Το χειρόγραφο Βόινιτς είναι ένα μυστηριώδες εικονογραφημένο βιβλίο με ακατανόητο περιεχόμενο.
Θεωρείται ότι γράφτηκε πριν από αιώνες (400 έως 800 χρόνια περίπου) από κάποιον άγνωστο συγγραφέα, που χρησιμοποίησε ένα άγνωστο σύστημα γραφής και ακατανόητη γλώσσα.
Κατά τη διάρκεια της γνωστής ιστορίας του το χειρόγραφο αποτέλεσε αντικείμενο εντατικής μελέτης από πολλούς επαγγελματίες και ερασιτέχνες κρυπταναλυτές, μεταξύ των οποίων μερικοί από τους κορυφαίους Αμερικανούς και Βρετανούς αποκωδικοποιητές του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου, κανείς τους όμως δεν κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει έστω και μια λέξη.
Αυτές οι επανειλημμένες αποτυχίες έχουν κάνει το χειρόγραφο Βόινιτς ξακουστό στην ιστορία της κρυπτογραφίας, έδωσαν όμως βάση και στην άποψη ότι το βιβλίο δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια περίτεχνη απάτη, μια δίχως νόημα εναλλαγή τυχαίων χαρακτήρων.
Έχοντας πάρει την ονομασία του από τον Πολωνοαμερικανό παλαιοβιβλιοπώλη Βίλφριντ Βόινιτς, στου οποίου την κατοχή πέρασε το 1912, το «Χειρόγραφο Βόινιτς» είναι ένα βιβλίο αποτελούμενο από 240 σελίδες γραμμένες σε εντελώς άγνωστη γλώσσα.
Τις σελίδες του κοσμούν επίσης πολύχρωμα σχέδια παράξενων διαγραμμάτων, συμβάντων και φυτών που δεν μοιάζουν να ανήκουν σε κανένα από τα γνωστά καταγεγραμμένα είδη. Αυτές ακριβώς οι εικονογραφικές παραστάσεις, σε συνδυασμό με τη μη αποκρυπτογραφήσιμη γραφή του, είναι που έχουν διαμορφώσει τη φήμη του χειρογράφου.
Ο συγγραφέας του παραμένει άγνωστος, ενώ σύμφωνα με έρευνες έχει υπολογιστεί ότι το χειρόγραφο χρονολογείται από την περίοδο μεταξύ 1404 και 1438 και περιέχει πληροφορίες αλχημιστικού περιεχομένου που άπτονται της βοτανικής, της αστρονομίας, της φυσικής ιστορίας, της κοσμολογίας και της φαρμακευτικής. Έχει χαρακτηριστεί ως το πιο μυστηριώδες χειρόγραφο στον κόσμο.
Οι εικόνες του βιβλίου δε βοηθούν ιδιαίτερα στην κατανόηση του περιεχομένου, δείχνουν όμως ότι αποτελείται από έξι «ενότητες» με διαφορετικό αντικείμενο και στυλ. Εκτός από την τελευταία ενότητα, που αποτελείται μόνο από κείμενο, σχεδόν κάθε σελίδα του βιβλίου περιέχει τουλάχιστον μια εικονογράφηση. Οι ενότητες, και τα ονόματα που τους έχουν αποδοθεί, είναι:
Η “Βοτανική” ενότητα του βιβλίου κυριαρχείται από εικόνες φυτών.
Βοτανική: κάθε σελίδα απεικονίζει ένα φυτό (δύο σε μερικές περιπτώσεις), μαζί με λίγες παραγράφους κειμένου, όπως γινόταν στα ευρωπαϊκά βοτανολόγια της εποχής. Κάποια μέρη των εικόνων της ενότητας είναι μεγαλύτερα και πιο ευκρινή αντίγραφα σχεδίων που υπάρχουν στη “φαρμακευτική” ενότητα. Συνολικά υπάρχουν 113 εικόνες φυτών.
Αστρονομική: περιέχει κυκλικά διαγράμματα, μερικά από τα οποία απεικονίζουν ήλιους, φεγγάρια και αστέρια, που παραπέμπουν στην αστρονομία ή την αστρολογία. Ένα σετ 12 συμβόλων βασίζεται στα γνωστά ζωδιακά σύμβολα για τους αστερισμούς (δυο ψάρια για τους Ιχθείς, ένας στρατιώτης με τόξο για τον Τοξότη κλπ).
Κάθε σύμβολο περιστοιχίζεται από ακριβώς τριάντα μικροσκοπικές γυναικείες φιγούρες, οι περισσότερες από τις οποίες γυμνές, που καθεμιά τους κρατάει ένα αστέρι.
Οι δυο τελευταίες σελίδες της ενότητας (Υδροχόος και Αιγόκερως) έχουν χαθεί, ενώ ο Κριός και ο Ταύρος αποτελούνται από τέσσερα διαγράμματα με 15 αστέρια το καθένα. Μερικά από αυτά τα διαγράμματα ξετυλίγονται προς τα έξω.
Βιολογική: πυκνό συνεχές κείμενο περιστοιχιζόμενο από μορφές, που κυρίως απεικονίζουν μικροσκοπικές γυμνές γυναίκες οι οποίες τσαλαβουτούν σε λίμνες ή μπανιέρες. Οι λίμνες συνδέονται μεταξύ τους με ένα περίπλοκο δίκτυο σωλήνων, που θυμίζουν όργανα του σώματος. Μερικές από τις γυναίκες φορούν κορώνες.
Κοσμολογική: άλλα κυκλικά διαγράμματα, άγνωστης όμως φύσης. Κι αυτή η ενότητα περιλαμβάνει σελίδες που ξετυλίγονται: μια από αυτές έχει μήκος έξι σελίδων και περιέχει κάποιο είδος χάρτη ή διαγράμματος, με εννιά “νησιά” που συνδέονται με γέφυρες, κάστρα και πιθανόν ένα ηφαίστειο.
Φαρμακευτική: πολλές εικόνες μεμονωμένων μερών φυτών (ρίζες, φύλλα κ.λπ.) με λεζάντες, καθώς και αντικειμένων που θυμίζουν αποθηκευτικά βάζα, και μερικές παράγραφοι κειμένου.
Συνταγές: πολλές σύντομοι παράγραφοι, που κάθε μια σημαδεύεται από μια κουκκίδα σε σχήμα άνθους ή άστρου.
Σήμερα βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη Σπανίων Χειρογράφων Beinecke του πανεπιστημίου Γέιλ, με το κωδικό όνομα MS408 και κανένας δεν κατάφερε μέχρι τώρα να αποκρυπτογραφήσει ούτε μια λέξη.
