Στο pontosnews.gr είχαμε τη χαρά να γνωρίσουμε την Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου πριν από σχεδόν μία δεκαετία, φιλοξενώντας κείμενά της για την ποντιακή διάλεκτο (και τη σχέση της με τα αρχαία ελληνικά), ή την ιστορία (βλ., π.χ., «Τα μεταλλεία του Πόντου»).
Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και στην ενασχόλησή της με την ποντιακή διάλεκτο, τόσο στο επίπεδο των σπουδών της όσο και –κυρίως, πλέον– στο επίπεδο της διδασκαλίας.
Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και του διαδικτύου, τα μαθήματά της έχουν ξεπεράσει προ πολλού τα σύνορα της χώρας και έχουν εξαπλωθεί στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ αλλά και τη Ρωσία! Γι’ αυτήν την πολύ ενδιαφέρουσα πορεία που ακολουθεί με συνέπεια και (κατά γενική ομολογία) επιτυχία, η Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου μίλησε στο pontosnews.gr και την Πόπη Παπαγεωργίου, όπως μίλησαν γι’ αυτήν και το εγχείρημα της διδασκαλίας των ποντιακών στη διασπορά η πρόεδρος της ΟΣΕΠΕ Παρθένα Ιορδανίδου, ο πρόεδρος του Ιερού Ιδρύματος «Παναγία Σουμελά» (ΗΠΑ) Χαράλαμπος Βασιλειάδης, και ο πρόεδρος Παμποντιακής Ομοσπονδίας ΗΠΑ & Καναδά, Μιλτιάδης Τσαβδαρίδης.
≈
Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου. Ένα όνομα που το συναντάμε όλο και πιο συχνά στα προγράμματα εκμάθησης της ποντιακής διαλέκτου – εντός κι εκτός Ελλάδας. Φαίνεται πως έχετε βάλει στόχο να μιλήσουμε όλοι ποντιακά…
Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια και για τη φιλοξενία στο Pontos News. Ξεκίνησα τη διδασκαλία της ποντιακής διαλέκτου περισσότερα από δέκα χρόνια πριν, ως μέλος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών. Στη διδασκαλία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο οι σπουδές μου στην Κλασική Φιλολογία και το μεταπτυχιακό μου στη Διδακτική της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας.
Αρχικά δίδαξα στο Κέντρο Διά Βίου Μάθησης Κιλκίς και στον Ποντιακό Πολιτιστικό Σύλλογο Χωρυγίου, ο οποίος είναι ο σύλλογος του χωριού μου.
Ακολούθησε η διδασκαλία σε Τμήματα Εκπαίδευσης Ενηλίκων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, η πραγματοποίηση διαλέξεων στο μάθημα «Εκμάθηση της ποντιακής διαλέκτου Ι και ΙΙ» στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας & Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Τη φετινή ακαδημαϊκή χρονιά είχα τη χαρά να συμπεριληφθώ μεταξύ των διδασκόντων στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Δημιουργική γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, στην κατεύθυνση «Ιστορία και συγγραφή της ποντιακής λογοτεχνίας», του μεταπτυχιακού που περιλαμβάνει σπουδές στην ποντιακή διάλεκτο και την ποντιακή λογοτεχνία.
Σε επίπεδο συλλόγων, την προηγούμενη χρονιά πραγματοποιήσαμε μαθήματα με το Σύλλογο Ποντίων Χαλκιδικής «Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης» και τον Μορφωτικό Σύλλογο Ποντίων Ν. Έβρου «Αλέξιος Κομνηνός», τα οποία συνεχίζονται.
Φέτος, επίσης, έχουμε ξεκινήσει τη διδασκαλία και με το Σύλλογο «Ποντοκώμη» 1923.
Αυτά αναφορικά με τη διδασκαλία της ποντιακής διαλέκτου στην Ελλάδα. Εκτός Ελλάδας, έχουμε πραγματοποιήσει δύο κύκλους διδασκαλίας της ποντιακής με τη Νεολαία της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ελλήνων Ποντίων Ευρώπης (ΟΣΕΠΕ) και έναν κύκλο με την ΟΣΕΠΕ. Επίσης, με φορέα την Ομοσπονδιακή Εθνική Πολιτιστική Αυτονομία των Ελλήνων της Ρωσίας, έχω διδάξει τρία χρόνια στη Ρωσία σε ομογενείς αλλά και Ρώσους φιλέλληνες.
