pontosnews.gr
Σάββατο, 12/07/2025
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
pontosnews.gr
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων

Η μάχη της δημοτικής γλώσσας με την ποντιακή στην πρώην ΕΣΣΔ

13/07/2014 - 10:00πμ
Η μάχη της δημοτικής γλώσσας με την ποντιακή στην πρώην ΕΣΣΔ
Κοινοποίηση στο FacebookΜοιράσου το στο TwitterΜοιράσου το στο Whatsapp

Το γλωσσικό ζήτημα επί κομμουνιστικού καθεστώς και η «λύση» του Στάλιν

Του Βασίλη Τσενκελίδη*

Το 1922 ιδρύθηκε η Ένωση των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ). Από τα πρώτα χρόνια ζωής της, η ηγεσία του νεοσύστατου κράτους αντιμετώπισε πλήθος ζητημάτων, με βασικότερο το εθνικό. Έτσι προέκυψε και το πρώτο πρόβλημα προς επίλυση, αυτό των εθνικών γλωσσών. Ακόμα και οι λαοί που ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν αλφάβητο, αποκτούσαν γραφή. Η προσπάθεια της κεντρικής εξουσίας να αναδείξει, όπως υποστήριζε, τον πολιτισμό των μειονοτήτων βρήκε ανταπόκριση και σε υποβαθμισμένες περιοχές. Όλοι οι πολίτες είχαν δυνατότητα, έστω και θεωρητικά, να εκφραστούν στη μητρική τους γλώσσα.

Με ενθουσιασμό δέχτηκαν τις αλλαγές και οι Έλληνες της Σοβιετικής Ένωσης. Για πρώτη φορά, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, που ως τότε έφερε κοινοτικό χαρακτήρα, αποκτούσε άμεση σχέση με τους κρατικούς φορείς. Η εξέλιξη αυτή δεν είχε δρομολογηθεί χάριν καλών προθέσεων. Όπως αποδείχτηκε στην πορεία, οι αρχές της ΕΣΣΔ ήθελαν να ελέγχουν ιδεολογικά κάθε γωνιά της πολυεθνικής και πολυθρησκευτικής επικράτειάς τους. Στα εκπαιδευτικά ιδρύματα επιβλήθηκε ενιαίο πρόγραμμα κομμουνιστικού υπόβαθρου. Και αυτό ήταν το πρώτο στάδιο στην αφομοίωση γλωσσών και λαών.

Η νέα ιδεολογία

Στο 16ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, το 1930, την εναρκτήρια ομιλία εκ μέρους των επιστημόνων έκανε ο «πρύτανης» της σοβιετικής γλωσσολογίας Νικολάι Γιάκοβλεβιτς Μαρ.

«Στις συνθήκες της απόλυτης ελευθερίας που δίνει στην επιστήμη η σοβιετική κυβέρνηση», είπε ο Μαρ, «εγώ εργάζομαι για την ανάπτυξη της θεωρίας της γλωσσικής διδασκαλίας. Συνειδητοποιώντας ότι δεν είναι δυνατή η αποπολιτικοποίηση, ειδικά σε περίοδο ενισχυμένης ταξικής πάλης, στέκομαι σταθερά ως ανανεωμένος αγωνιστής της Επανάστασης στην καλύτερη δημιουργικότητα και υποστηρίζω μια σαφή, επιστημονική, προλεταριακή γενική επιστημονική θεωρία, που πηγάζει από τη γενική γραμμή του Κομμουνιστικού Κόμματος» .

Όπως ήταν αναμενόμενο, η ένωση της γλωσσολογίας και του Μαρξισμού επέτρεψε στον Μαρ να κάνει σειρά… ανακαλύψεων. Δήλωσε π.χ. ότι η γλώσσα δεν είναι τίποτα περισσότερο από εποικοδόμημα στην οικονομική βάση και ως εκ τούτου έχει ταξικό χαρακτήρα. Κοινωνικές επαναστάσεις οδηγούν σε άλματα στην ανάπτυξη της γλώσσας και νέες μορφές ζωής θα δημιουργήσουν μια νέα γλώσσα.

