θεία Λειτουργία από τον επίσκοπο Βλαδικαυκάς και Μαζντόκ Βλαδίμηρο. Ο ναός αυτός, στον οποίο στεγαζόταν και το ενοριακό επτατάξιο σχολείο, χτίστηκε από τους Έλληνες της πόλης του Βλαδικαυκάς και ήταν περισσότερο γνωστός ως Ελληνική Εκκλησία.
Ο ναός κατασκευάστηκε στην οδό Νάλτσινσκαγια από τις προσπάθειες του επίτιμου πολίτη Παναγιώτη Ευστ. Μαράντοφ με προσωπικά του έξοδα. Το κτήριο, στο οποίο υπήρχε καμπαναριό δύο επιπέδων, ήταν χτισμένο με τούβλα.
Σχετικά με αυτό το χαρούμενο γεγονός για τους Έλληνες, ο επίσκοπος Βλαδικαυκάς και Μαζντόκ ενημέρωσε τη βασίλισσα της Ελλάδας Όλγα με το ακόλουθο τηλεγράφημα: «Η μεγάλη επιθυμία των Ελλήνων που κατοικούν στο Βλαδικαυκάς, να έχουν μια ξεχωριστή εκκλησία στην οποία η λειτουργία θα γινόταν στη μητρική τους γλώσσα, πραγματοποιήθηκε. Σύμφωνα με την αναφορά μου, η Ιερά Σύνοδος ξεκίνησε μια ανεξάρτητη ενορία για τους Έλληνες του Βλαδικαυκάς στην οποία όρισα Έλληνα ιερέα.
»Σήμερα τελέσθηκε από εμένα αγιασμός για την ελληνική κοινότητα του Βλαδικαυκάς, στην εκκλησία – ενοριακό επτατάξιο σχολείο προς τιμήν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που χτίστηκε με προσωπικά έξοδα του εμπόρου Παναγιώτη Ευστ. Μαράντοφ, με καταγωγή από την Ίμερα του Πόντου.
Ο ευεργέτης Παναγιώτης Μαράντοφ
»Σε αυτή την ιδιαίτερη ημέρα προσευχηθήκαμε από τα βάθη της καρδιάς μας για την ευημερία του αυτοκράτορα, τη βασιλική σας οικία και για εσάς Μεγαλειοτάτη. Εκ μέρους μου, του κατασκευαστή του ναού και των Ελλήνων κατοίκων της πόλης Βλαδικαυκάς, αισθάνομαι υπόχρεος να σας ενημερώσω γι’ αυτό το ευχάριστο γεγονός, έχοντας βαθιά εμπιστοσύνη ότι οι πνευματικές ανάγκες των Ελλήνων, όπου αυτοί κι αν βρίσκονται, πάντα ήταν και θα είναι κοντά στην καρδιά της Αυτού Μεγαλειότητάς σας».
Σε απάντηση η βασίλισσα εξέφρασε τη χαρά της, ευχαριστώντας τον Επίσκοπο και τον κατασκευαστή του ναού:
«Με συναίσθημα χαράς έλαβα την επιστολή σας για τον αγιασμό του νέου ναού και του σχολείου για τον ελληνισμό της πόλης Βλαδικαυκάς. Σας ζητώ, αξιότιμε κύριε, να δεχτείτε την εγκάρδια ευγνωμοσύνη μου για όλες της ενέργειές σας για την επιτυχία των ιερών σας σκοπών, και να μεταφέρετε τους χαιρετισμούς μου στον ευεργέτη-κατασκευαστή του ναού και του σχολείου. Όλγα».
Επίσημο πορτρέτο της βασίλισσας Όλγας από τον Γεώργιο Ιακωβίδη (1915)
Υπεύθυνος του ναού διορίστηκε ο ιερέας Αριστείδης Κακουλίδης, γεννημένος το 1872 στην Ίμερα του Πόντου. Υπηρέτησε ως υπεύθυνος μέχρι τη σύλληψή του τον Δεκέμβριο του 1937 (το 1939 αφέθηκε ελεύθερος). Τη θέση του ψάλτη (σε διαφορετικές χρονικές περιόδους) υπηρέτησαν οι παρακάτω Έλληνες: Πέτρος Παπαπετρίδης, Στυλιανός Ποπαδόπουλος, Γρηγόρης Αγαθονικιάδης, Νομικός Μακρίδης. Οι πιστοί που προσέρχονταν ήταν οι 104 ελληνικές οικογένειες της πόλης, αποτελούμενες από 476 άτομα (αναλυτικά: 244 άνδρες και 232 γυναίκες).
Η άσχημη είδηση για το θάνατο του Παναγιώτη Μαράντοφ δεν άργησε να έρθει. Ο ευεργέτης και κατασκευαστής του ναού τάφηκε στην κρύπτη, κάτω από το καμπαναριό, το 1927.
Να επισημάνουμε ότι ελάχιστοι γνώριζαν αυτό το κρυφό σημείο. Ο Μαράντοφ το κατασκεύασε έχοντας εξαρχής την επιθυμία να ταφεί σε εκείνο το σημείο όταν θα ερχόταν εκείνη η στιγμή, για να είναι για πάντα δίπλα στο ναό που κατασκεύασε.
Η κηδεία του Παναγιώτη Μαράντοφ (αριστερά, στο προσκέφαλο, ο ιερέας Αρ. Κακουλίδης)
Το 1929 εκδόθηκε από την κυβέρνηση η εντολή για το κλείσιμο του ιερού ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Μετά από ενέργειες και συλλογή υπογραφών από τους Έλληνες της κοινότητας του Βλαδικαυκάς, η εκκλησία μεταφέρθηκε το 1931 στην οδό Τριανταφίλοβα 19.
Το 1933 καταστράφηκε το καμπαναριό, και πριν από τον πόλεμο καταστράφηκε και η κρύπτη.
Στο χώρο όπου υπήρχε ο ναός μέχρι το 1931, σήμερα εδρεύει ο Ελληνικός Σύλλογος του Βλαδικαυκάς «Προμηθέας». Μερικά χρόνια πριν, όταν ανακαινίστηκε η αίθουσα εκδηλώσεων του σωματείου, κατά τη διάρκεια των επισκευών ψηλά στον τοίχο ανακαλύφθηκε ζωγραφισμένος ένας σταυρός που κάποτε είχε βαφτεί από πάνω με χρώμα.
Η ανακάλυψη αυτή επιβεβαιώνει όσα γράφονται στα διάφορα αρχεία και μας είχαν διηγηθεί οι παλαιότεροι για την ύπαρξη της «ελληνικής» εκκλησίας στο χώρο του Συλλόγου.
- Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Γ. Παυλίδης.
