Ο ήλιος είναι απαραίτητος ώστε ο οργανισμός μέσω του δέρματος να μπορέσει να συνθέσει αρκετή βιταμίνη D, ωστόσο πόσο πρέπει κάποιος να κάνει ηλιοθεραπεία; Πόσο απαραίτητο είναι το αντιηλιακό, πώς μπορούμε να καταλάβουμε ότι το δέρμα έχει υποστεί βλάβη, και τι κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε ένα ηλικιακό έγκαυμα;
Οι δερματολόγοι της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδιοσιολογικής Εταιρείας δίνουν απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω, καταρρίπτοντας εννέα κοινούς μύθους σχετικά με την έκθεσή μας στον ήλιο.
- Μόλις μαυρίσει το δέρμα, είναι προστατευμένο από τον ήλιο.
Η αλήθεια: Μόλις μαυρίσει το δέρμα έχετε την ορατή απόδειξη ότι έχει ήδη υποστεί βλάβη από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου. Το μαύρισμα οφείλεται στην αυξημένη παραγωγή μελανίνης την οποία εκκρίνει το δέρμα σε μια απέλπιδα προσπάθεια να προστατευθεί από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV). Όσον αφορά την «προστατευτική δράση» του μαυρισμένου (δηλαδή του καμένου) δέρματος, αυτή ισοδυναμεί με ένα αντηλιακό που έχει SPF ίσο με 4, επομένως είναι μηδαμινή. - Το 80% των δερματικών βλαβών από τον ήλιο συμβαίνουν πριν από τα 18 επομένως ό,τι ζημιά ήταν να γίνει έχει γίνει.
Η αλήθεια: Οι δερματικές βλάβες από τον ήλιο είναι αθροιστικές, επομένως η βλάβη κάθε καλοκαιριού προστίθεται σε εκείνες των προηγούμενων για να επιταχύνει την εμφάνιση ρυτίδων, κηλίδων και άλλων ενδείξεων φωτογήρανσης, καθώς και για να αυξήσει τον κίνδυνο δερματικού καρκίνου. Επιπλέον, νεότερες έρευνες έχουν δείξει ότι το 80% ως ποσοστό ίσχυε πριν από μερικές δεκαετίες, όταν ο κόσμος δεν ήξερε καλά-καλά τι θα πει αντηλιακό, ούτε ήταν πλήρως γνωστοί οι κίνδυνοι του ήλιου. Στις μέρες μας, το αντίστοιχο ποσοστό έως την ηλικία των 18 ετών είναι γύρω στο 25%. Επομένως ποτέ δεν είναι αργά. - Η ηλιοθεραπεία είναι απαραίτητη για τη βιταμίνη D.
Η αλήθεια: Ισπανοί επιστήμονες υπολόγισαν πρόσφατα πόση ώρα πρέπει να καθίσει κανείς κάτω από τον ήλιο για να συνθέσει το δέρμα του αρκετή βιταμίνη D. Με το 25% του σώματος, λοιπόν, εκτεθειμένο στον ήλιο τον Απρίλιο θα χρειαζόταν 11 λεπτά και τον Ιούλιο μόλις 7 λεπτά, όπως έγραψαν στο επιστημονικό περιοδικό Science of the Total Environment. Και αυτό αφορά έκθεση στον ήλιο το μεσημέρι (μεταξύ 12:30 και 13:30). Άρα, η ηλιοθεραπεία ούτε είναι ούτε υπήρξε ποτέ απαραίτητη μετά τα πρώτα 7 λεπτά. - Το αντιηλιακό δεν είναι απαραίτητο τις ώρες που δεν καίει ο ήλιος.
Η αλήθεια: Είναι εντελώς απαραίτητο διότι δεν παρουσιάζει διακύμανση όλο το φάσμα της UV στη διάρκεια της ημέρας αλλά μόνο ορισμένα μήκη κύματος. Έτσι, ναι μεν οι πιθανότητες ηλιακού εγκαύματος είναι αυξημένες το μεσημέρι επειδή κορυφώνονται τα επίπεδα της UVB, αλλά τα επίπεδα της UVA (που προκαλεί φωτογήρανση) είναι αυξημένα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Επιπρόσθετα, τόσο η UVA όσο και η UVB ευθύνονται για την ανάπτυξη δερματικών καρκίνων, άρα χωρίς αντιηλιακό κινδυνεύουμε από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου. - Δεν μπορεί να καεί κανείς μέσα από τα τζάμια.
