Τα ψέματα τελείωσαν

Τα ψέματα τελείωσαν, ο ελληνικός λαός προσέρχεται αύριο στις κάλπες για να ψηφίσει ναι ή όχι στα μέτρα –κατά την εκδοχή της κυβέρνησης– ή για το μέλλον της παρουσίας της χώρας στην Ευρωζώνη – κατά την αντιπολίτευση και την ηγεσία της ΕΕ. Μέτρα, πάντως, αυτήν τη στιγμή δεν υφίστανται, αλλά το φαντασιακό είναι ένα στοιχείο που επικαθορίζει την ορθόδοξη ελληνική ψυχή.

Δεν έχει κανένα νόημα να επιμείνουμε στην πολυσυζητημένη αυτή διαφορά. Ο διάλογος στην ελληνική πολιτική ζωή βρίθει στοιχείων ανορθολογισμού και αυτό του δίνει χαρακτηριστικά μετανεωτερικότητας, αν δεν είναι η εκδήλωση της βαθύτερης ψυχής μας που διαμορφώθηκε από τα ορθόδοξα δόγματα.

Ο Θεός της Ελλάδος μέχρι στιγμής υφίσταται διότι και την δημιούργησε και της συμπαρίσταται, έστω και την τελευταία στιγμή. Σ’ αυτόν τον Θεό ελπίζουμε και τώρα, να εκδηλώσει τη μεγαλοθυμία του από τη Δευτέρα ώστε και τα μέτρα να απορρίψουμε και στην Ευρωζώνη να παραμείνουμε.

Η κυβερνητική ηγεσία, εμβαπτισμένη στα νάματα της σοφίας του μαρξιστικού ορθολογισμού και ρεαλισμού, ακολουθεί το ρητό «συν Αθηνά και χείρα κίνει», και γι’ αυτό οι δηλώσεις της είναι πιο προσεκτικές και αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Και ο πρωθυπουργός και κυβερνητικά στελέχη που παρεπιδημούν παρ’ αυτώ, πιστεύουν πως σε ένα 48ωρο μετά τη Δευτέρα, λύση θα βρεθεί. Φαίνεται να υπήρξε μια παρασκηνιακή διεργασία με τη συναίνεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου το οποίο, εντελώς ανέλπιστα και παρά την αρνητική θέση της ηγεσίας της Ευρωζώνης, έδωσε στη δημοσιότητα την έκθεσή του για το ελληνικό χρέος, το οποίο εκτιμά πως δεν είναι βιώσιμο. Ουδέν νεώτερον. Το γνωρίζαμε ότι αυτή είναι η θέση του Ταμείου, αλλά η συγκυρία της επίσημης δημοσιοποίησης της έκθεσης έχει τη μεγάλη σημασία της.

Όσο μπορώ να διαβάσω και να ερμηνεύσω τις δημόσιες δηλώσεις, η λύση που οραματίζεται η ελληνική κυβέρνηση μετά το δημοψήφισμα ενδεχομένως να είναι η αποδοχή των μέτρων που προτάθηκαν από τους θεσμούς με δέλεαρ κάποιας μορφής αναδιάρθρωση του χρέους. Και αυτό παρά τις περί του αντιθέτου ανακοινώσεις του γερμανού υπουργού Οικονομικών και της ομάδας που συντηρεί στην Ευρωζώνη.

Αν μη τι άλλο η ελληνική κυβέρνηση, με το μικρομεγαλισμό της να συνενώσει τον δυστυχή ευρωπαϊκό Νότο και να ηγηθεί μιας εναλλακτικής λύσης για την Ευρώπη, πέτυχε το στόχο της, τουλάχιστον, στο να αναδείξει τις διαφορές στο εσωτερικό της Ένωσης και την αμερικανική αντίθεση στη γερμανική λογική.

Αυτά τα παιχνίδια είναι για ισχυρούς παίκτες διότι οι επιπτώσεις τους σε όποιον αναλαμβάνει να τα παίξει μπορεί να είναι τραγικές, αλλά προφανώς η ελληνική κυβέρνηση, ενθαρρυμένη και από το εσωτερικό λαϊκό μέτωπο, δέχεται να τα αναλάβει.

Με την εσωτερική της σύνθεση δεν έχει και πολλά περιθώρια να κάνει και διαφορετικά διότι, όπως ομολόγησαν στελέχη της, όπως ο κ. Τσακαλώτος, προσέφυγε στο δημοψήφισμα επειδή δεν μπορούσε να περάσει την αποδοχή των μέτρων από το κόμμα και την Κοινοβουλευτική Ομάδα.

Αν όμως δει κανείς το διχασμό που προκάλεσε στην ελληνική κοινωνία το δημοψήφισμα, έναν διχασμό που θα την ταλανίζει τα επόμενα αρκετά χρόνια, θα αναρωτηθεί αν άξιζε αυτή η διακύβευση και αν το κόμμα και η ενότητά του προέχει της ενότητας του ελληνικού λαού.