Οι μεγάλες αλλαγές

Στην περίπτωση των Ελλήνων, οι αλλαγές έφεραν την απλούστευση της γλώσσας και τη διεύρυνση του χάσματος με το ένδοξο παρελθόν. Το δίλημμα που γεννήθηκε ήταν αν η γλώσσα που θα διδάσκεται θα είναι η δημοτική ή η ποντιακή διάλεκτος. Υπό την πίεση του Κόμματος, το μεγαλύτερο μέρος των Ποντίων φιλολόγων στήριξαν τη δημοτική.

Ο υποστηρικτής της ποντιακής διαλέκτου στη μορφή με την οποία αναδείχτηκε τον 20ό αιώνα ήταν ο Κώστας Τοπχαράς (Κανονίδης). Από την άλλη πλευρά, αμετακίνητοι στις θέσεις τους προσπαθούσαν να παραμείνουν, στο βαθμό του εφικτού εκείνη την περίοδο, οι απόφοιτοι του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας, οι οποίοι ακόμα και στις σκέψεις τους δεν μπορούσαν να διανοηθούν την κατάργηση της κραταιάς έως τότε καθαρεύουσας.

Στις 10 Μαΐου 1926, στην Πανσοβιετική Διάσκεψη της ελληνικής διανόησης, ελήφθη απόφαση για την εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στα σχολεία και την απλούστευση του ελληνικού αλφαβήτου.

Αναφερόμενος στη συγκεκριμένη απόφαση, ο Κώστας Τοπχαράς έγραφε αργότερα: «Το ςπυδεοτερον ι ςιμαςια τι μεταριθμιςις πυ εγεντον ςα 10 τι καλομινα, εν που επλοπιεςεν τιν ορθογραφιαν. Εχαςαμε μονο τα περιςα η κε τα διπλα ξ κε ψ, γιατι κιχαν κανεναν λογον να ιπαρχνε κε ςατο κεκα ικανοπιεθαμε» (Η κύρια σημασία της μεταρρύθμισης που πραγματοποιήθηκε στις 10 Μαΐου είναι να απλοποιήσει την ορθογραφία. Χάσαμε μόνο περιττά γράμματα και διπλά Ψ και Ξ, καθώς δεν είχαν κανένα λόγο να υπάρχουν, και αυτό μας ικανοποίησε). Η ποντιακή όμως ήταν η επιλογή του.

Τα ελληνικά σχολεία και η ισχυρή αντίσταση της ποντιακής γλώσσας

Οι δάσκαλοι των ελληνικών σχολείων που υποστήριξαν τις καινοτομίες πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο οδηγούν το λαό τους σε κάτι νέο και πιο φωτεινό, ενώ στην ουσία οι ίδιοι ουσιαστικά προετοίμαζαν και επιτάχυναν την αφομοίωση σε ένα ξένο περιβάλλον. Οι τολμηροί πειραματισμοί από ανθρώπους χωρίς ιδιαίτερους δεσμούς με την Ελλάδα, και με φόντο τις μυριάδες των ανθρώπων που είχαν υποστεί πρόσφατα μια φοβερή γενοκτονία στον Πόντο από τους Τούρκους, έδειχναν την προσπάθεια της κεντρικής σοβιετικής εξουσίας να διατηρήσει σε ομιχλώδη κατάσταση τις πραγματικές προθέσεις της.

Την ίδια στιγμή, οι Πόντιοι της Σοβιετικής Ένωσης στο μεγαλύτερο ποσοστό τους εκφράζονταν ελεύθερα στη δική τους γλώσσα, τόσο γραπτά όσο και προφορικά. Κατάφερναν μάλιστα να δημιουργούν και νέες λέξεις. Έτσι, το «ψυγείο» που εμφανίστηκε στην αρχή στα ρώσικα μετατράπηκε σε «κρυογέν».

