Η «Γιαγιά όλων των Ποντίων» θα ‘ταν σήμερα 105 χρόνων…
Γράφει ο Γιώργος Κιούσης
Χθες η Sano Halo, η «Αννα Φρανκ» των Ποντίων, θα συμπλήρωνε 105 χρόνια ζωής. Δεν γνώριζε την ακριβή ημερομηνία της γέννησής της, πίστευε, όμως, ότι ήταν ανοιξιάτικη. Η οικογένειά της είχε επιλέξει να γιορτάζει τα γενέθλιά της στις 10 Μαΐου συμβολικά, επειδή συνέπιπτε συχνά με τη Γιορτή της Μητέρας. Λίγες ημέρες πριν, αποχαιρετήσαμε την αγαπημένη «Γιαγιά όλων των Ποντίων», μητέρα δέκα δικών της παιδιών, που απεβίωσε πλήρης ημερών (αλλά και έργων) στις 28 Απριλίου 2014 στη Νέα Υόρκη.
Η Sano Halo με το βιβλίο που έγραψε στα αγγλικά η κόρη της, Thea, και μετέφρασε στα ελληνικά η Μαρίνα Φράγκου, δρ Ανθρωπο-γεωγραφίας Η Sano Halo με το βιβλίο που έγραψε στα αγγλικά η κόρη της, Thea, και μετέφρασε στα ελληνικά η Μαρίνα Φράγκου, δρ Ανθρωπο-γεωγραφίας Στην καθημερινότητά της, η Σάνο Χάλο, Ευθυμία Βαρυτιμίδου, ήταν απλή και προσηνής, αλλά ταυτόχρονα γεμάτη σοφία και μεγαλειότητα. Κάθε δεύτερη κουβέντα της θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως λαϊκό γνωμικό. Και όμως, το μόνο που θυμόταν στη μητρική της γλώσσα, τα ελληνικά, ήταν το «Πάτερ Ημών». Επειτα από 95 χρόνια μοναξιάς, η Σάνο περπατά χαρούμενα με τα χαμένα της αδέλφια, τον πατέρα της και την πολυαγαπημένη της μητέρα στα μονοπάτια του Παραδείσου. Δεν τη φωνάζουν Σάνο πια. Ξαναβρήκε το ελληνικό όνομά της, εκείνο που δεν είχε καταφέρει να πάρει μαζί της από τον Πόντο. Τώρα την ξαναλένε Θυμία… Μιλάμε με τη Μαρίνα Φράγκου, διδάκτορα Ανθρωπογεωγραφίας και μέλος ΣΕΠ του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, η οποία μετέφρασε το έργο της Thea Halo «Ούτε το Ονομά μου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γκοβόστη.
Από το 2000
– Εσείς πώς ήρθατε σε επαφή με το βιβλίο αυτό;
«Την άνοιξη του 2000 έτυχε κάπου να μάθω ότι μόλις είχε κυκλοφορήσει στην Αμερική ένα βιβλίο-μαρτυρία με τον τολμηρό υπότιτλο “Από τις πορείες θανάτου στην Τουρκία στη νέα πατρίδα της Αμερικής: Μια αληθινή ιστορία γενοκτονίας και επιβίωσης ενός κοριτσιού”. Απόρησα: Οι λέξεις “Τουρκία” και “γενοκτονία” στον ίδιο υπότιτλο και μάλιστα από το μεγάλο εκδοτικό οίκο Picador-St. Martin’s Press; Την ίδια μέρα τηλεφώνησα στον πατέρα μου και ζήτησα να μου στείλει αμέσως το βιβλίο, αν ήταν δυνατόν με το πρώτο διαθέσιμο αεροπλάνο.
353.000 ήταν τα θύματα της ποντιακής γενοκτονίας 353.000 ήταν τα θύματα της ποντιακής γενοκτονίας Παραδόξως, την επόμενη εβδομάδα βρέθηκα στην Κωνσταντινούπολη με το βιβλίο ανά χείρας και μισοδιαβασμένο. Η εμπειρία ανάγνωσης ενός τέτοιου πονήματος, ούσα ευρισκόμενη στην Τουρκία, είναι κάτι που δύσκολα θα λησμονήσω. Αποφάσισα ότι θα το μετέφραζα και ξεκίνησα να αναζητώ τον τρόπο επίτευξης αυτού του στόχου. Υπήρξα τυχερή. Με τρία κεφάλαια ήδη μεταφρασμένα συναντήθηκα με τον αείμνηστο κυρ Γιάννη, του εκδοτικού οίκου Γκοβόστη, που είχε διεκδικήσει με επιτυχία την ελληνική μετάφραση. Κάναμε αρκετές συζητήσεις και στο τέλος, ξεκίνησα ένα από τα πιο ευχάριστα πράγματα που έχω κάνει ποτέ, δυσκολεύομαι να σκεφτώ την όλη υπόθεση ως “δουλειά”».
