Ο Χρύσανθος Θεοδωρίδης ήταν εκεί. Ο Γώγος Πετρίδης με τον Νίκο Παπαβραμίδη δίπλα του. Ο Γιοβάν Τσαούς και ο Μάρκος Βαμβακάρης δεν θα μπορούσαν να λείψουν. Η απουσία θα ήταν ασυγχώρητη για τον Στέλιο Καζαντζίδη. Εκεί και ο Δαμιανός Ποιμενίδης, ο επί σειρά ετών πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς. Στην πραγματικότητα κανένας από τους Πόντιους τραντέλλενες και τους Μικρασιάτες αρχοντάνθρωπους που βοήθησαν στην ανύψωση της Ελλάδας τα δύσκολα χρόνια, δεν έλειπε από το προσκλητήριο της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς-Κερατσινίου-Δραπετσώνας για τη δεύτερη επίσημη παρουσίαση του βιβλίου-λευκώματος Από τον Πόντο και τη Μικρασία στον Πειραιά, εδώ… στη Δραπετσώνα, που έγινε τη Δευτέρα 18 Ιουνίου, στην καρδιά του Πειραιά, στο Δημοτικό Θέατρο της πόλης, μέσα από ένα εντυπωσιακό μουσικοχορευτικό αφιέρωμα που παρουσίασε η δημοφιλής ηθοποιός Χριστίνα Αλεξανιάν.
Το όνειρο ζωής του Δαμιανού Ποιμενίδη, που έγινε πραγματικότητα από τους συγγραφείς Γιώργο Χατζόπουλο και Γιώργο Τσιρίδη, παρουσίασε ο εκδότης-συγγραφέας Σάββας Καλεντερίδης ο οποίος επί μήνες ασχολήθηκε με το εγχείρημα.
Κάθε λέξη από τα κείμενα της παρουσίασης–βασίστηκε σε ιδέα της Χριστίνας Χαφουσίδου, επιμελήτριας της πολυτελούς έκδοσης και γενικής γραμματέως της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς-Κερατσινίου-Δραπετσώνας– αποτέλεσε κερί στη μνήμη όσων έφυγαν αλλά και όσων έφτασαν στην παλαιά πατρίδα κυνηγημένοι ενώ με τη φωνή της Χριστίνας Αλεξανιάν απέκτησε άλλη διάσταση.
Όταν μάλιστα η αρμενικής και μικρασιατικής καταγωγής ηθοποιός αναφέρθηκε στις εξελίξεις στο Σκοπιανό εκφράζοντας τα συναισθήματά της μέσα από την πρόσφατη επιστολή του Μίκη Θεοδωράκη, το θέατρο σείστηκε. «Είμαι Πειραιώτισσα από τη Δραπετσώνα. Οι πρόγονοί μου είναι Αρμένιοι και Μικρασιάτες. Αρμένιοι και Πόντιοι σφαγιάστηκαν στο όνομα της πατρίδας μας. Πατριώτες είμαστε. Δεν μπορώ να ξανακούσω τη λέξη «εθνικιστής». Αγαπάμε την πατρίδα μας. Δεν μπορώ να καταλάβω την ανάγκη αυτής της υπογραφής. Λες και είχαμε το πιστόλι στον κρόταφο για να μπουν τα Σκόπια στο NATO. Αναρωτιέμαι πώς θα λέμε το αεροδρόμιο μας στη Θεσσαλονίκη… Η Μακεδονία δεν είναι ταμπέλα μαγαζιού που μπορούν να την παίρνουν όποιοι και όποτε θέλουν» πρόσθεσε.
Το δύσκολο έργο της έκδοσης και η μεγάλη ευθύνη
Το ίδιο προβληματισμένος, εμφανίστηκε και ο Σάββας Καλεντερίδης όταν κλήθηκε να μιλήσει για το μνημειώδες έργο του ιστορικού συλλόγου. «Σε μια πραγματικά κρίσιμη ιστορικά συγκυρία για την πατρίδα μας και την περιοχή –χωρίς να θέλω να καταστροφολογήσω εκτιμώ πως θα έχουμε εξελίξεις στο Αλβανικό, το Ηπειρωτικό, το Κυπριακό, το Αιγαίο, ίσως στη Θράκη– στο πλαίσιο της οποίας σύμφωνα με την επώνυμη καταγγελία βουλευτή εκχωρήσαμε ιστορία για να απαλλαχθούμε από χρέος, εμείς είμαστε εδώ σήμερα για να μιλήσουμε για το χθες» εξήγησε. Αναφέρθηκε στον Δαμιανό Ποιμενίδη και την αγωνία του να προλάβει να καταγράψει όλα όσα έζησαν οι πρώτοι πρόσφυγες, για το πώς φρόντισε να βεβαιωθεί ότι εκείνοι που ανέλαβαν να υλοποιήσουν το βιβλίο-λεύκωμα, δηλαδή ο εκδοτικός οίκος Ινφογνώμων, ήταν πράγματι ικανοί να παραδώσουν κάτι ανάλογο με την βαριά ιστορία της Ένωσης, στο τιμόνι της οποίας βρισκόταν επί χρόνια. Εξάλλου μέχρι και την τελευταία στιγμή της ζωής του, το λεύκωμα, ο σύλλογος, η ράτσα του ήταν η μόνη του έννοια!