Η γλώσσα είναι πατρίδα και η ποντιακή διάλεκτος είναι ένας βασικός συνδετικός κρίκος με τις προηγούμενες γενιές Ποντίων, την αλησμόνητη πατρίδα, ιδέες και ιδανικά του ποντιακού ελληνισμού. Όπως είχε πει και ο ποιητής Κωστής Παλαμάς, δεν ζει χωρίς πατρίδες η ανθρώπινη ψυχή. Η βαθιά συνειδητοποίηση για τα ζητήματα της πολιτισμικής γενοκτονίας επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, των αφομοιωτικών πολιτικών εξισλαμισμού, της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού 1912-1923, της απώλειας του γεωγραφικού σημείου αναφοράς και των οπισθοδρομικών πολιτικών καταπίεσης της γλωσσικής ποικιλομορφίας και του κοινωνικού στιγματισμού στον ελλαδικό χώρο, μας οδήγησε στην εκμάθηση της ποντιακής διαλέκτου ως εργαλείο πατριδογνωσίας, επανάκτησης του εκ Πόντου ελληνικού πολιτισμού, κοινωνικής και πολιτικής απελευθέρωσης και ευσυνειδησίας.Η Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου συμβάλλει σημαντικά στην προσπάθεια διάσωσης, διατήρησης και επανάκτησης της ποντιακής με την έρευνα και τη διδασκαλία σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ως παιδί της διασποράς, αγγίζει με την ευαισθησία και τη διδακτική της μεθοδολογία τους νέους και τις νέες, που δεν έχουν τη δυνατότητα να μάθουν τα ποντιακά στο σπίτι.Για την πολυετή ανιδιοτελή προσφορά της στον απανταχού ποντιακό ελληνισμό, και ιδιαίτερα στις νέες γενιές Ποντίων στην Ευρώπη, η ΟΣΕΠΕ τίμησε με αίσθημα βαθιάς ευγνωμοσύνης την Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου στο πλαίσιο του 39ου Φεστιβάλ Ποντιακού Πολιτισμού.Στους τρεις Κύκλους Μαθημάτων (2021, 2022 και 2025) συμμετείχαν πάνω από 300 άτομα με διαφορετικό υπόβαθρο, σχεδόν κάθε ηλικιακής ομάδας από Ελλάδα, Γερμανία, Βέλγιο, Αγγλία, Ρουμανία, Ρωσία, Ουκρανία και ΗΠΑ. Η συμμετοχή των συλλόγων της ΟΣΕΠΕ αυξάνεται σε κάθε κύκλο, η δράση ενθουσιάζει το κοινό μας και η ανατροφοδότηση είναι θετική και ελπιδοφόρα.Το κλίμα της ψηφιακής μας τάξης είναι παραπάνω από ευχάριστο, θα λέγαμε εγκάρδιο. Χάρη στη διδακτική ικανότητα της διδάσκουσας προσφέρθηκε το κατάλληλο πλαίσιο για προσωπική ανάπτυξη και έκφραση όλων των συμμετεχόντων.Τα μαθήματα της ποντιακής διαλέκτου ήταν και είναι ένα ανεκτίμητο δώρο της αγαπητής Αρχοντούλας Κωνσταντινίδου για ολόκληρη την ποντιακή κοινότητα και ανυπομονούμε για νέες δράσεις γύρω από τα μαθήματα και με φυσική παρουσία!Παρθένα Ιορδανίδου,
|
Την προηγούμενη ακαδημαϊκή χρονιά για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε ο πρώτος κύκλος διδασκαλίας της διαλέκτου στη Βόρεια Αμερική με φορέα το Ιερό Ίδρυμα «Παναγία Σουμελά», σε συνεργασία με την Παμποντιακή Ομοσπονδία ΗΠΑ-Καναδά.
Και αυτή η δράση συνεχίζεται και τη φετινή ακαδημαϊκή χρονιά. Χαίρομαι που η διδασκαλία της ποντιακής διαλέκτου επεκτείνεται εντός και εκτός Ελλάδας, και αποτελεί αίτημα περισσότερων φορέων.
