Οι αναμνήσεις της Παρθένας Σισμανίδου, όπως τις διηγήθηκε στο pontos-news.gr (Μέρος Α΄)
Του Βασίλη Τσενκελίδη*
Η Παρθένα Σισμανίδου (Μικροπούλου) γεννήθηκε στην πόλη Κερτς της Κριμαίας στις 16 Νοεμβρίου του 1927. Σήμερα η 87χρονη Ελληνίδα από το Παντικάπαιον της θρυλικής Ταυρίδας ζει στην περιοχή Νέο Φάληρο του Πειραιά. Συγκινημένη από τις αναμνήσεις μιας ζωής, μου διηγήθηκε γεγονότα που σημάδεψαν τη μοίρα όλης της οικογένειάς της από την Τραπεζούντα του Πόντου. Με μεγάλη ευλάβεια μου έδειξε και το οικογενειακό κειμήλιο, μια εικόνα που έφεραν οι γονείς της από την ιστορική τους πατρίδα.
Οικογενειακό κειμήλιο η εικόνα από την Τραπεζούντα
Από την Τραπεζούντα στην Κριμαία
Στην Τραπεζούντα το 1885 γεννήθηκε ο πατέρας της Παρθένας Σισμανίδου, ο Κωνσταντίνος Μικρόπουλος (Κουτσούκογλου) του Θεοδώρου. Το 1911, ωθούμενος από τη φτωχική ζωή, μετακόμισε από την τουρκοκρατούμενη πατρίδα του στην Κριμαία, και ύστερα στην πόλη Μπερντιάνσκ. Την ίδια περίοδο ο αδελφός του, το όνομα του οποίου δεν κατάφεραν να θυμηθούν στην οικογένεια Μικρόπουλου, έφυγε για τον ίδιο σκοπό στην Αμερική. Ο Κωνσταντίνος άφησε πίσω τη γυναίκα του με τα πέντε μικρά παιδιά, και ο αδελφός την έγκυο σύζυγό του με τέσσερα μικρά παιδιά.
Ο Κωνσταντίνος μετά την εγκατάσταση στην πόλη Μπερντιάνσκ επιθύμησε να ελληνοποιήσει το επώνυμό του σε Μικρόπουλος. Προσπαθώντας να σταθεί οικονομικά στα πόδια του, έμεινε εκεί για πέντε χρόνια χωρίς την οικογένεια. Για κακή τύχη η επικοινωνία με την Τουρκία είχε διακοπεί μετά τη σύγκρουσή της με τη Ρωσία στο πλαίσιο του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Από το 1914, και με την αφορμή πολέμου στον Πόντο, ξεκίνησε η γενοκτονία των Ελλήνων. Η σύζυγος του Κωνσταντίνου Μικρόπουλου, Ανθούσα Πεσεκτσίδου, γεννημένη το 1887, στα είκοσι επτά της χρόνια αναγκάστηκε να μπει σε τραγικές περιπέτειες με κόστος το θάνατο και των πέντε παιδιών της.
Η τραγωδία των Ελλήνων
Τα παιδιά του Κωνσταντίνου και της Ανθούσας έφυγαν από αυτόν τον κόσμο σε μια κρίσιμη για τον ελληνισμό συγκυρία. Εκτός από τα δικά της παιδιά η Ανθούσα έθαψε και τα πέντε παιδιά της συννυφάδας της, η οποία υπέκυψε στη γέννα. Τη στιγμή που συντηρούσε δέκα παιδιά, οι Τούρκοι την έδιωξαν από το σπίτι. Της επέτρεψαν να κρατήσει από τα πράγματά της μόνο μια κουβέρτα, την οποία κάθε νύχτα έστρωνε για ξαπλώσουν τα μικρά.
Περνούσαν μέρες και άρχισε να χειμωνιάζει. Τα αδύναμα και πεινασμένα παιδιά πέθαιναν ένα-ένα από το κρύο και το λιμό. Μια Τουρκάλα, παρατηρώντας την τραγωδία της νεαρής Ελληνίδας, την λυπήθηκε και την φιλοξένησε στο σπίτι της. Οι γενικότερες συνθήκες όμως δεν άφησαν περιθώριο να επιζήσει ούτε ένα παιδί.