Ο Σάββας Καλεντερίδης περιέγραψε με γλαφυρό τρόπο τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες που έφτασαν στον Πειραιά και στη συνέχεια έμειναν στη Δραπετσώνα, τις πρώτες προσπάθειές τους να ιδρύσουν σύλλογο, να χτίσουν σχολείο, να φτιάξουν τις πρώτες υποδομές που θα έθεταν τις βάσεις για μια καλύτερη ζωή. Παρόλο που από την πρώτη στιγμή τηρούνταν με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο αρχεία, μεγάλο μέρος του υλικού κατασχέθηκε από τη χούντα και πολλά στοιχεία χάθηκαν.
Το δύσκολο έργο της ανασύστασης του αρχείου ανέλαβαν οι συγγραφείς του Γιώργος Χατζόπουλος και Γιώργος Τσιρίδης, σε συνεργασία με τον Στέλιο Σαχαρίδη.
Με πολύ κόπο κατάφεραν να συγκεντρώσουν απίστευτο υλικό, ωστόσο δεν ήταν εύκολο όλο αυτό να μετατραπεί στο λεύκωμα Από τον Πόντο και τη Μικρασία στον Πειραιά, εδώ… στη Δραπετσώνα.
Τα κείμενα έπρεπε να γίνουν βιβλίο με ιστορικά χαρακτηριστικά αλλά και ευθύνη προς εκείνους που έφυγαν αλλά και σε εκείνους που θα έρθουν. Χρειάστηκαν 8 μήνες για να βάλει ο εκδότης τα κείμενα σε σειρά και περίπου δύο χρόνια για να τεκμηριώσει η διευθύντρια της Ποντιακής Γνώμης και Γενική Γραμματέας της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς-Κερατσινίου-Δραπετσώνας Χριστίνα Χαφουσίδου τα όσα παρέλαβε. Τουλάχιστον ένας χρόνος απαιτήθηκε στη συνέχεια για να σελιδοποιήσει ο Χρήστος Μοσχόπουλος το υλικό, μια δουλειά που όπως είπε ο Σάββας Καλεντερίδης, πραγματικά δεν πληρώνεται! Mεγάλοι χορηγοί της πολυτελούς έκδοσης είναι ο Δημήτρης και ο Ιάκωβος Μελισσανίδης, που ήθελαν να τιμήσουν τη μνήμη του πατέρα τους Ζώρα του Πόντου. Στο άρμα τους συντάχθηκαν ο Χρήστος Γαλανίδης, ο Παναγιώτης Ποιμενίδης και ο Λουκάς Τζανής, ενώ δίπλα τους στάθηκαν και άλλοι αναλόγως με τις δυνάμεις τους.
«Η πατρίδας μας θα ήταν πιο ισχυρή εάν κάθε σύλλογος κατέγραφε την ιστορία του και εξέδιδε ανάλογο λεύκωμα» είπε o Σάββας Καλεντερίδης καλώντας κι άλλους συλλόγους να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ένωσης Πειραιώς.
Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της εκδήλωσης άνοιξε η φωνή του Χρύσανθου με την ορχήστρα της Ένωσης και τις ζουπουνοφόρες που χόρεψαν τον οικοδεσποινιακόν χορόν διπάτ’. Ο Χρύσανθος, όπως αναφέρεται στο λεύκωμα, μαζί με τον Γώγο Πετρίδη έβαλαν την ποντιακή μουσική στα κέντρα διασκέδασης ενώ συνεργάστηκαν με όλους τους γίγαντες της ελληνικής μουσικής.
Τη σκυτάλη στην εκδήλωση πήραν οι «Πέντε μάγκες στον Περαία» προς τιμήν του Γιοβάν Τσαούς ή Ιωάννη Ετσιρείδη που κατά γενική παραδοχή των παλαιών ήταν ο καλύτερος μπουζουξής της εποχής του. Ο Γιοβάν Τσαούς πέθανε από δηλητηρίαση. Λίγες ώρες αργότερα τον ακολούθησε η σύζυγός του που έγραφε τους στίχους των τραγουδιών του. «Ούτε ακούστηκαν, ούτε θα μετακουστούνε τέτοια ταξίμια» έλεγαν όσοι έτυχαν να τον ακούσουν να παίζει.