Αύγουστος 2025Τον περασμένο Δεκέμβριο, στη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης του Ιερού Ιδρύματος Παναγία Σουμελά, των εν Βορείω Αμερική Ρωμιών ποντιακής καταγωγής, η δρ Δήμητρα Πατρωνίδου, συντονίστρια Ελληνικής Εκπαίδευσης στην Αμερική, κατέθεσε πρόταση για διδασκαλία της ποντιακής διαλέκτου στη Βόρειο Αμερική και πρότεινε για διδάσκαλο την υποψήφια δρα Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου.Η απόφαση ήταν ομόφωνα θετική και η υλοποίησή της ξεκίνησε αμέσως σε συνεργασία με την Παμποντιακή Ομοσπονδία ΗΠΑ-Καναδά για ευρύτερη αποδοχή και προβολή του εγχειρήματος. Ο πρώτος κύκλος των δέκα διαδικτυακών μαθημάτων ξεκίνησε τον Απρίλιο με συμμετοχή πολύ ανώτερη των προσδοκιών μας και έληξε με επιτυχία τον περασμένο Ιούνιο.Σε μια χώρα αρκετές χιλιάδες χιλιόμετρα από την πατρίδα, το βασικό ζήτημα –πρόκληση και μέλημά μας συνάμα– είναι τα παιδιά μας να μάθουν την ελληνική γλώσσα. Οπότε η διδασκαλία της ποντιακής διαλέκτου, μιας υπό εξαφάνιση γλώσσας σύμφωνα με την UNESCO/OHE, έμοιαζε με κάτι άτοπο και πολύ ριψοκίνδυνο. Εξάλλου υπήρχε και το πρόβλημα κατανόησης διότι θα έπρεπε η ελληνική γλώσσα να είναι η βάση επικοινωνίας και μετάφρασης. Έτσι, ταυτόχρονα με την ποντιακή διάλεκτο, προωθούσαμε και διδάσκαμε έμμεσα και την ελληνική γλώσσα.Προσωπικά θέλω να ευχαριστήσω:• τις δύο προαναφερόμενες κυρίες για την σύλληψη και υλοποίηση τού προγράμματος.
|
Εντυπωσιακό είναι πως διδάσκετε εντελώς διαφορετικό κοινό κάθε φορά, άλλοτε γηγενείς και άλλοτε ομογενείς. Την προηγούμενη χρονιά ολοκληρώσατε ένα πρόγραμμα δωρεάν εκμάθησης της ποντιακής σε συνεργασία με το Ιερό Ίδρυμα «Παναγία Σουμελά» και την Παμποντιακή Ομοσπονδία ΗΠΑ και Καναδά. Μιλήστε μας για αυτή την επιτυχημένη συνεργασία.
Πράγματι, τον Ιούνιο ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος διδασκαλίας με τη συνεργασία των φορέων που αναφέρατε, ο οποίος θα λειτουργήσει πιλοτικά για τους επόμενους. Σε σχέση με το γεγονός αυτό, επιθυμώ να ευχαριστήσω από καρδιάς τη δρ Δήμητρα Πατρωνίδου, η οποία είχε την ιδέα για τα μαθήματα, τον δρ Χαράλαμπο Βασιλειάδη, πρόεδρο του Ιερού Ιδρύματος «Παναγία Σουμελά» για την εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου και τη στήριξη, τον Γιάννη Βασιλειάδη για την αμέριστη βοήθειά του σε ό,τι αφορούσε την τεχνική υποστήριξη του προγράμματος, τον Μιλτιάδη Τσαβδαρίδη, πρόεδρο της Παμποντιακής ΗΠΑ-Καναδά, αλλά και τον προκάτοχό του Κωνσταντίνο Τσιλφίδη, για τη διάθεση συνεργασίας.
Αξίζει να σημειωθεί πως το πρόγραμμα αξιολογήθηκε από τους μαθητές και απέσπασε πολύ καλές κριτικές, ενώ οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να συμπληρώσουν μια φόρμα συμμετοχής ώστε να συλλεχθούν σαφή δεδομένα για την κοινωνιογλωσσική τους κατάσταση και να ανιχνευθούν οι μαθησιακές τους ανάγκες. Είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιήθηκε ένα πρόγραμμα με εμβέλεια σε όλη τη Βόρεια Αμερική, και το γεγονός αυτό μας καθιστά αισιόδοξους και δημιουργικούς για το μέλλον.
