Η Νέα Τουρκία

Τις επόμενες ημέρες των τουρκικών εκλογών κυκλοφόρησαν πολλά tweets που προσέγγισαν το αποτέλεσμα της πολιτικής αναμέτρησης από την εύθυμη πλευρά. Είναι χαρακτηριστική η διεισδυτικότητα της ειρωνείας τους: @mübarekağbi: παιδιά, είναι περίπου 50 ώρες που έχει εξαφανιστεί. Παρακαλώ να μη μείνουμε απαθείς. Η οικογένειά του είναι ράκος – @lütfüyiğit: Παρακαλώ να διαδοθεί επειγόντως. Δυο μέρες τώρα έχουμε να πάρουμε είδηση. Βγήκε από το σπίτι λέγοντας θα γίνω πρόεδρος. Έκτοτε αγνοείται η τύχη του – @selçukerdem: Δυο μέρες μόνο και νιώθω τόση γαλήνη… – @hakandemir: 2 μέρες δεν μίλησε, επέστρεψε ο σφυγμός στον κανονικό του ρυθμό. Σε 1 βδομάδα θα αναπτυχθούν ξανά οι αισθήσεις μας γεύσης και ακοής. Σε 3 μήνες θα ελαττωθεί 50% ο κίνδυνος καρδιακών επεισοδίων. – @levent: Αν ο Ερντογάν δε μιλήσει για άλλες 48 ώρες, θα ακυρωθούν οι εκλογές…

Η άλλη πλευρά είναι η σοβαρή. Η προσέγγιση της «νέας Τουρκίας», αλλά όχι όπως την ήθελε ο Ερντογάν. Η έκφραση «νέα Τουρκία» ήταν η προσφιλής εκφώνηση στη γειτονική χώρα το τελευταίο διάστημα. Το θέμα είναι πως αυτήν τη νέα Τουρκία την αντιλαμβάνονται πολλοί διαφορετικά.

Για την Τσιγντέμ Τόκερ, της Cumhuriyet, «νέα Τουρκία λέγεται η αντίρρηση των ανθρώπων που καταπιέστηκαν λόγω της ταυτότητάς τους, λεηλατήθηκε η φύση και αποξηράθηκαν τα ποτάμια τους, που τα δέντρα, ο αέρας και το νερό τους ανταλλάχτηκε με προσόδους· η αντίρρηση των ανθρώπων που έχασαν τα παιδιά τους χίλιες οργιές κάτω από τη γη, στα ορυχεία, από τη βία της αστυνομίας, τις βόμβες που εξερράγησαν σε συγκεντρώσεις, επειδή αντέδρασαν στην αλαζονεία, την καταπίεση, τη φτώχεια, την αδικία».

Στην Τουρκία έχει αναπτυχθεί μια κοινωνία των πολιτών, υπάρχει, δηλαδή, ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων με τους οποίους μπορεί κανείς να μιλήσει και να γίνει κατανοητός. Να συνεννοηθεί. Αυτό είναι αποτέλεσμα και του Δυτικού προσανατολισμού σημαντικής μερίδας της τουρκικής κοινωνίας αλλά, όσο και αν φαίνεται παράξενο, και της δεκατριάχρονης πολιτικής παρουσίας του Ερντογάν.

Ο Ερντογάν ήρθε ως ελπίδα και εξελίσσεται ως βαρίδιο. Το γεγονός ότι η τουρκική κοινωνία του έστειλε ηχηρό μήνυμα σημαίνει ότι η απόλυτη χειραγώγηση της κοινής γνώμης αποτελεί παρελθόν.

Οι πολίτες της Τουρκίας ψήφισαν τον Ερντογάν όταν έκριναν ότι ήταν ο ικανότερος να εμβολίσει το σαθρό κεμαλικό κατεστημένο, και αρκετοί από αυτούς έδωσαν σήμερα την ψήφο τους στο κουρδικό HDP, για να μπει στη Βουλή, να δρομολογηθεί μια ειρηνική λύση στη νοτιοανατολική Τουρκία και να μην περάσει η χώρα στον αυταρχισμό του ιδιότυπου τουρκικού προεδρικού συστήματος, αυταρχισμός που θα γινόταν ακόμη πιο επώδυνος με τον Ερντογάν στην προεδρία.

Η αρχή του 21ου αιώνα βρίσκει τον μικρασιατικό χώρο σε μια αναταραχή με σημαντικά επακόλουθα, όπως και η αρχή του 20ού αιώνα.

Εδώ και εκατό χρόνια, στο χώρο αυτόν διαδραματίστηκαν τρομερές εξελίξεις οι οποίες, ακόμη και σήμερα, συνεχίζονται. Και τούτο διότι η Τουρκία είναι ένα τεχνητό εθνικό κράτος. Στην ουσία δεν είναι εθνικό κράτος. Είναι ένα αμάλγαμα εθνοτήτων στις οποίες επιβλήθηκε η ιδεολογία του τουρκισμού. Μιας εθνότητας, δηλαδή, μειοψηφικής στον μικρασιατικό χώρο, αλλά που κατάφερε, χρησιμοποιώντας βάρβαρες και γενοκτόνες μεθόδους, να εξαφανίσει τους άλλους λαούς της περιοχής ή να «αφομοιώσει» άλλους.

