Ο ιεραπόστολος του Πόντου Άγιος Γρηγόριος Νεοκαισάρειας

Στη Νεοκαισάρεια του Πόντου, το σημερινό Νικσάρ (γνωστή στην αρχαιότητα ως Καβηρία, Διάσπολις και Σεβαστή) γεννήθηκε ο Άγιος Γρηγόριος, πιθανότατα το 213 μ.Χ. Προερχόταν από επιφανή οικογένεια παγανιστών και ο ίδιος ονομαζόταν αρχικά Θεόδωρος. Ο γαμπρός του ήταν Ρωμαίος κυβερνήτης της Παλαιστίνης.

Ο Άγιος Γρηγόριος θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους κήρυκες του Ευαγγελίου στην περιοχή του Πόντου κατά τον 3ο αιώνα.

Από μικρός σπούδασε ρητορική, δίκαιο και λατινικά ενώ απώτερος στόχος του ήταν να ασχοληθεί με τη νομική επιστήμη. Γι’ αυτό και αποφάσισε να φοιτήσει στην περίφημη νομική σχολή της Βηρυτού. Εγκατέλειψε όμως την ιδέα όταν γνώρισε τον Ωριγένη, τον περίφημο ερμηνευτή των Γραφών, και αποφάσισε να μεταστραφεί στον χριστιανισμό και να γίνει μαθητής του στην Κατηχητική Σχολή της Αλεξάνδρειας. Τότε αποφάσισε να αλλάξει και το όνομά του σε Γρηγόριος, καθώς το «Θεόδωρος» δεν θεωρούνταν αποκλειστικά χριστιανικό όνομα.

Σε ηλικία μόλις 27 ετών χειροτονήθηκε (πρώτος) επίσκοπος Νεοκαισάρειας από τον επίσκοπο Αμάσειας Φαιδίμο. Το ιεραποστολικό και ποιμαντικό έργο υπήρξε πολύ πλούσιο. Λέγεται για τον Γρηγόριο, ίσως και με κάποια δόση υπερβολής που πάντως αντικατοπτρίζει μια ιστορική αλήθεια, πως όταν χειροτονήθηκε επίσκοπος Νεοκαισάρειας στην πόλη υπήρχαν μονάχα 17 χριστιανοί, ενώ μόλις πέθανε είχαν απομείνει μόλις 17 ειδωλολάτρες!

Στον Γρηγόριο αποδίδεται η καθιέρωση εορτασμών προς τιμήν των μαρτύρων, οι διδασκαλίες σχετικά με τους Αγίους και η τήρηση των εορτών τους.

Ο βιογράφος του, ο Άγιος Γρηγόριος ο Επίσκοπος Νύσσης, αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου, περιγράφει την ιεραποστολική του δραστηριότητα λέγοντας πως σε όλες τις εκκλησίες είχε φτάσει ο θρησκευτικός ζήλος του Γρηγορίου, ο οποίος καθιέρωνε εορτές προς τιμή αυτών που είχαν αγωνιστεί για την πίστη και προσπαθούσε ν΄ αναδείξει την καινούργια ζωή για όλους τους ανθρώπους της εποχής του με τη διδασκαλία και τη συστηματική κατήχηση. Ο Άγιος Γρηγόριος πέτυχε να αντικαταστήσει σταδιακά τις παλιές ειδωλολατρικές τελετές με χριστιανικές, θεσμοθετώντας εορτές προς τιμή των χριστιανών μαρτύρων που είχαν θανατωθεί στους διωγμούς του Δεκίου (250-251).

Χαρακτηριστικό, επίσης, της ιεραποστολικής του δράσης ήταν πως χειροτονούσε ιερείς οι οποίοι παρέμεναν ως ποιμένες στις νέες εκκλησίες που αυτός ίδρυε.

Χάρη στους θρύλους, που από νωρίς καλλιεργήθηκαν γύρω από το Γρηγόριο και τα θαύματά του, ονομάστηκε θαυματουργός.

Ήταν μάλιστα ο πρώτος Άγιος της Εκκλησίας που ονομάστηκε θαυματουργός. Θεωρείται προστάτης των ανθρώπων από σεισμούς και πλημμύρες.

Στην Αγια-Σοφιά της Κωνσταντινούπολης υπάρχει μια στήλη του Αγίου Γρηγορίου. Η καλυμμένη με χαλκό οπή πάνω σ΄αυτήν πιστεύεται ότι έχει θαυματουργικές δυνάμεις για όσους βάλουν το δάχτυλο τους και κάνουν μια πλήρη δεξιόστροφη κίνηση.

Η στήλη του Αγίου Γρηγορίου στην Αγια-Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη

Τα έργα του Αγίου Γρηγορίου έχουν δυστυχώς διασωθεί σε ιδιαίτερα αποσπασματική κατάσταση. Ονομαστός πάντως παραμένει ο αποχαιρετιστήριος λόγος του Εις Ωριγένην Προσφωνητικός μετά το πέρας των σπουδών του, όπου εξυμνείται η διδακτική δεινότητα του Ωριγένη. Άλλα έργα του που σώζονται είναι Προς Τατιανόν Περί Ψυχής Λόγος Κεφαλαιώδης, Λόγοι Εις τον Ευαγγελισμόν της Παναγίας Θεοτόκου και Αεί Παρθένου της Μαρίας, Λόγος εις τους Αγίους Πάντας, Ομιλία Εις τον Εκκλησιαστήν, όπως επίσης και αποσπάσματα από σχολιολόγια στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου, στον Ιερεμία και στον Ιώβ.

Η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του στις 17 Νοεμβρίου.