Η αλήθεια: Τα τζάμια των οχημάτων, των σπιτιών και των κτηρίων κατά κανόνα δεσμεύουν την UVB που δρα επιφανειακά στο δέρμα και προκαλεί το ηλιακό έγκαυμα αλλά δεν επηρεάζουν την UVA η οποία εισδύει βαθιά στο δέρμα. Έτσι, ακόμα και αν το δέρμα δεν κοκκινίζει μπορεί άνετα να υποστεί βλάβη από τον ήλιο. - Μόνο τα αντηλιακά με SPF 100 προστατεύουν αποτελεσματικά από τον ήλιο.
Η αλήθεια: Αυτό έχει καταρριφθεί εδώ και χρόνια. Τα αντηλιακά με SPF 15 δεσμεύουν το περίπου 93% της UVB, όσα έχουν SPF 30 δεσμεύουν το περίπου 97%, εκείνα με SPF 50 δεσμεύουν το σχεδόν 98%, και όσα έχουν SPF 100 το 99%. Το ζητούμενο, όμως, είναι να προστατεύει το αντηλιακό και από την UVA (άρα να είναι ευρέως φάσματος), καθώς και να εφαρμόζεται σε όλα τα ακάλυπτα σημεία του σώματος. Πρέπει επίσης να χρησιμοποιείται αρκετή ποσότητα (περίπου μια χούφτα για τον μέσο ενήλικο). Τα αντηλιακά με SPF κάτω από 15 δεν συνιστώνται, γιατί δεν παρέχουν επαρκή ηλιοπροστασία. - Το δέρμα που παθαίνει βλάβη από τον ήλιο κοκκινίζει και ξεφλουδίζει.
Η αλήθεια: Δεν είναι απαραίτητο. Αντίθετα, τις βλάβες που δεν φαίνονται πρέπει να φοβόμαστε περισσότερο γιατί αφορούν το DNA των δερματικών κυττάρων απ’ όπου μπορεί να αρχίσει χρόνια αργότερα ένας καρκίνος. - Για την αντιμετώπιση του ηλιακού εγκαύματος η λύση είναι το βούτυρο.
Η αλήθεια: Όποιος το κάνει αυτό το μόνο που καταφέρνει είναι να επιδεινώσει το έγκαυμα, διότι «παγιδεύεται» η θερμότητα στο εσωτερικό του δέρματος από το στρώμα του λίπους – το ίδιο συμβαίνει και με τη βαζελίνη, το λάδι και κάθε άλλη λιπαρή ουσία. Η πρώτη επιλογή για την αντιμετώπιση ενός ηλιακού εγκαύματος είναι οι κομπρέσες παγωμένου νερού (να μένουν για 20 λεπτά τη φορά, κάθε 2-3 ώρες και για μέρες ανακουφίζουν από τα συμπτώματα). Άλλη καλή επιλογή είναι η οδοντόπαστα (αλλά χωρίς μέντα ή παράγωγα μέντας, όπως η μενθόλη, γιατί μπορεί να προκληθεί ερεθισμός του δέρματος), και το άπαχο γιαούρτι, το οποίο απάγει τη θερμότητα αλλά επιπλέον περιέχει πολύ νερό οπότε δρα και ενυδατικά. - Το ηλιακό έγκαυμα δεν είναι σοβαρό.
Η αλήθεια: Μακροπρόθεσμα όλα τα ηλιακά εγκαύματα είναι σοβαρά, αλλά βραχυπρόθεσμα σοβαρά, δηλαδή χρήζουν άμεσης ιατρικής αντιμετώπισης, είναι όσα δημιουργούν φουσκάλες ή έντονο πόνο, καλύπτουν μεγάλη επιφάνεια του δέρματος, προκαλούν πυρετό ή ρίγη, πονοκέφαλο, σύγχυση ή αίσθημα λιποθυμίας, συνοδεύονται από ενδείξεις αφυδάτωσης (έντονη δίψα ή ξερά μάτια και χείλη), ή/και προκαλούν οιδήματα (πρηξίματα).