Έχει πάψει από δεκαετίες να είναι μυστικό ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία διέπραξε γενοκτονία σε βάρος Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων, το διάστημα 1913-1923, έχοντας τη στήριξη της ναζιστικής Γερμανίας, κάτι που αναγνώρισε μόλις το 2015 και το Βερολίνο διά στόματος του πρώην προέδρου της χώρας Γιοάχιμ Γκάουκ.
Όλα αυτά τα χρόνια, εκατοντάδες ερευνητές έχοντας βασιστεί στο σπουδαίο έργο του Ράφαελ Λέμκιν, του ανθρώπου που επινόησε τον όρο «γενοκτονία», οδηγήθηκαν στη μία και μόνη αλήθεια: οι γενοκτονίες ήταν τρεις και ο θύτης ένας, η Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Για το έργο του Λέμκιν και για τα όσα κατάφερε να τεκμηριώσει για τις γενοκτονίες Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων, μίλησε στον εκτελεστικό διευθυντή του Ινστιτούτου Ζόριαν για τη Γενοκτονία των Αρμενίων Τζορτζ Σιρινιάν ο καθηγητής Στίβεν Λ. Τζέικομπς, αναπληρωτής καθηγητής Θρησκευτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Τουσκαλούζα (Αλαμπάμα) και κάτοχος της έδρας Εβραϊκών Σπουδών «Aaron Aronov».
Ράφαελ Λέμκιν
Ο Τζέικομπς, ειδικός στο Ολοκαύτωμα, τη Γενοκτονία και τις Βιβλικές Μελέτες, και ένας από τους πλέον ειδικούς στο έργο του Ράφαελ Λέμκιν (1900-1959), συμμετείχε στη συγγραφή του βιβλίου (Γενοκτονία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: Αρμένιοι, Ασσύριοι και Έλληνες, 1913-1923, εκδ. Berghahn Books), που εκδόθηκε σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Έρευνας για τη Μικρά Ασία και τον Πόντο (ΕΚΕΜΑΠ/ AMPHRC) και το Ινστιτούτο Zoryan. Ο καθηγητής είναι ο συγγραφέας του Κεφαλαίου 9 που έχει τίτλο «Lemkin on the Three Genocides: Comparing his writings on the Armenian, Assyrian and Greek genocides» δηλαδή «Ο Λέμκιν για τις τρεις γενοκτονίες: Συγκρίνοντας τα κείμενά του για τις γενοκτονίες των Αρμενίων, των Ασσυρίων και των Ελλήνων».
Ακολουθεί απόσπασμα της συνέντευξης του καθηγητή Τζέικομπς:
Η συγκριτική έρευνα
«Ποιος ήταν ο Ράφαελ Λέμκιν και γιατί τα όσα έγραψε είναι σημαντικά;» ρώτησε ο Σιρινιάν. Ο καθηγητής, αφού αναφέρθηκε στην εβραιοπολωνική ρίζα του Λέμκιν και τις σπουδές του, εξήγησε ότι η θητεία του ως συμβούλου του δικαστή Ρόμπερτ Τζάκσον κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης στη Γερμανία ήταν που τον ώθησε περισσότερο να ασχοληθεί με το θέμα των Γενοκτονιών. «Αφιέρωσε τα τελευταία δεκατρία χρόνια της ζωής του στην επιτυχημένη επικύρωση της Σύμβασης για την Πρόληψη και την Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας από τα Ηνωμένα Έθνη, τον Δεκέμβριο του 1948. Η λέξη “γενοκτονία” εμφανίστηκε στο έργο των έργων του, το Axis Rule in Occupied Europe: Europe Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposals for Redress (Washington, DC: Carnegie Endowment for International Peace, 1944), και συγκεκριμένα στο Κεφάλαιο 9 (σελ. 79-94).
»Κατά κάποιον τρόπο είναι ειρωνικό ότι αυτό το μικρό κεφάλαιο σε ένα βιβλίο περίπου 650 σελίδων, έγινε το έργο της ζωής του» είπε.
«Τα γραπτά του και μια τηλεοπτική εμφάνιση που έκανε σχετικά με το θέμα της γενοκτονίας έφεραν το θέμα της έννοιας της δολοφονίας μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων στο προσκήνιο και τράβηξαν την προσοχή της παγκόσμιας κοινότητας των μελετητών, των διανοουμένων και του ευρύτερου κοινού. Όλα αυτά τον καθιστούν “Πατέρα της Γενοκτονίας”» πρόσθεσε ο Τζέικομπς.
Ο Λέμκιν, σημείωσε ο Τζορτζ Σιρινιάν, έγραψε σε μια εποχή που η μελέτη για τη μαζική εξόντωση Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων από τους Οθωμανούς ήταν ακόμα στα σπάργανα. «Ποιες πηγές χρησιμοποίησε;» ρώτησε. «Μεταξύ άλλων ο Λέμκιν άφησε μια σημαντική και χωρίς τίτλο μονογραφία 120 σελίδων για τη Γενοκτονία των Αρμενίων, μαζί με μια εξασέλιδη περίληψη. Η μονογραφία εκδόθηκε με τίτλο Raphael Lemkin’s Dossier on the Armenian Genocide (Ο φάκελος του Ράφαελ Λέμκιν για τη Γενοκτονία των Αρμενίων), από το Κέντρο Μνήμης των Αρμενίων (Center for Armenian Remembrance), το 2008. Όσον αφορά τη Γενοκτονία των Ασσυρίων έχει γράψει δύο κεφάλαια, το Κεφάλαιο 2 «Assyrian Invasions» στον πρώτο τόμο, και το Κεφάλαιο 2 «Assyrians in Iraq» στον τρίτο τόμο. Ο τελευταίος περιέχει ένα κεφάλαιο 42 σελίδων για τις απόψεις του Λέμκιν για τη Γενοκτονία.