Ιστορικό ντοκουμέντο από τη σφαγή του ποντιακού ελληνισμού: Μάνα πάνω από το νεκρό παιδί της
Το άψυχο σώμα του τελευταίου παιδιού της η Ανθούσα πήγε να το κηδέψει μόνη της. Με τις απέραντες δυνάμεις μιας άτυχης και δυστυχισμένης μάνας, η ίδια έσκαψε το λάκκο και τοποθέτησε εκεί το τελευταίο της σπλάχνο. Ενώ ολοκλήρωνε την αναγκαία διαδικασία, την βρήκε ένας περαστικός Τούρκος. Στην ερώτηση «τι γυρεύει μια χριστιανή στην περιοχή», επινόησε μια δική της άσχετη ιστορία. Ο φόβος ότι κάποιος θα κάνει την εκταφή για να σιγουρευτεί για την πράξη της την τρομοκρατούσε. Φεύγοντας από τον τραγικό τόπο η Ανθούσα λύγισε, κατευθύνθηκε προς τον γκρεμό και έπεσε στο ποτάμι. Χωρίς αισθήσεις την βρήκε ένας ψαράς και δεν την άφησε να πεθάνει.
Ο πόνος της απώλειας και το άδηλο μέλλον
Τον Απρίλιο του 1916 τα ρωσικά στρατεύματα απελευθέρωσαν τον Ανατολικό Πόντο από τους Τούρκους. Η επικοινωνία με τα εδάφη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας αποκαταστάθηκε. Και η Ανθούσα, παίρνοντας μαζί της την πεθερά της, πήγε να ψάξει για τον άνδρα της στη Ρωσία. Η υπόλοιπη οικογένεια, αποτελούμενη από τα εννέα αδέλφια της, πήρε το δρόμο της προσφυγιάς προς την Ελλάδα.
Στο βαπόρι η ηλικιωμένη μάνα του Κωνσταντίνου Μικρόπουλου δεν άντεξε τις κακουχίες και απεβίωσε. Το σώμα της πετάχτηκε στη θάλασσα.
Η Ανθούσα, που πέρασε τα χειρότερα στη ζωή της, αυτή τη φορά ένιωσε απόλυτη μοναξιά και πλησίασε την άκρη του καταστρώματος. Οι συνεπιβάτες την κράτησαν στην αγκαλιά τους να μη γίνει το κακό. Η Ανθούσα επέζησε για άλλη μια φορά και κατάφερε να φτάσει στον προορισμό της.
Ο Κωνσταντίνος από τότε που άνοιξαν οι δρόμοι ερχόταν στο λιμάνι κάθε φορά που έφτανε το καράβι από την Τραπεζούντα με την ελπίδα να συναντήσει κάποιον από την οικογένεια. Εκείνη την ημέρα αυτός πήγε να τρελαθεί από χαρά, αλλά αντίκρισε στο πρόσωπο της γυναίκας του μονάχα πόνο και δυστυχία. Η Ανθούσα του αφηγήθηκε την τραγική ιστορία της ζωής της τα τελευταία πέντε χρόνια. Του είπε και για την άτυχη μοίρα των παιδιών.
Το επόμενο πρωί ο Κωνσταντίνος της έφερε να φάει από το εστιατόριο που είχε ανοίξει με πολύ κόπο στη νέα του πατρίδα. Αντικρίζοντας μπροστά της μπόλικο λευκό ψωμί και κατανοώντας την οικονομική άνεση του συζύγου της, η Ανθούσα λυπήθηκε ακόμα περισσότερο τα πεθαμένα της παιδιά, λιποθύμησε και πέρασε κλινήρης σε κατάθλιψη τα επόμενα τρία χρόνια.
Οι δοκιμασίες του Κωνσταντίνου και της Ανθούσας δεν είχαν ολοκληρωθεί ωστόσο με το τέλος της τραγικής περιόδου, του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου και της Γενοκτονίας στον Πόντο. Τους περίμεναν η πολυτάραχη ζωή στη νεοσύστατη Σοβιετική Ένωση και άλλοι θάνατοι παιδιών…
Η Ανθούσα Πεσεκτσίδου και ο Κωνσταντίνος Μικρόπουλος με τα παιδιά τους στο Κερτς (δεκαετία του ’20)
Η Παρθένα Σισμανίδου αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της:
____
*Ο Βασίλης Τσενκελίδης είναι ιστορικός και δημοσιογράφος.
Διαβάστε το Β' Μέρος της διήγησης την επόμενη εβδομάδα αποκλειστικά στο www.pontos-news.gr