Η ποντιακή διάλεκτος παρέμενε η γλώσσα του λαού την ώρα που στα σχολεία η δημοτική έπαιρνε τη θέση της καθαρεύουσας. Την ίδια στιγμή, το περιεχόμενο βιβλίων και λογοτεχνικών έργων, που διδάσκονταν σε όλα τα σχολεία, ήταν διαποτισμένα από το πνεύμα που διαμόρφωνε η κομμουνιστική ηγεσία.

Θα ήταν σκόπιμο να αναφερθώ σε ένα ποίημα προερχόμενο από τις αναμνήσεις της Παρασκευής Πενταζίδη (έτος γέννησης 1926, περιφέρεια Κράσνονταρ), η οποία είχε τελειώσει τρεις τάξεις του ελληνικού σχολείου. Από τα μαθητικά της χρόνια θυμάται:

Εμείς! Τα οχτωβρόπουλα! Εμείς! Τα φανταράκια!
Του Οκτώβρη τα παιδιά!
Τα κόκκινα αστεράκια φορούμε στην καρδιά!
Με λάβαρα! Με τύμπανα!
Στους δρόμους περπατάμε και με ένα βήμα πάμε!
Το λόγο μας τον δίνουμε για να ακουστεί παντού!
Τα λόγια δεν προδίδουμε ποτέ του Λένιν του Παππού!

(Κανονικά οι λέξεις στο ποίημα με τις προϋποθέσεις των δεκαετιών του ’20 και του ’30 έπρεπε να έχουν λιγότερα γράμματα. Για την απλή κατανόηση, ωστόσο, τις καταγράφω έτσι.)

Η δημοτική γλώσσα και η ανεπάρκειά της για λαϊκή χρήση

Ενδιαφέρουσα είναι η εισαγωγή στη γραμματική της ποντιακής διαλέκτου του Κώστα Τοπχαρά, ο οποίος ήθελε τη διδασκαλία της ποντιακής: «Για το ρομεικον το γλοςικον το ζιτιμαν ατορα καλατζεβνε τα πλαιτεα ςτροματα τεργαζομενων» (Για το ελληνικό γλωσσικό ζήτημα τώρα συζητάνε οι πλατιές μάζες των εργαζομένων»).

Ο Έλληνας λόγιος της ΕΣΣΔ στο εγχειρίδιό του «Ι ΓΡΑΜΑΤΙΚΗ ΤΙ ΡΟΜΕΙΚΥ ΤΙ ΠΟΝΤΕΙΚΥ ΤΙ ΓΛΟΣΑΣ», ΕΚΔΟΤΙΚΟΝ ΚΟΜΥΝΙΣΤΙΣ, ΡΟΣΤΟΒ ΤΟΝ, 1932» προσπαθεί να δείξει το ενδιαφέρον που προκαλούν οι νέες γλωσσολογικές μεταρρυθμίσεις τασσόμενος ωστόσο υπέρ των ποντιακών.

Χρησιμοποιώντας τον πατριωτισμό των Ποντίων, ένα μέρος της ελληνικής κομμουνιστικής διανόησης υιοθέτησαν ανάλογη στάση. Κατά και την άποψή τους η διδασκαλία θα έπρεπε να διεξάγεται στην ποντιακή διάλεκτο.

Με τον ίδιο τρόπο τοποθετείτο και το προσωπικό της εφημερίδας «Κομυνιςτις» (Κομμουνιστής) στην πόλη Ροστόβ Ντον. Επί του θέματος ο Κώστας Τοπχαράς γράφει: «…τιν διμοτικιν, γλοςαν ζοντανον, αλομος ζοντανον όχι για τεμετερον τι μαζαν, επιδι ςατο τι γλοςαν εκαλατζεβαν κε καλατζεβνε, οχι τα εργαζομενα ρομεικα μαζας τι Σοβ. Συδεζμυ, αλα ι κατομεριτ ι ελινες αφκα ςιν Ελαδαν» (Η δημοτική είναι ζωντανή γλώσσα, αλλά όχι για τις μάζες μας, επειδή η γλώσσα αυτή δεν ομιλείτο και δεν ομιλείται από τις μάζες των εργαζομένων Ρωμιών της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά από τους κατωμερίτες τους Έλληνες, κάτω στην Ελλάδα.)

