Η ποντιακή διάλεκτος χρησιμοποιούνταν στον προφορικό λόγο κυρίως στον Πόντο. Άρχισε να χρησιμοποιείται στον γραπτό λόγο στην Ελλάδα και στη Ρωσία, με διαφορετικούς χαρακτήρες και κανόνες. Εμείς θα ασχοληθούμε με την γραφή και απόδοση της Ποντιακής στον Ελλαδικό χώρο.
Κατ’ αρχή να ξεκαθαρίσουμε ένα σημαντικό πράγμα. Η Ποντιακή είναι μια από τις τέσσερις διαλέκτους της ελληνικής γλώσσας. Η περισσότερο ομιλούμενη από τις άλλες τρεις που είναι: Η Καππαδοκική, η Κατωϊταλική και η Τσακώνικη.
Τα Ηπειρώτικα, τα Κρητικά, τα Νησιώτικα κ.λ.π. είναι ιδιωματισμοί και όχι διάλεκτοι. Σαν ελληνική διάλεκτος δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει γράμματα άλλα πλην του ελληνικού αλφαβήτου.
Σε μερικά όμως γράμματα προστίθενται κάποια σύμβολα για να αποδώσουν τη σωστή προφορά ορισμένων λέξεων. Τα σύμβολα αυτά για να διαβαστούν από τον κάθε υπολογιστή πρέπει να είναι εγκατεστημένη η ειδικά διαμορφωμένη γραμματοσειρά, πράγμα αδύνατο.
Επειδή η γραφή της Ποντιακής διαλέκτου σε υπολογιστές δεν δύναται να γίνει με τη χρήση των παραπάνω φθόγγων (διότι απαιτείται όπως είπαμε η εγκατάσταση της ειδικά διαμορφωμένης γραμματοσειράς σε κάθε υπολογιστή), μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά η παρακάτω “τεχνική”
Παρακάτω άπεικονίζονται οι φθόγγοι που χρησιμοποίησε o Άνθιμος Α. Παπαδόπουλος για τη συγγραφή του Ιστορικού Λεξικού της Ποντιακής Διαλέκτου.
Το έντονο α προφέρεται μεταξύ ε+α όπως το Γερμανικό ä
Το έντονο ο προφέρεται μεταξύ ε+ο όπως το Γερμανικό ö
Το έντονο ζ προφέρεται όπως το Γαλλικό j
Το έντονο ξ προφέρεται όπως το Γερμανικό ksch
Το έντονο σ προφέρεται όπως το Γαλλικό ch
Το έντονο χ προφέρεται όπως το Γαλλικό ch
Το έντονο ψ προφέρεται όπως το Γερμανικό psch
Έτσι μπορούμε να γράφουμε χερ’=χέρι αντί σερ, χον=χιόνι αντί σον, μαχαίρ’=μαχαίρι αντί μασέρ, χιλ’=χίλιοι αντί σιλ, κχύσον’=χύσε (εκ του αρχαίου έκχυσον) αντί ξύσον κ.ο.κ.
Αυτοί είναι οι κύριοι φθόγοι, υπάρχουν και δευτερεύοντα σύμβολα όπως το υφέν ~ και η υποδιαστολή κάτω απ’ το ι (γιώτα).
Στην Ποντιακή διάλεκτο δεν υπάρχουν λέξεις που αρχίζουν με τους φθόγγους μπ και ντ. Οι φθόγγοι αυτοί περιέχονται σε μερικές λέξεις ενδιάμεσα, οι οποίες όμως λέξεις δεν προέρχονται από την τουρκική γλώσσα.
Λέξεις που προέρχονται από την τουρκική πολλοί συμπατριώτες Πόντιοι κάνουν το λάθος και τις προφέρουν με την τουρκική προφορά.
Παραθέτω παρακάτω μερικές τέτοιες λέξεις σαν παράδειγμα.
Τη λέξη boya, οι Τούρκοι την προφέρουν μπογιά, εμείς οι Πόντιοι πογιά. Τη λέξη boru (σωλήνας) οι Τούρκοι μπορού, εμείς πορού. Τη λέξη baba (πατέρας) οι Τούρκοι μπαμπά εμείς πάπα. Τη λέξη bogaz (θαλάσσιο πέρασμα) οι Τούρκοι μπογάζ, εμείς πογάζ. Τη λέξη tabiat (συνήθεια,φυσική διάθεση,χαρακτήρας) οι Τούρκοι ταμπιάτ εμείς ταπιάτ ή ταπιέτ. Τη λέξη muhabbet οι Τούρκοι μουχαμπέτ, εμείς μουχαπέτ.
Το Boz tepe, οι Τούρκοι το προφέρουν Μποζ τεπέ, εμείς Ποζ τεπέ. Την Bafra οι Τούρκοι Μπάφρα, εμείς Πάφρα. κ.λ.π. κ.λ.π. κ.λ.π.
Τη λέξη dogru (ευθύς, ορθός) οι Τούρκοι την προφέρουν ντογρού, εμείς τογρού εξ’ ου και τογρία. Τη λέξη dolap (ντουλάπι) οι Τούρκοι ντολάπ, εμείς τολάπ. Τη λέξη dere (ποταμός) οι Τούρκοι ντερέ εμείς τερέ. Τη λέξη demir (σίδερο) οι Τούρκοι ντεμίρ, εμείς τεμίρ, κ.λπ. κ.λπ. κ.λπ.
Μόνη εξαίρεση στο φθόγγο μπ η λέξη μπαλλώνω και η λέξη μπούκι και δυο παράγωγά της.
Και στο φθόγγο ντ, η λέξη ντο (τι) και η λέξη ντώσιμον (χτύπημα).
Οι παραπάνω εξαιρέσεις δεν προέρχονται από την τουρκική.
Πηγή: mavropouloskostas.wordpress.com
Δείτε τη φωτογραφία με τους φθόγγους…