Ο θεωρητικός του τουρκισμού, και ιδεολόγος των Νεότουρκων, όσο και αν φαίνεται παράξενο, ήταν ο κουρδικής καταγωγής Ζιγιά Γκιοκάλπ.

Μια από τις θεμελιώδεις βάσεις της πολιτικής εκτουρκισμού των Ενωτικών που πρότεινε ο Ζιγιά Γκιοκάλπ, ήταν η αφομοίωση των Κούρδων. Το τι λεπτομερής δουλειά έγινε για να καταγραφούν οι κουρδικές ιδιαιτερότητες και να επιτευχθεί ευκολότερα η αφομοίωσή τους, δεν περιγράφεται.

«Χωρίς τον Γκιοκάλπ και μόνο με τους Ενωτικούς της Θεσσαλονίκης, το Κουρδιστάν θα είχε παραμείνει μόνιμα terra incognita για το σωματείο Ένωση και Πρόοδος, και δεν θα εμφανιζόταν το μοντέλο του τουρκικού εθνικισμού που οδήγησε στην κεμαλική Τουρκία», γράφει ο Φουάτ Ντουντάρ στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Ο κώδικας της σύγχρονης Τουρκίας.

Εκτός, λοιπόν, από τις γενοκτονίες Αρμενίων, Ποντίων και Ασσυρίων, έχουμε στον μικρασιατικό χώρο και την προσπάθεια αφομοίωσης των Κούρδων. Το αν επιτεύχθηκε ή όχι θα φανεί από τις εξελίξεις που θα έχουμε από δω και πέρα στην Τουρκία.

Η γένεση του Κουρδικού ζητήματος δεν έγινε το 1985 με την έναρξη του ένοπλου αγώνα του PKK και του Οτζαλάν. Το Κουρδικό ζήτημα άρχισε, στη σύγχρονη μορφή του, να αναδύεται τέσσερις μήνες μετά το θάνατο του Γκιοκάλπ (25 Οκτωβρίου 1924), όταν ξέσπασε η εξέγερση του Σεΐχ Σαΐτ (3 Μαρτίου 1925).

Ένας άλλος λαός τον οποίο έπρεπε να αντιμετωπίσουν οι Νεότουρκοι και τα κατάφεραν με τον τρόπο τους, ήσαν οι Εβραίοι.

Ο χρόνος γένεσης των σχέσεων Εβραίων-Οθωμανών και Τούρκων είναι το 1492, όταν οι Εβραίοι εκδιώχθηκαν από την Ισπανία και έγιναν δεκτοί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Όταν το τουρκικό κράτος χρειάζεται τη βοήθεια της εβραϊκής κοινότητας –γενικά στις διεθνείς σχέσεις– θυμίζει το ιστορικό γεγονός και η άλλη πλευρά εκφράζει συχνά-πυκνά το βαθμό αφοσίωσής της ως ιστορικό καθήκον.

Αλλά για τους ιδεολόγους του τουρκισμού, οι εβραίοι δεν θα μπορούσαν να είναι πραγματικά τέκνα αυτής της γης και δεν θα μπορούσαν να καταστούν ποτέ.

Τόσο οι Κούρδοι όσο και οι Εβραίοι βοήθησαν τους Νεότουρκους και εν πολλοίς τον κεμαλισμό.

Το ερώτημα σήμερα είναι κατά πόσο είναι βιώσιμος πλέον ο τουρκισμός ως ιδεολογία και ως εθνική επιβολή σε ένα πλήθος λαών του μικρασιατικού χώρου.

Αν ο Ερντογάν αποτελεί συνέχεια του πανισλαμισμού των Νέων Οθωμανών με τον Αβδουλχαμίτ Β΄, του Μεντερές τη δεκαετία του ’50, και του Οζάλ, τότε ο τουρκισμός δεν είναι η ιδεολογία του, όσο κι αν υποκλίνεται στο πορτρέτο του Ατατούρκ. Το αν ο Ερντογάν αποδόμησε και σε ποιον βαθμό την ιδεολογία του τουρκισμού, ή αν είναι πολύ νωρίς να γίνει κάτι τέτοιο, αποτελεί ερώτημα.

Το σίγουρο είναι ότι μια σειρά ιδεολογικά ρεύματα αντιμάχονται φανερά ή κρυφά στον μικρασιατικό χώρο, και τη ρευστότητα αυτή θα την επιτείνει η πολιτική παρουσία των Κούρδων στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση.

Οι εξελίξεις δεν μπορεί να αφήσουν αδιάφορους τους λαούς που ζούσαν στο χώρο αυτόν για χιλιάδες χρόνια και εκδιώχθηκαν βιαίως πριν από έναν αιώνα.

Οι Κούρδοι ίσως δώσουν το παράδειγμα.