Τα Θεοφάνια γιορτάζονταν στις 19 Ιανουαρίου στον Πόντο. Βάσει του Ιουλιανού Ημερολογίου. Ποια ήταν τα έθιμα τότε;
Το πρωί των Θεοφανίων όλος ο κόσμος πήγαινε στην εκκλησία παίρνοντας μαζί το σιτάρι από το βραδινό τραπέζι. Οι πιστοί παρακολουθούσαν τη λειτουργία με κατάνυξη και μετά επέστρεφαν στο σπίτι φέρνοντας μαζί τους αγιασμό. Από τον αγιασμό έπιναν όλοι από τρεις γουλιές και τον υπόλοιπο τον κρατούσαν, συνήθως στο εικονοστάσι, όλον τον χρόνο. Με αγιασμό ράντιζαν και τα σπαρτά. Την ημέρα των Φώτων η πρωτότοκος κόρη ζύμωνε την «Αλυκόν πίταν» από καλαμποκίσιο αλεύρι, κομμάτια της οποίας οι ανύπαντρες έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι για να δουν ποιον θα παντρευτούν!
Η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού
Η κατάδυση του Σταυρού γινόταν με μεγαλοπρέπεια και οι τολμηροί νέοι που βουτούσαν να τον πιάσουν έδιναν μάχη μεταξύ τους αλλά και με τα παγωμένα νερά. Ο νικητής έπαιρνε το σταυρό στο σπίτι του με την ευλογία του παπά ψάλλοντας εκκλησιαστικά τροπάρια. Στις περιοχές όπου δεν υπήρχε θάλασσα, ποτάμι, δεξαμενή ή λίμνη, η κατάδυση του Σταυρού γινόταν σε δοχείο μέσα στην εκκλησία. Σ΄αυτή την περίπτωση τον Σταυρό έπαιρνε όποιος προσέφερε τα περισσότερα χρήματα για την εκκλησία.
Φαρμακόλυτρον
Από τον αγιασμό των Θεοφανίων, οι πιστοί έπιναν τρεις γουλιές όταν παρουσιαζόταν κάποια ασθένεια ή όταν κάποιος περνούσε μια μεγάλη τρομάρα… Έτσι έδιωχνε το κακό σε όλες του τις μορφές.
Ακόμα και σήμερα, πολλές κοινότητες Ποντίων ακολουθούν το παλαιό ημερολόγιο και εορτάζουν τα Φώτα σήμερα.