– Εγινε αποδεκτό το βιβλίο από το ελληνικό κοινό;
«Η προσωπική μαρτυρία της Sano Halo γραμμένη από την κόρη της με σεβασμό, τρυφερότητα και συνέπεια, γνώρισε ανέλπιστη επιτυχία. Ηδη από την πρώτη βδομάδα κυκλοφορίας του έργου στην Ελλάδα (Μάιος 2001), το βιβλίο σκαρφάλωσε στη δεύτερη θέση των πωλήσεων πανελλαδικά, ενώ έμελλε να παραμείνει στον κατάλογο των ευπώλητων για πολλούς μήνες. Η μετάφραση του έργου απέσπασε το Α’ Βραβείο Μετάφρασης το 2003 από την Εταιρεία Ελλήνων Μεταφραστών Λογοτεχνίας, ενώ ακολούθησαν εκδόσεις του βιβλίου στην Αυστραλία, την Ισλανδία και την Ολλανδία.
Οι πορείες θανάτου που επέβαλαν στους Ποντίους οι Τούρκοι, βασικός κορμός του βιβλίου της Sano Halo§353.000 ήταν τα θύματα της ποντιακής γενοκτονίας Οι πορείες θανάτου που επέβαλαν στους Ποντίους οι Τούρκοι, βασικός κορμός του βιβλίου της Sano Halo§353.000 ήταν τα θύματα της ποντιακής γενοκτονίας Πιο σημαντικά, το βιβλίο υπήρξε το μόνο του είδους του που γράφτηκε εξ αρχής στη lingua franca της εποχής μας, τα αγγλικά, ενώ κυκλοφόρησε πανηγυρικά από έναν διεθνή εκδοτικό κολοσσό με πρώτη παρουσίαση στο ιστορικό βιβλιοπωλείο της Νέας Υόρκης, Barnes & Noble. Οι πρώτες κριτικές υπήρξαν διθυραμβικές, συμπεριλαμβανομένων αυτών σε εφημερίδες όπως οι New York Times και Washington Post. Σήμερα, το βιβλίο διδάσκεται σε γυμνάσια, αλλά και πανεπιστήμια της Αμερικής σε προγράμματα λογοτεχνίας, ιστορίας, μεταναστευτικών σπουδών και διεθνών σχέσεων».
– Διεθνοποίησε τις Γενοκτονίες;
«Η μεγαλύτερη επιτυχία της συγγραφέως Thea Halo υπήρξε η διακριτική, αλλά επίμονη και αποτελεσματική παρουσία της στα διεθνή ακαδημαϊκά forα με αντικείμενο τις γενοκτονίες και στόχο την ενημέρωση των ειδικών επιστημόνων σε σχέση με τη γενοκτονία όλων των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής (Ασσυρίων, Αρμενίων και Ελλήνων). Χάρη στη Thea Halo και τις μοναχικές προσπάθειές της, το 2007 η Διεθνής Ενωση Ακαδημαϊκών για τις Γενοκτονίες (International Association of Genocide Scholars) εξέδωσε ψήφισμα που εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία (80%) αναγνωρίζοντας τη γενοκτονία των Ελλήνων και Ασσυρίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που συντελέστηκε την περίοδο 1914-1923. Το βιβλίο της υπήρξε το κλειδί για να ανοίξουν οι πόρτες προηγούμενα απροσπέλαστων κύκλων ποικίλων προθέσεων».
– Τι συναισθήματα σας αφήνει η απώλεια της Sano Kalo;
«Δυσκολεύομαι να αποχαιρετήσω τη Sano Halo χωρίς να αναφερθώ, έστω και λίγο, στον εμπλουτισμό της δικής μου ζωής από την όλη εμπειρία. Είχα την τιμή να τη γνωρίσω από κοντά και να ζήσω μαζί της πολλές συναρπαστικές στιγμές, από τη φορά που άγνωστοι άνθρωποι μας σταμάτησαν στο Σύνταγμα για να τη χαιρετήσουν, συγκινημένοι που το προηγούμενη βράδυ την είχαν δει στην τηλεόραση… μέχρι τα πολλά δάκρυα που έχυσαν συνομήλικοί της, αλλά και νεότεροι, όταν της έσφιγγαν το χέρι στα χωριά της Βόρειας Ελλάδας όπου εγκαταστάθηκαν Πόντιοι πρόσφυγες μετά την ανταλλαγή. Πολλοί με καταγωγή από τα χωριά των Κοτυώρων (Ordu) ή το ίδιο το χωριό της Σάνο, τον Αγιο Αντώνιο, ήταν πεπεισμένοι ότι ήταν συγγενείς της».
Πηγή: enet.gr