Εφιάλτης για την ευρωζώνη είναι το σενάριο πολιτικής αστάθειας στην Ιταλία, στην περίπτωση που επικρατήσει το «όχι» στο δημοψήφισμα της Κυριακής 4 Δεκεμβρίου για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Το μέγεθος της ιταλικής οικονομίας και η ενίσχυση των φυγόκεντρων τάσεων μετά το Brexit αναγκάζουν την Ευρώπη να παρακολουθεί το στοίχημα Ρέντσι με κομμένη την ανάσα.
Η ουσία της μεταρρύθμισης που προτείνει ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι αφορά ουσιαστικά στην αποδυνάμωση της Γερουσίας.
Σημειώνεται ότι το ισχύον σύστημα δίνει απόλυτη ισότητα αρμοδιοτήτων ανάμεσα στη Βουλή των Αντιπροσώπων (630 μέλη) και τη Γερουσία (315 μέλη), που αποτελούν τα δύο σώματα του ιταλικού κοινοβουλίου.
Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση αποσυνδέει τη λειτουργία της κυβέρνησης από την ψήφο εμπιστοσύνης στη Γερουσία και προβλέπει την ψήφιση του μεγαλύτερου όγκου των νομοσχεδίων αποκλειστικά από τη Βουλή.
Στόχος του Ιταλού πρωθυπουργού είναι να εξασφαλίσει πολιτική σταθερότητα –δεδομένου ότι έχει περάσει από το 2015 ο εκλογικός νόμος που ευνοεί την αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος– έτσι ώστε να είναι εφικτή η προώθηση δραστικών οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, χωρίς να απειλείται η κυβερνητική πλειοψηφία.
Η συνταγματική μεταρρύθμιση εγκρίθηκε και από τα δύο σώματα του ιταλικού κοινοβουλίου, όχι όμως με ευρεία πλειοψηφία δύο τρίτων, οπότε η προσφυγή στον λαό ήταν αναπόφευκτη, με βάση το σύνταγμα.
Από εκδήλωση υπέρ του «ναι» (φωτ.: EPA / Allessandro Di Marco)
Θα κερδίσει το στοίχημα ο Ρέντσι;
Το αποτέλεσμα της κάλπης είναι αβέβαιο. Προς το παρόν οι πολιτικοί αναλυτές και οι ηγέτες της Ευρώπης διαχειρίζονται σενάρια επί χάρτου.
Το καλό σενάριο για την Ευρώπη θα ήταν η επικράτηση του «ναι» στο δημοψήφισμα της Κυριακής. Ο Ματέο Ρέντσι θα βγει ενισχυμένος και πιθανόν να ζητήσει πρόωρες εκλογές με τον αέρα του νικητή. Οι αγορές όμως θα καθησυχαστούν και η ανακεφαλαιοποίηση των ιταλικών τραπεζών θα προχωρήσει κανονικά, δίνοντας ανάσα σε όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Αν επικρατήσει το «όχι» ο Ματέο Ρέντσι θεωρητικά θα υποχρεωθεί σε παραίτηση.
Από το σημείο αυτό και μετά, το τι μέλλει γενέσθαι δεν μπορεί να το προβλέψει κάποιος με ασφάλεια.
Ο Μπέπε Γκρίλο και το Κίνημα των 5 Αστέρων ηγείται της εκστρατείας του «όχι» (φωτ.: EPA / Claudio Peri)
Ο πρόεδρος της Βουλής θα μπορούσε να ζητήσει από τον Ρέντσι να σχηματίσει μια νέα κυβέρνηση είτε με την παρούσα πλειοψηφία του, είτε με μία νέα πλειοψηγφία στην οποία θα περιληφθεί και η Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, όπως ο ίδιος έχει αφήσει να εννοηθεί τις τελευταίες ημέρες.
Η κυβέρνηση αυτή, ωστόσο, θα πρέπει να αλλάξει εκ νέου τον εκλογικό νόμο επί το αναλογικότερο.
Αυτό θα συμβεί καθώς, εάν έχει απορριφθεί η μεταρρύθμιση για την αποδυνάμωση της Γερουσίας, η μεν Βουλή θα εκλέγεται με σύστημα ισχυρής πλειοψηφίας του πρώτου κόμματος ή συνασπισμού και η Γερουσία με αναλογικό, κατάσταση που πρακτικά θα οδηγήσει σε κοινοβουλευτικό και πολιτικό αδιέξοδο.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον πολιτικής αστάθειας όμως, το ιταλικό τραπεζικό σύστημα θα απειληθεί άμεσα, με απρόβλεπτες συνέπειες για την ευρωζώνη. Σημειώνεται ότι μετά το Brexit, η αξία των τραπεζικών μετοχών στην Ιταλία έχει υποχωρήσει κατά 20%, ενώ η φυγή κεφαλαίων, καθώς οι δημοσκοπήσεις δίνουν προβάδισμα στο «όχι», συνεχίστηκαν τις τελευταίες μέρες με εντεινόμενους ρυθμούς.