Αφιερωμένο στη Γενοκτονία των Ποντίων, με αφορμή τα 100 χρόνια από το 1915 οπότε και άρχισαν οι διώξεις και οι εκκαθαρίσεις, ήταν το επιστημονικό συνέδριο που διοργάνωσε στο Αγρίνιο η Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς Τριχωνίδας. «Ζώντας με τις μνήμες 100 χρόνια μετά – Φόρος τιμής στην Ποντιακή Γενοκτονία» ήταν ο τίτλος του συνεδρίου, οι εργασίες του οποίου φιλοξενήθηκαν στην αίθουσα εκδηλώσεων της Χριστιανικής Ένωσης Αγρινίου.
Κηρύσσοντας την έναρξη των εργασιών, ο Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας Κοσμάς εξήγησε ότι το συνέδριο αυτό προσφέρει τη δυνατότητα να παρουσιαστεί ο γολγοθάς του ποντιακού ελληνισμού «αλλά και η προδοσία των ανθελλήνων και εκτός πάσης ιστορικής αληθείας ευρισκομένων συκοφαντών του ποντιακού μαρτυρίου». Και κατέληξε χαρακτηριστικά: «Θα μας υπαγορεύσει όμως και το δικό μας καθήκον. Εμείς σήμερα οφείλουμε να αφυπνισθούμε».
Ο Μητροπολίτης Δράμας Παύλος κατά τη διάρκεια της εισήγησής του
Στη συνέχεια, στο βήμα ανέβηκε ο Μητροπολίτης Δράμας Παύλος, ο οποίος άνοιξε τον κύκλο των ομιλιών. «Τα άμωμα σφάγια του ποντιακού ελληνισμού» ήταν το θέμα της εισήγησής του. Ποντιακής καταγωγής και ο ίδιος, μίλησε για τα όσα τραγικά έζησαν οι πρόγονοί του πριν από έναν αιώνα. Χρησιμοποιώντας αυθεντικά κείμενα και πηγές, περιέγραψε τα εγκλήματα και τις βιαιότητες των Νεότουρκων όχι μόνο στον πληθυσμό, αλλά και στα ορθόδοξα μοναστήρια, στις πόλεις και στα μνημεία του Πόντου.
Ο Μητροπολίτης Δράμας, τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της εισήγησής του, εξέφρασε τον προβληματισμό του για την έλλειψη τιμής και μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων. Μίλησε δε για εφησυχασμό και αδιαφορία σε τόσο σημαντικά θέματα εθνικής σημασίας.
Η πρώτη μέρα των εργασιών του συνεδρίου έκλεισε με παραδοσιακούς χορούς που παρουσίασε ο Σύλλογος Ποντίων Αιτωλοακαρνανίας «Δημήτριος Ψαθάς», υπό τη διεύθυνση του χοροδιδασκάλου Γιάννη Σαλωμίδη.
Χορούς του Πόντου παρουσίασε ο Σύλλογος Ποντίων Αιτωλοακαρνανίας «Δημήτριος Ψαθάς»
«Μνήμες και εικόνες Γενοκτονίας» ήταν ο τίτλος της πρώτης πρωινής συνεδρίας της δεύτερης ημέρας του συνεδρίου. Σε αυτό το πλαίσιο η φιλόλογος και τέως Γενική Επιθεωρήτρια Μέσης Εκπαίδευσης Ουρανία Λαναρά μίλησε για τους κρυπτοχριστιανούς βασισμένη και σε προσωπικά βιώματα από τα ταξίδια της στη Μικρά Ασία και στον Πόντο.
«Έξοδος» ήταν ο τίτλος της εισήγησης του φιλολόγου Νικόλαου Ράπτη, ο οποίος περιέγραψε την πορεία θανάτου των κατοίκων της Τριπόλεως του Πόντου προς το εσωτερικό της Ασίας, που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1916. Αναφέρθηκε ακόμα στο σχέδιο της «λευκής σφαγής» που οδήγησε συστηματικά στον αφανισμό του ποντιακού ελληνισμού.
Στον ελληνικό πολιτισμό, την παιδεία, την ποντιακή διάλεκτο και τα Γράμματα που για 3.000 χρόνια ανέπτυξαν οι οργανωμένες ελληνικές χριστιανικές κοινότητες του Πόντου αναφέρθηκε η εκπαιδευτικός Φωτεινή Τσιτσώνη-Καβάγια.