Στο βιβλίο παρουσιάζονται επίσης οι Μικρασιάτες καλλιτέχνες Παναγιώτης Τούντας, Βαγγέλης Παπάζογλου, Γιώργος Ροβερτάκης, Απόστολος Χατζηχρήστος, Γιάννης Λελάκης και Στράτος Παγιουμτζής, η προσφορά των οποίων τιμήθηκε στην εκδήλωση με το τραγούδι «Πασαλιμανιώτισσα» από την ορχήστρα της Ένωσης.
Το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά σείστηκε όταν μετά το βίντεο με τη φωνή του Νίκου Παπαβραμίδη, χορευτές του συλλόγου απέδωσαν με πολύ όμορφο τρόπο το χορό σέρρα για να αποσπάσουν το θερμό χειροκρότημα όσων είχαν την τύχη να βρίσκονται στην όμορφη και ζεστή εκδήλωση.
Η «Δραπετσώνα» του Τάσου Λειβαδίτη και του Μίκη Θεοδωράκη που ακολούθησε, θύμισε σε όλους πώς ήταν εκείνος ο τόπος τότε, μια πόλη όπου δεν υπήρχε ζωή. Αντίβαρο σε αυτή τη δυσβάσταχτη ζωή ήταν οι ίδιοι οι Πόντιοι και η δύναμή τους που ξεπερνούσε το ανθρωπίνως δυνατό.
Την αίσθηση της ανεμελιάς έδωσαν στην εκδήλωση τα παιδιά της Ένωσης που με τα χαμόγελα και τα παιχνίδια τους έκαναν τους προσκεκλημένους να ξεσπάσουν σε χειροκροτήματα. Τα χάταλα χόρεψαν μελίτσα υπό τους ήχους του τραγουδιού «Μητερίτσα μου γλυκιά», το οποίο διέσωσε η μουσικολόγος και λαογράφος Μέλπω Μερλιέ.
Αισθητή η απουσία του Δαμιανού Ποιμενίδη
Στην αίθουσα απλώθηκε σιγή όταν η Χριστίνα Αλεξανιάν άρχισε να μιλάει για τον Δαμιανό πρόεδρο, τον επί σειρά ετών πρόεδρο της Ένωσης που έφυγε πριν από περίπου ένα χρόνο. Η φωνή του αντήχησε στο χώρο και θύμισε σε όλους γιατί αυτός ο άνθρωπος αγαπήθηκε τόσο και θαυμάστηκε ακόμα περισσότερο. Τα τελευταία του λόγια στο pontos-news.gr, δεν ήταν παρά ένας ύμνος για τη ράτσα του, όπως ήθελε να χαρακτηρίζει τους Ποντίους. Ο Δαμιανός Ποιμενίδης υπήρξε πατέρας για πολλούς νέους Πόντιους και θα αποτελέσει φωτεινό παράδειγμα για πολλούς στις γενιές που έρχονται.
Ίσως για αυτό η κόρη του και νυν πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς-Κερατσινίου-Δραπετσώνας Αναστασία Ιωαννίδη-Ποιμενίδη κόμπιασε από συγκίνηση όταν της ζητήσαμε να πει δυο λόγια στο pontosnews.gr, για το πώς νιώθει που το όνειρό του έγινε πραγματικότητα, αλλά εκείνος δεν είναι εδώ.
«Περίεργα. Δύσκολα. Έχω την αίσθηση ότι είναι εδώ. Θέλω να πω κάτι. Ξέρω πώς θα ακουστεί αλλά θέλω να το πω. Το προηγούμενο βράδυ από την πρώτη επίσημη παρουσίαση του λευκώματος στην έδρα της Ένωσης, στη Δραπετσώνα, τον έβλεπα στον ύπνο μου. Πέθαινε και ζωντάνευε. Ξυπνούσα και ήταν εκεί. Είμαι τόσο σίγουρη πως είναι εδώ απόψε. Είχα μεγάλο βάρος. Νιώθω πολύ μικρή να παρουσιάζω το όνειρο του πατέρα μου. Ελπίζω τόσο εγώ όσο και η Χριστίνα (Χαφουσίδου), την οποία είχε σαν κόρη του, να ανταποκριθήκαμε σε όλα όσα εκείνος ονειρευόταν. Μετά από την αποψινή βραδιά, όπου όλη η ομάδα της Ένωσης έδωσε τον καλύτερό της εαυτό, έχω ησυχάσει. Έχουμε απίστευτη ομάδα!» μας είπε.