Οι απλοποιήσεις και οι καινοτομίες των Ποντίων της Σοβιετικής Ένωσης δεν ενθουσίασαν τους ποντιακούς κύκλους στην Ελλάδα και εκτός ΕΣΣΔ, καθώς ισχυρή ήταν η επιρροή της λόγιας στάσης του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας. Όλη η συζήτηση όμως έκλεισε βιαίως και με τραγικό τρόπο, με την παρέμβαση του Ιωσήφ Στάλιν.

Το 1938 έκλεισαν όλα ελληνικά σχολεία, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα θέατρα και οι εφημερίδες. Φυλακίστηκαν ή εκτελέστηκαν όλοι όσοι είχαν σχέση με τα μειονοτικά ζητήματα, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Επικράτησαν μόνον οι γλώσσες των 15 Δημοκρατιών της ΕΣΣΔ, ο ρόλος των οποίων όμως έμελε σταδιακά να υποβαθμιστεί.
 
*Ο Βασίλης Τσενκελίδης είναι ιστορικός και δημοσιογράφος

ΚοινοποίησηTweetSend
google news

Ακολουθήστε μας στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

(Φωτ.: facebook / Σωματείο «Αγ. Γεώργιος Περιστερεώτα)
ΠΟΝΤΟΣ

1ο Θερινό Σχολείο για τον Πόντο: Η μεγάλη επιτυχία του, ανοίγει το δρόμο να γίνει θεσμός

11/07/2025 - 8:11μμ
Το χιλιοτραγουδισμένο γεφύρι της Τρίχας πάνω από τον Πυξίτη, ή αλλιώς Δαφνοπόταμο (φωτ.: Facebook / Συλ. Ποντίων Μπαμπαλιού Αξέχαστες Πατρίδες)
ΠΟΝΤΟΣ

Αυτό είναι το γεφύρι της Τρίχας, το χιλιοτραγουδισμένο – Συνδέει τον Πόντο με την… Άρτα

11/07/2025 - 12:12μμ
Η Λέσχη Ποντίων Ν. Καβάλας στο Φεστιβάλ Αντισάρας 2025 (φωτ.: Δήμος Καβάλας / Κώστας Σαραϊδάρης)
ΣΥΛΛΟΓΟΙ

Ποντιακοί χοροί στη… βιτρίνα της Καβάλας, στο Φεστιβάλ Αντισάρας 2025

11/07/2025 - 10:59πμ
Ποντιακό τραπέζι έστρωσε η «Παναγία Σουμελά» Κατερίνης στο 5ο Φεστιβάλ Γευσιγνωσίας και Πολιτισμού Ελλάδας και Κύπρου (φωτ.: Facebook / Παναγία Σουμελά Κατερίνης - Ποντιακός Σύλλογος)
ΣΥΛΛΟΓΟΙ

Φεστιβάλ γευσιγνωσίας στο Δίον με 15 ποντιακές συνταγές από την «Παναγία Σουμελά» Κατερίνης

10/07/2025 - 11:49μμ
Η Αγία Μαρίνα στο Θρυλόριο (φωτ.: Facebook /  Πολιτιστικός Σύλλογος Ποντίων Θρυλορίου «Η Κερασούντα και το Γαρς»)
ΠΟΝΤΟΣ

«Παρακάθ’ κι αροθυμίας» στο Θρυλόριο: Μέχρι και της Αγίας Μαρίνας ο ποντιακός πολιτισμός στα καλύτερά του