Στιγμιότυπο από τη δεύτερη ημέρα των εργασιών του συνεδρίου
Η δεύτερη πρωινή συνεδρία, με γενικό θέμα «Η κληρονομιά του Πόντου», ξεκίνησε με την εισήγηση του καθηγητή Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Κωνσταντίνου Κονταξή. Στην ομιλία του αναφέρθηκε στους πέντε ποντιακούς οικισμούς που δημιουργήθηκαν στην Αιτωλοακαρνανία: τον Άγιο Νικόλαο Βόνιτσας, τον Άγιο Νικόλαο Κατούνας, το Ματσούκι, το Μπαμπαλιό και τη Σφήνα (Κυψέλη σήμερα).
Για τη χριστιανική ζωή του Πόντου, η οποία άρχισε από την εποχή που ο Απόστολος Ανδρέας μετέφερε το χριστιανικό μήνυμα, μίλησε ο γιατρός και θεολόγος Παντελεήμων Λεονάρδος στην εισήγησή του με τίτλο «Ο Αγιοτόκος Πόντος».
Τις εργασίες του συνεδρίου έκλεισε ο Σύλλογος Μικρασιατών Προσφύγων Αιτωλοακαρνανίας
Η τρίτη εισήγηση της δεύτερης συνεδρίας είχε ως θέμα «Τα ατελή εθνικά οράματα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ή Η ψυχολογική διάσταση της εθνικιστικής παράνοιας)» και παρουσιάστηκε από τον Δημήτριο Πάνο, φιλόλογο και επιστημονικό συνεργάτη του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στόχος της εισήγησης αυτής ήταν η ένταξη της Ποντιακής Γενοκτονίας στο πλαίσιο της ευρύτερης πάλης για τη διαμόρφωση εθνικών κρατών, που χαρακτήριζε τον 19ο και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.
Στο συνέδριο παρουσιάστηκε και το βιβλίο του Παντελή Αναστασιάδη (ΠΑΝΤΕΛ ΑΓΑ) «Μνήμες του Ποντιακού Έπους 1913-1922», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ενωμένη Ρωμηοσύνη.
Στην απογευματινή συνεδρία τελευταίος εισηγητής ήταν ο δρ Κοινωνικών Επιστημών Θεοφάνης Μαλκίδης. «Η 19η Μαΐου και η διεθνής αναγνώριση της Γενοκτονίας» ήταν ο τίτλος της ομιλίας του. «Σήμερα στην Ελλάδα περισσότερες είναι οι αναφορές για τον Μουσταφά Κεμάλ, παρά για τη Γενοκτονία που διέπραξε ο ίδιος, καθώς είναι ελάχιστες έως ανύπαρκτες οι αναφορές για την ελληνική αντίσταση και το μαζικό έγκλημα που διεπράχθη», είπε χαρακτηριστικά.
Ο δρ Κοινωνικών Επιστημών Θεοφάνης Μαλκίδης
Όπως εξήγησε, δεν μπορεί ο ελληνικός λαός να μην γνωρίζει στην ολότητά του το ποντιακό ζήτημα, να μην ξέρει για τα τάγματα εργασίας, την εξόντωση της πνευματικής και θρησκευτικής ηγεσίας το 1921 στην Αμάσεια, τη γυναικοκτονία και την παιδοκτονία. «Να μην γνωρίζει χιλιάδες αγωνιστές που αντιστάθηκαν στην Γενοκτονία και έσωσαν τους συνανθρώπους του, τους προγόνους μας», είπε.
O Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας Κοσμάς
Κλείνοντας τις εργασίες του συνεδρίου, λίγο προτού παρουσιαστούν παραδοσιακοί μικρασιάτικοι χοροί από το Σύλλογο Μικρασιατών Προσφύγων Αιτωλοακαρνανίας, ο οικοδεσπότης Μητροπολίτης Κοσμάς τόνισε:
«Τα όσα ακούστηκαν ήταν μια μοναδική σπονδή στη ματωμένη ιστορία του Πόντου και στη μνήμη όσων διώχθηκαν, βασανίστηκαν, και υπέστησαν φρικτά μαρτύρια».