Η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Πάπα και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτέλεσε μια πράξη υψηλής ηθικής σημασίας και παγκόσμιας εμβέλειας. Γι’ αυτό και η Τουρκία στο μεγαλύτερο δυνατό επίπεδο και με τη δυνατότερη ένταση προσπαθεί να αντιδράσει. Το ποτάμι όμως δεν γυρίζει πίσω. Σειρά, τώρα, έχουν οι ΗΠΑ.
Οι επίμονες, ενωτικές και συντονισμένες αρμενικές προσπάθειες άρχισαν να αποδίδουν καρπούς και μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα και για την ανάδειξη της Ποντιακής Γενοκτονίας.
Πριν από λίγα χρόνια, τον Μάιο του 2006, είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω στην ΕΡΤ3 με έναν διάσημο Αρμένιο συγγραφέα, τον Πίτερ Μπαλακιάν, του οποίου το βιβλίο Ο Τίγρης φλέγεται έκανε μεγάλη αίσθηση όταν εκδόθηκε. Είναι μια λεπτομερής καταγραφή της τραγικής ιστορίας των Αρμενίων σε συνδυασμό με τεκμηριωμένη ιστοριογραφική μελέτη και συναρπαστική δραματική αφήγηση των απίστευτων φρικαλεοτήτων τις οποίες μπορεί να διαπράξει ο άνθρωπος.
Ο Μπαλακιάν είναι Αμερικανός αρμενικής καταγωγής, και στην εισαγωγή του βιβλίου του γράφει ότι τα επίθετα που χρησιμοποιούνται τις τελευταίες δεκαετίες στην Αμερική για την Αρμενική Γενοκτονία («ξεχασμένη γενοκτονία», «απόκρυφη γενοκτονία»), πολύ λίγο αποδίδουν τον τεράστιο αντίκτυπο που είχαν οι Σφαγές των Αρμενίων κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1890 και η Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 στην αμερικανική (αλλά και ευρωπαϊκή) συλλογική συνείδηση, στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας επί σαράντα σχεδόν χρόνια.
Η αντίδραση των Αμερικανών στην αρμενική κρίση, που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1890 και συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του 1920 σηματοδότησε το πρώτο διεθνές κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην αμερικανική ιστορία και συνέβαλε στη διαμόρφωση της ταυτότητας του έθνους στην παγκόσμια κοινότητα.
Αναπολώντας την περίοδο του Α΄ ΠΠ ο Πρόεδρος Χέρμπερτ Χούβερ παρατήρησε ότι «το όνομα Αρμενία ερχόταν πρώτο στη σκέψη του μέσου Αμερικανού […] ήταν ένα όνομα πιο οικείο στον μαθητή του δημοτικού απ’ ό,τι ήταν η Αγγλία».
Το μέγεθος και το πάθος της αμερικανικής προσπάθειας να σωθούν οι Αρμένιοι που ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της αμερικανικής ιστορίας και έχει, δυστυχώς, χαθεί. Είναι επίσης ένα κεφάλαιο από το οποίο πολλά μπορούν να διδαχθούν οι Αμερικανοί σήμερα.
Το 1903 η φεμινίστρια, συγγραφέας και κοινωνική ερευνήτρια Σάρλοτ Πέρκινς Γκίλμαν πίστευε ότι οι σφαγές των Αρμενίων της περιόδου 1894-96 θα έπρεπε να σηματοδοτήσουν μια νέα εποχή σε ό,τι αφορά την αμερικανική ηγεσία στη διεθνή αρένα.
Στην έκκλησή της προς τη διεθνή ηθική τάξη σχετικά με την αρμενική υπόθεση, η Γκίλμαν ήταν σαφέστατη. «Η Αμερική άκουσε και σε κάποιο βαθμό ανταποκρίθηκε», αλλά πρέπει να υπάρξει ακόμη περισσότερη ανάμιξη έτσι ώστε να επιβάλουμε τη θέλησή μας «στην τουρκική κυβέρνηση, προκειμένου να μην ολοκληρώσει τις εγκληματικές της ενέργειες… Η Αμερική που ηγείται σε τόσους τομείς, μπορεί, κάλλιστα, να ηγηθεί μιας τέτοιας εκστρατείας».
Λιγότερο από δύο δεκαετίες αργότερα, κατά τη διάρκεια του Α΄ ΠΠ ο πρώην Πρόεδρος Θεόδωρος Ρούσβελτ κατηγόρησε τον Πρόεδρο Ουίλσον επειδή αρνήθηκε να «δράσει αποτελεσματικά υπέρ της Αρμενίας. Η Αρμενική Γενοκτονία», κατέληξε ο Ρούσβελτ, «ήταν το μεγαλύτερο έγκλημα του πολέμου, ενώ παράλληλα η αποτυχία να δράσουμε κατά της Τουρκίας ισοδυναμεί με αθώωσή της. Διότι η αποτυχία να ενεργήσουμε δραστικά απέναντι στην τουρκική φρίκη σημαίνει ότι κάθε λόγος περί υπεράσπισης της ειρήνης στο μέλλον στερείται κάθε νοήματος. Και όταν τώρα προτάσσουμε την άρνησή μας σε έναν πόλεμο με την Τουρκία, το μόνο που δείχνουμε είναι ότι η μεγαλόστομη ανακοίνωσή μας “να δημιουργήσουμε έναν κόσμο ασφαλή για τη δημοκρατία” ήταν ένα κάλπικο τέχνασμα».
Όπως έγραψε ο φημισμένος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πρίνστον, Ρίτσαρντ Φοκ: «Η τουρκική εκστρατεία άρνησης της Αρμενικής Γενοκτονίας είναι “σκοτεινή”, μοναδική στα δεδομένα της ιστορίας, και μια μεγάλη, οργανωμένη κυβερνητική προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί κάθε μέσο ώστε να μην αποκαλυφθεί η αλήθεια για την Αρμενική Γενοκτονία στην κοινή γνώμη, κυρίως στις ελίτ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δυτικής Ευρώπης».
Η Τουρκία κατάφερε ως σήμερα να αποτρέψει την αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας από τις ΗΠΑ. Να δούμε αν θα τα καταφέρει και φέτος. Η 24η Απριλίου πλησιάζει.