10/07/2025 - 10:41μμ
(Πηγή: facebook.com/ POLITISTIKOS SILLOGOS AVGHS_Πολιτιστικός Σύλλογος Αυγής/ Katerina Bili)
ΣΥΛΛΟΓΟΙ

Δυνατά και ποντιακά ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αυγής Λαγκαδά στο 10ο Διεθνές Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών Αιδηψού 2025

10/07/2025 - 3:08μμ
Γλέντι στην Κοινώνεσσα Σουρμένων για τον εορτασμό του τουρκικού Συντάγματος. 10 Ιουλίου 1908 (πηγή: Συλλογή Άννας Θεοφυλάκτου / Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς)
ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ

Όταν οι Έλληνες γιόρταζαν για τους Νεότουρκους, τους μετέπειτα σφαγείς τους

10/07/2025 - 10:28πμ
Μαθήτριες σε ελληνικό σχολείο της Φάτσας (φωτ.: «Η Έξοδος», τόμ. ΙΑ')
ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ

Μαρτυρία Ευστράτιου και Μελέτιου Σιδηρόπουλου: Το σύνταγμα ήταν το δηλητήριο που μας κρυφοπότισαν οι Τούρκοι

9/07/2025 - 9:42μμ
ΠΟΝΤΟΣ

8ο Έτος Ποντιακής Γαστρονομίας: Νέα επεισόδια από το σπίτι του Big Πάσα – Ποια είναι «άμον θεά Αφροντάιτι»;

9/07/2025 - 7:48μμ
(Φωτ. αρχείου: facebook / dzigeridis)
ΣΥΛΛΟΓΟΙ

Νέο Διοικητικό Συμβούλιο στην Ποντιακή Εστία Νεάπολης

9/07/2025 - 6:24μμ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Παιχνίδια στο μοιραίο λούνα παρκ όπου βρήκε τραγικό θάνατο 19χρονος από τη Βέροια (φωτ.: ΜΟΤΙΟΝΤΕΑΜ/Μιχάλης Παππούς)

Χαλκιδική: 6 εγκληματικές παραλείψεις στο μοιραίο λούνα παρκ – Το βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Πολυγύρου

17 λεπτά πριν
(Φωτ.: Χριστίνα Κωνσταντάκη)

Με αίθριο καιρό και μικρή άνοδο της θερμοκρασίας θα κυλήσει το Σάββατο

47 λεπτά πριν
(Φωτ.: Hellenic Train)

Προαστιακός Πάτρας: Αύξηση δρομολογίων και νέες υπηρεσίες ανακοίνωσε η Hellenic Train

9 ώρες πριν
(Φωτ. αρχείου: Χριστίνα Κωνσταντάκη)

Θεσσαλονίκη: Σε ύφεση η φωτιά σε επιχείρηση ανακύκλωσης στη Σίνδο

9 ώρες πριν
(Φωτ.: glomex / EΡΤ 3)

Diamond League: Δεύτερη θέση για τον Καραλή στο Μονακό

10 ώρες πριν
(Φωτ.: Χριστίνα Κωνσταντάκη)

e-ΕΦΚΑ & ΔΥΠΑ: Ποια επιδόματα θα καταβληθούν έως τις 18 Ιουλίου

10 ώρες πριν

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

pontosnews.gr

Ειδήσεις και άρθρα για τον Πόντο και τη Μ. Ασία, αλλά και την επικαιρότητα στην Ελλάδα, τον Κόσμο και την Ομογένεια. Πλούσια θεματολογία ποικίλης ύλης με έμφαση σε πολιτιστικά δρώμενα.

Copyright © 2025 pontosnews.gr
Made by minoanDesign

  • TAYTOTHTA
  • ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
  • ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
  • ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΚΥΠΡΟΣ
  • ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΠΕΡΙΕΡΓΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΠΙΣΤΗ
  • ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
  • ΤΑΞΙΔΙ
  • ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
  • PONTOS BLOG

Copyright © 2024 pontosnews.gr
Made by minoanDesign