Αρχίσαμε να διδάσκουμε την ποντιακή διάλεκτο γιατί δεν θέλαμε να χαθεί η φωνή των προγόνων μας. Στις λέξεις της ακούγονται ακόμα τα νανουρίσματα, οι παρακλήσεις, τα τραγούδια της ξενιτιάς και οι αφηγήσεις γύρω από το τζάκι. Είναι η γλώσσα που κουβαλάει χαρές και πόνους, που μας θυμίζει ποιοι είμαστε. Θέλαμε οι νεότεροι να την μάθουν, όχι για να την βάλουν σε κάποιο ράφι, αλλά για να την ζήσουν και να την μεταφέρουν παραπέρα, ως κομμάτι της ταυτότητάς τους.Θα ήταν παράλειψη να μην ευχαριστήσουμε τους ανθρώπους-«κλειδιά» σε όλη αυτήν την προσπάθεια.Πρώτα απ’ όλα την Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου, που είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ νεοελληνικής και παραδοσιακής γλώσσας, και με την επιμονή και υπομονή της μας μεταφέρει τις γνώσεις της ώστε να κρατηθεί η διάλεκτος σήμερα και να μεταλαμπαδευθεί στις επόμενες γενιές.Ευχαριστούμε από καρδιάς τη δρ Δήμητρα Πατρωνίδου, συντονίστρια Εκπαίδευσης από το ελληνικό προξενείο στη Νέα Υόρκη, τον δρ Χαράλαμπο Βασιλειάδη, πρόεδρο του Ιερού Ιδρύματος «Παναγία Σουμελά» στη Νέα Υερσέη, οι οποίοι εμπνεύστηκαν και υλοποίησαν την «εκστρατεία» της εκμάθησης της γλώσσας μας, και τέλος τον Ιωάννη Βασιλειάδη που σε χρόνο μηδέν δημιούργησε την πλατφόρμα εκμάθησης και προσέφερε αμέτρητες ώρες τεχνικής υποστήριξης.Μιλτιάδης Τσαβδαρίδης,
|
Διαφοροποιείτε τη διδασκαλία της ποντιακής όταν πρόκειται να διδάξετε σε ομογενείς στο εξωτερικό, σε σύγκριση με το μαθητικό κοινό στην Ελλάδα;
Ασφαλώς και σχεδιάζω διαφορετικό διδακτικό υλικό όταν πρόκειται για τη διδασκαλία σε ομογενείς, και μάλιστα τρίτης ή τέταρτης γενιάς, ή σε ομογενείς οι οποίοι δεν έχουν έρθει ποτέ στην Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε πως γι’ αυτούς η νέα ελληνική αποτελεί δεύτερη γλώσσα και όχι πρώτη – όπως συμβαίνει στους διδασκόμενους στην Ελλάδα. Άρα, η χρήση της ως γλώσσας στην οποία πραγματοποιείται το μάθημα απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.
Επιπλέον, οι στρατηγικές διδασκαλίας διαφοροποιούνται καθώς το γλωσσικό υπόβαθρο είναι διαφορετικό, αλλά απαιτείται και περισσότερη χρήση της μεταγλώσσας, της ορολογίας με την οποία αναφερόμαστε σε γλωσσικά στοιχεία.
Πώς θα κρίνατε τα αποτελέσματα των προγραμμάτων που έχετε υλοποιήσει ως σήμερα;
Τα αποτελέσματα των προγραμμάτων διδασκαλίας της διαλέκτου όλα ανεξαιρέτως είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, αποδεικνύοντας πως οι δράσεις που γίνονται είναι εποικοδομητικές. Ασφαλώς κάθε προσπάθεια αποσκοπεί στο βέλτιστο, γι’ αυτό και ελπίζω η διδασκαλία της ποντιακής, όπως και άλλων γεωγραφικών γλωσσικών ποικιλιών, να αγκαλιαστεί από επίσημους φορείς της εκπαίδευσης, της τυπικής και της μη τυπικής, δηλαδή τόσο για τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης όσο και για την εκπαίδευση ενηλίκων.
Άλλωστε, εκτός από τον παρεχόμενο γλωσσικό και τον κριτικό γραμματισμό, η διδασκαλία της ποντιακής θα δώσει το έναυσμα για αναζητήσεις ιστορικού και πολιτισμικού γραμματισμού.
Στο σημείο αυτό οφείλω να τονίσω ότι η ποντιακή διάλεκτος και η διδασκαλία της δεν εξετάζονται αποκομμένες από τις υπόλοιπες πολιτισμικές εκφάνσεις, όπως η μουσική και το θέατρο, αλλά μελετώνται πολύτροπα εντασσόμενες μέσα στο κατάλληλο κοινωνικοπολιτισμικό περικείμενο.
Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας το όραμα πίσω από την υλοποίηση όλων αυτών των μαθημάτων ποντιακής διαλέκτου και τους επόμενους στόχους σας;
Άμεσο στόχο μου αποτελεί η ολοκλήρωση του διδακτορικού μου, το οποίο εκπονώ υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Διδακτικής της Νεοελληνικής Γλώσσας Σμαράγδας Παπαδοπούλου-Μανταδάκη στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος, με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Το διδακτορικό αφορά τη διδακτική της ποντιακής σε ρωσόφωνο ακροατήριο και είμαι ευγνώμων απέναντι στην κ. Παπαδοπούλου-Μανταδάκη, που αποδέχτηκε την πρότασή μου με μεγάλη χαρά. Βεβαίως, έχω και άλλους στόχους, αλλά θα ήταν πρόωρο να τους κοινοποιήσω από τώρα.
Συνέντευξη: Πόπη Παπαγεωργίου.
Επιμέλεια: Χριστίνα Κωνσταντάκη.
