Παραδοσιακό ποντιακό χαρακτήρα διατηρεί το χωριό Βίτιαζεβο της Περιφέρειας Κουμπάν της Νότιας Ρωσίας. Εκεί βρέθηκε ο συνεργάτης του pontos-news.gr Βασίλης Τσενκελίδης* για να προβάλει τη ζωντανή ποντιακή παράδοση των Ελλήνων. Τα τραγούδια που παίχτηκαν και τα ανέκδοτα που λέχτηκαν σο ρωμαίικον παρακάθ’ της οικογένειας του Ευθύμιου Παπαδόπουλου αποτυπώθηκαν στην κάμερα και το φακό του συνεργάτη μας.
Τα παιδιά των Ελλήνων που εξακολουθούν να μένουν στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, από τη γέννησή τους ανασαίνουν τον αέρα του Πόντου.
Παρά το γεγονός ότι ζουν σε ξενόγλωσσο περιβάλλον, από μικροί οι Πόντιοι μιλάνε και τραγουδούν ποντιακά, κρούγνε την κεμεντζέ και χορεύουν τους παραδοσιακούς χορούς. Οι Πόντιοι του Εύξεινου Πόντου είναι οργανωμένοι στους συλλόγους και τις ομοσπονδίες, αλλά είναι οι αρχές και η παράδοση στην οικογένεια που κρατούν ζωντανό τον πολιτισμό τους. Στο παραδοσιακό χωριό Βίτιαζεβο ζουν παραδοσιακοί παππούδες και γιαγιάδες, και ευτυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις πατριωτικά σκεπτόμενοι πατεράδες και μανάδες.
Το ποντιακό παρακάθ’
Τον Αύγουστο βρέθηκα στην αυλή του σπιτιού του Ευθύμιου και της Αγάπης Παπαδόπουλου (κεντρική φωτογραφία). Ο Ευθύμιος είναι ένας από τους κορυφαίους κατασκευαστές της ποντιακής λύρας και το εργαστήριό του είναι γεμάτο από τα υπό κατασκευή παραδοσιακά μουσικά όργανα του Πόντου. Όταν η λύρα πάρει μορφή, ο μάστορας καμαρώνει!
Ο Ευθύμιος Παπαδόπουλος στο εργαστήρι του
Εκτός από τον Ευθύμιο, στην οικογένεια έμαθε να παίζει την ποντιακή λύρα ο γιος του Λάζαρος. Τραγουδίστριες με καριέρα στην Ελλάδα είναι και οι δύο κόρες του, Ευδοκία και Μαρία.
Ο Λάζαρος πήρε τη θέση του στο στρωμένο ποντιακό τραπέζι και ξεκίνησε να κινεί το δοξάρι. Πίσω του, στον εξωτερικό τοίχο του σπιτιού, ήταν καρφωμένες δύο σημαίες. Όπως συνηθίζεται στα ανατολικά παράλια του Εύξεινου Πόντου, η μια από αυτές είναι η κίτρινη με τον μαύρο αετό και η άλλη η γαλανόλευκη.
Οι παραδοσιακές ποντιακές μελωδίες δεν σταματούσαν να ηχούν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Η λύρα συνέχεια άλλαζε χέρια. Μια την έπαιζε ο Λάζαρος, μια ο πατέρας του ο Ευθύμιος. Δεν άφηναν την ευκαιρία να βάλουν την πινελιά τους και οι γείτονες που ήρθαν στον γνώριμο ήχο της κεμεντζέ. Έπαιξαν και τραγούδησαν ο Αλέκος Πετρίδης και ο αδελφός του ο Ανέστης με το παράξενο, αλλά γνωστό σε όλη την περιφέρεια, παρατσούκλι «Ντουσμάν». Ύστερα, τη σκυτάλη πήραν ο αδελφός του Ευθύμιου, Γιάννης Παπαδόπουλος, και ο νεότερος της παρέας, ο Γιάννης Σταφιονίδης.
Ελλάδα – Πόντος – Ρωσία
Οι Παπαδοπουλέοι αυτό το καλοκαίρι οικογενειακώς διέσχισαν την απόσταση από την Ελλάδα στη Ρωσία μέσω του Πόντου. Επισκέφτηκαν τον φίλο τους τον Αντέμ Εκίζ στο χωριό Σουρμενέ στα ποντιακά βουνά. Όλοι στο τραπέζι μαγεύτηκαν από το βίντεο ενός όμορφου πρωινού στον ορεινό Πόντο. Ο Λάζαρος Παπαδόπουλος έπαιζε και ο Αντέμ τραγουδούσε το γνωστό τραγούδι «Την πατρίδα μ’ έχασα, έκλαψα και πόνεσα…». Η συγκίνηση έφερε και άλλες αναμνήσεις. Τα άσματα των Ποντίων κουβαλούν μέσα τους τον πόνο για τη χαμένη ευτυχία πολλών γενεών.
Ο Λάζαρος Παπαδόπουλος (δεξιά) με τον Αντέμ Εκίζ
Αργά τη νύχτα φύγαμε για το Κράσνονταρ με τους Πόντιους φίλους Σεργκέι Ντεμτίροφ και Καρίνα Μπόικο, μαγεμένοι από την ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε στην αυλή του Ευθύμιου του κατασκευαστή ποντιακής λύρας που επέλεξε για άλλη μια φορά να κατοικήσει στο χωριό των παππούδων του στο Βίτιαζεβο, αφήνοντας στην Ελλάδα συγγενείς και φίλους.
*Ο Βασίλης Τσενκελίδης είναι ιστορικός και δημοσιογράφος.