Ακόμη και ο πρωθυπουργός συνειδητοποίησε αυτόν το διχασμό, και ανησυχώντας, προφανώς, έκανε επανειλημμένως έκκληση για ενότητα. Αλλά αν σπείρεις το μικρόβιο της διχόνοιας, δύσκολα μπορείς να αποφύγεις τις επιπτώσεις του.

Το τι ακούστηκε τις τελευταίες ημέρες δεν περιγράφεται. Εκεί που το σύνολο, σχεδόν, του ελληνικού λαού ήταν προσανατολισμένο στην Ευρώπη, όσοι άρχισαν να την αμφισβητούν μετά την προκήρυξη του δημοψηφίσματος ένιωθαν σαν τους τριακόσιους του Λεωνίδα και αποκαλούσαν τους φίλους και συμπολίτες τους Εφιάλτες!

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα κριθεί στον πόντο, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, αλλά οι εξελίξεις την επόμενη ημέρα θα είναι ρευστές και αβέβαιες.

Όλα τα σενάρια είναι πιθανά. Όπως έγραψα και πριν από μερικές μέρες, στην περίπτωση του «ναι» η δημοκρατική παράδοση της Αριστεράς επιβάλλει επαναβεβαίωση της λαϊκής υποστήριξης προς την κυβέρνηση, δηλαδή εκλογές. Στην περίπτωση δε του «όχι», η κυβέρνηση θα ζητήσει αλλαγή της πρότασης των θεσμών σύμφωνα με το ελληνικό δημοψήφισμα.

Επειδή όμως οι «εταίροι» δεν δεσμεύονται από τις αποφάσεις του ελληνικού λαού αλλά των δικών τους ψηφοφόρων, η πιθανότερη πρόβλεψη είναι ότι θα απορρίψουν το νέο ελληνικό αίτημα. Αν πάρει μια ικανοποιητική γι’ αυτήν αναδιάρθρωση του χρέους, η ελληνική κυβέρνηση δεν αποκλείεται να συμφωνήσει στα μέτρα αντιλαμβανόμενη τις επιπτώσεις της αρνητικής επιμονής της. Μέρος αυτών των επιπτώσεων βιώσαμε την τρέχουσα εβδομάδα. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να εξηγήσει στον ελληνικό λαό αν άξιζε να υποβληθεί στην τεράστια ταλαιπωρία του δημοψηφίσματος για κάτι που (μάλλον) πριν τελειώσει ο χρόνος θα συνέβαινε. Θα πρέπει επίσης να περάσει τη συμφωνία από το κόμμα και την Κοινοβουλευτική Ομάδα, κάτι το οποίο δεν είναι σίγουρο ότι θα συμβεί. Στο κυβερνών κόμμα διαμορφώθηκε ένα μπλοκ που βλέπει πλέον ως σωτηρία την έξοδο από την Ευρωζώνη και την επιστροφή στη δραχμή.

Στην περίπτωση που η κυβέρνηση δεν μείνει ικανοποιημένη από την πρόταση περί αναδιάρθρωσης, μια επιλογή θα ήταν να συναινέσει σε κυβέρνηση τεχνοκρατών η οποία, αφού υπογράψει τη συμφωνία, θα προκηρύξει εκλογές. Έτσι, όλοι θα μείνουν ικανοποιημένοι. Ο ΣΥΡΙΖΑ διότι δεν μαγάρισε τα χέρια του με μια μνημονιακή υπογραφή, και τα κόμματα της αντιπολίτευσης διότι ξαναεισέρχονται στην τροχιά της εξουσίας, κάτι το οποίο τα μεθά.

Καταλήγοντας θα ήθελα να κάνω δυο-τρεις επιγραμματικές επισημάνσεις:

• Η ελληνική κοινωνία είναι, πλέον, επικίνδυνα διχασμένη.
• Ο προσανατολισμός της χώρας, που διαμορφώθηκε ύστερα από δεκαετίες προσπαθειών αμφισβητείται.
• Υπάρχει συγκροτημένο ένα κοινωνικό μπλοκ από στρώματα τα οποία έπληξε καθοριστικά η κρίση, το οποίο αναζητά ριζοσπαστικές λύσεις και μπορεί να διαμορφώσει κυβερνητικές πλειοψηφίες.
• Η ευρωπαϊκή πορεία δεν θεωρείται, πλέον, δεδομένη.
• Η νέα γενιά δεν είναι προβλέψιμη στις επιλογές της, διακατέχεται από έναν ακραίο βολονταρισμό και εισέρχεται δυναμικά στο πολιτικό παιχνίδι.

Η Ελλάδα εισέρχεται στον αστερισμό της αβεβαιότητας.