Ιδιαιτέρως συγκινημένη για αυτή τη δουλειά αλλά και τη συμμετοχή της σε αυτή δήλωσε στο pontosnews.gr η παρουσιάστρια της εκδήλωσης ηθοποιός Χριστίνα Αλεξανιάν.
«Γιατί δεχθήκατε να συμμετέχετε σε αυτή την εκδήλωση;» την ρωτήσαμε, για να μας απαντήσει «Γιατί είμαι Αρμένισσα, γιατί οι πρόγονοί μου έχουν υποστεί Γενοκτονία. Οι Πόντιοι είναι αδερφές ψυχές με τους Αρμένιους. Επιπλέον είμαι Δραπετσωνίτισσα. Γέννημα-θρέμμα της πόλης. Για μένα είναι μεγάλη τιμή η πρόσκληση, να συμμετέχω σε μια τέτοια γιορτή όπου αναδεικνύεται η ιστορία μας και οι γειτονιές μας».
Όσο για το εάν στο λεύκωμα βρήκε τις ρίζες της, η Χριστίνα Αλεξανιάν είπε: «Ναι! Βρήκα και εμένα σε αυτό το έργο. Είναι πολύ συγκινητικό να υπάρχω σε αυτή τη δουλειά. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους. Ξέρετε, εάν δεν γίνονται τέτοιες προσπάθειες, η ιστορία μας δεν θα περάσει από τη μία στην άλλη γενιά. Γιατί όπως βλέπουμε η ιστορία χάνεται μέσα από τα χέρια μας. Ας γραφτεί τουλάχιστον στα βιβλία για να υπάρχει κάπου. Αυτό που ζούμε σήμερα είναι μια σουρεάλ κατάσταση και σίγουρα όχι η αληθινή ιστορία. Εάν υπάρχει σε βιβλία θα την μάθουν κάποτε και τα παιδιά μας. Μπράβο, στον κο Ποιμενίδη που πήρε αυτή την πρωτοβουλία, την Ένωση Ποντίων Πειραιώς, τον εκδοτικό οίκο Ινφογνώμων, και τους χορηγούς που την υλοποίησαν, τους συγγραφείς που συγκέντρωσαν το υλικό. Εάν δεν υπήρχαν αυτοί, σήμερα δεν θα κρατούσαμε αυτό το έργο στα χέρια μας.»
Λίγο νωρίτερα, ο Β΄αντιπρόεδρος της Ένωσης Κωνσταντίνος Ανδρονικίδης είχε απονείμει τιμητική πλακέτα στους δύο συγγραφείς του έργου, Γιώργο Τσιρίδη και Γιώργο Χατζόπουλο, ενώ η Χριστίνα Χαφουσίδου είχε βραβεύσει τη Χριστίνα Αλεξανιάν.
Βροντερό παρών στο μουσικοχορευτικό δρώμενο «Από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία… στον Πειραιά» έδωσε με τη φωνή του ο μεγάλος Στέλιος Καζαντζίδης, ένας ερμηνευτής που στη διάρκεια της ζωής του κατάφερε κάποια στιγμή να παντρέψει το λαϊκό με το ποντιακό και να λατρευτεί εντός κι εκτός Ελλάδας.
Η βραδιά έκλεισε με το πανέμορφο τραγούδι «Έχε γεια Παναγιά» που έκανε γνωστό η Δόμνα Σαμίου αν και όπως η ίδια είχε πει το 2000, το είχε πρωτοπεί ο Αχιλλέας Ζαφειρόπουλος και ίσως ο σωστός τίτλος ήταν «Έχε γεια, πάντα γεια». Το ερμήνευσαν οι Γιώτα Τριανταφυλλίδου, Γιάννης Μιχαηλίδης, Έλενα Αραβίδη, Παντελής Μούτος, και Μαρία Πεΐδη. Τα υπέροχα σκηνικά της εκδήλωσης φέρουν την υπογραφή του φιλοπόντιου εκπαιδευτικού Παναγιώτη Λεουτσάκου.
Το μουσικοχορευτικό αφιέρωμα, με αφορμή την παρουσίαση της πολυτελούς έκδοσης που τιμά κάθε πρόσφυγα του Πόντου και της Μικρασίας, μπορεί να άφησε υγρά τα μάτια όσων είχαν την τύχη να το παρακολουθήσουν, γέμισε ωστόσο την καρδιά με γλύκα και το μυαλό με ευθύνες. Οι Έλληνες οφείλουμε να προστατεύουμε την ιστορία και τον τόπο μας, όπως διδαχθήκαμε από τους προγόνους μας. Με θάρρος και αυτοθυσία.
Κείμενο, φωτογραφίες, βίντεο: Πόπη Παπαγεωργίου.