»Ωστόσο το πιο ενδιαφέρον όλων είναι τα πέντε κεφάλαια που αναφέρονται με λεπτομέρειες στη Γενοκτονία των Ελλήνων. Τα κεφάλαια τιτλοφορούνται “Genocide in Ancient Greece” (Γενοκτονία στην αρχαία Ελλάδα), “Genocide against the Greeks” (Γενοκτονία κατά των Ελλήνων), “Greeks under Franks” (Οι Έλληνες υπό τους Φράγκους), “Greeks in Exile from Turkish Occupation” (Οι Έλληνες στην εξορία από την τουρκική κατοχή) και “Genocide by the Greeks against the Turks” (Γενοκτονία από τους Έλληνες κατά των Τούρκων).
»Δυστυχώς κανένα από αυτά δεν έχει βρεθεί στις σημειώσεις του. Αντιθέτως αυτό που έχουμε είναι ένα μεγάλο κείμενο 57 σελίδων με τον τίτλο «Οι Έλληνες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία», και το οποίο δεν υπάρχει στο ευρετήριο.
»Τρία επιπλέον κεφάλαια στον τρίτο τόμο –”Η Βουλγαρία υπό τους Τούρκους”, “Γενοκτονία από τους γενίτσαρους” και “Σμύρνη”– θα είχαν αποδειχθεί πολύ χρήσιμα όσον αφορά το σκεπτικό του τόσο για την Οθωμανική Αυτοκρατορία όσο και το μεταοθωμανικό κεμαλικό καθεστώς. Αλλά δυστυχώς δεν βρίσκονται μεταξύ των εγγράφων του και κατά πάσα πιθανότητα δεν γράφτηκαν ποτέ. Ένα κεφάλαιο που υπάρχει είναι η σφαγή των Ελλήνων στη Χίο στη διάρκεια του Ελληνικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας. Είναι έξι σελίδες για τον Λέμκιν και τη Γενοκτονία. Έχω γράψει επίσης ξεχωριστά για τον Λέμκιν και τη Γενοκτονία των Ελλήνων».
Η εμβληματική φωτογραφία του αρμενικού ξεριζωμού (Armenian National Institute / Armin T. Wegner)
Ο Λέμκιν είναι διάσημος για την έμπνευση της λέξης «γενοκτονία» και την παροχή του πρώτου περιεκτικού ορισμού της, τόνισε ο εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Ζόριαν για τη Γενοκτονία των Αρμενίων και αναρωτήθηκε εάν ο Λέμκιν είχε καμιά αμφιβολία ότι ο όρος ισχύει εξίσου για τους Αρμένιους, Ασσύριους και Έλληνες;
«Ασφαλώς κατανόησε ότι αυτές οι τρεις περιπτώσεις αποτελούν γενοκτονία. Σήμερα υπάρχουν τρεις πηγές άρνησης ότι πρόκειται για γενοκτονία: Μία προέρχεται από τον κληρονόμο του δράστη (Οθωμανική Αυτοκρατορία) που επιδιώκει να αποφύγει κάθε ευθύνη για τα εγκλήματα του παρελθόντος και εκείνους που την υποστηρίζουν για πολιτικούς ή οικονομικούς λόγους.
»Η δεύτερη πηγάζει από αυτό που οι κοινωνιολόγοι αποκαλούν “ο ανταγωνισμός των θυμάτων”. Πρόκειται για την τάση ορισμένων ομάδων θυμάτων που θέλουν να κάνουν τη γενοκτονία τους να φαίνεται πιο σημαντική αρνούμενες το καθεστώς των άλλων.
»Η τρίτη προέρχεται από κάποιους μελετητές γενοκτονιών που έχουν παγιδευτεί τόσο πολύ στο να προσδιορίσουν στενά τι είναι γενοκτονία, που χάνουν την οπτική των επιπτώσεων στους επιζώντες και τους απογόνους τους. Αποτελεί μέρος του έργου των μελετητών να καθορίσουν και να κατηγοριοποιήσουν τα γεγονότα που μελετούν/μελετούμε και να διευρύνουν και/ή να συρρικνώσουν αυτούς τους ίδιους ορισμούς, να διυλίσουν περαιτέρω τις ομοιότητες και τις διαφορές, καθώς τις εφαρμόζουν/εφαρμόζουμε σε συγκεκριμένες περιπτωσιολογικές μελέτες. Ωστόσο, κατά τη διαδικασία, ποτέ δεν πρέπει να χάνουμε την ανθρώπινη ματιά μας».
«Υπάρχει οποιοσδήποτε λόγος κάποιος σήμερα να αμφιβάλλει ότι ο όρος ισχύει εξίσου για Αρμένιους, Ασσύριους και Έλληνες;» ρώτησε ο Τζορτζ Σιρινιάν. «Όχι. Κανένας. Η συνεισφορά μου στο βιβλίο ήταν να εξετάσω σε βάθος, ίσως για πρώτη φορά, τα γραπτά του Λέμκιν για αυτές τρεις γενοκτονίες – Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων. Τι έγραψε, τι είδε ως ομοιότητες και διαφορές τους και επέρριψε ευθύνες όχι μόνο στους Τούρκους αλλά τους Γερμανούς και τους Βρετανούς, επίσης, ως εταίρους σε αυτά τα εγκλήματα. Σίγουρα ο Λέμκιν έκανε παραλληλισμούς μεταξύ της γενοκτονίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και εκείνης στη ναζιστική Γερμανία».
Μετάφραση: Πόπη Παπαγεωργίου.
