Η θαυματουργή εικόνα και το έθιμο που χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σηματοδοτούν ένα από τα πιο δημοφιλή προσκυνήματα στη Μακεδονία.
Ο ήχος από τις οπλές που χτυπάνε στην άσφαλτο αναμειγνύεται με τον ήχο από τις καμπάνες που χτυπάνε στην Παναγία Μικροκάστρου. Οι καβαλάρηδες με τα χαρακτηριστικά τους μαντήλια, τις γυαλισμένες μπότες και τα στολισμένα άλογα διανύουν τα τελευταία μέτρα από τα 12 χιλιόμετρα που χωρίζουν το Μοναστήρι από την Σιάτιστα.
Και φέτος είναι πιστοί στο ραντεβού τους μαζί Της: εύχονται «Καλή Παναγιά» και συμμετέχουν στην περιφορά της ιερής εικόνας. Μετά την λιτανεία θα κάνουν άλλη μια στάση στον Προφήτη Ηλία για το μικρό γλέντι που έχει στηθεί εκεί και από εκεί θα κατευθυνθούν στη Σιάτιστα για να γιορτάσουν την Παναγία με χάλκινα, χορό και γλέντι.
Την εποχή του αυτοκινήτου τα άλογα σε αυτή τη γωνιά της Δυτικής Μακεδονίας εκτρέφονται μόνο για Εκείνη σε ένα έθιμο που χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Λέγεται ότι την εποχή που στη περιοχή διαφέντευε ο Τούρκος ο Δεκαπενταύγουστος και το προσκύνημα στο Μικρόκαστρο ήταν η μοναδική ευκαιρία για τους υπόδουλους Έλληνες να ζήσουν μια ημέρα ελευθερίας ανεβαίνοντας στα άλογα τους. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το έθιμο ξεκίνησε από μια επαναστατική ανάγκη: την ημέρα της Παναγίας, την οποία τιμούσαν και οι Τούρκοι, η διαδρομή πάνω στα άλογα ήταν μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να καταστρωθούν τα σχέδια για την επανάσταση.
Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας φιλοξενείται στο τέμπλο του καθολικού
Οι Σιατιστινοί αλλά και γενικά οι Μακεδόνες αγαπούν πολύ την Παναγία στο Μικρόκαστρο. Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Μονή θα πληρώσει τους δασκάλους για να διατηρήσουν τη γλώσσα στα γύρω χωριά και θα αποτελέσει τον τόπο καταφυγής των διωκόμενων και των φτωχών. Σήμερα καταλαβαίνεις πόσο την αγαπούν φτάνοντας έξω από την πύλη οποιαδήποτε μέρα της εβδομάδας. Είναι δύσκολο να μη παρατηρήσεις τα πούλμαν με τον κόσμο που έρχεται να προσευχηθεί και να αφήσει ένα τάμα στη θαυματουργή εικόνα.«Τι ζητούν από την Παναγία;», ρωτάμε μια από τις 20 μοναχές που βρίσκονται στη Μονή. Και παίρνουμε την απάντηση: υγεία και τεκνογονία.
Άποψη από την εσωτερική αυλή της Μονής
Η φρουριακή μορφή της Μονής επιβάλλεται στον επισκέπτη από την αρχή. Το καθολικό με το φως που μπαίνει από τον τρούλο αναλαμβάνει να σε φέρει σε επαφή με το Θείο. Αν κάποιος δεν έχει ξαναμπεί σε εκκλησία της περιοχής μένει να παρατηρεί το διαφορετικό τους στυλ. Είναι βασιλικές ογκώδεις, θολοσκεπείς, μονόχωροι ναοί και συνήθως διασώζουν την εργασία των καλύτερων μαστόρων της εποχής τους.
Το καθολικό είναι κατάγραφο από βυζαντινής τέχνης τοιχογραφίες
Στο Μικρόκαστρο οι αγιογραφίες του 1797 έγιναν από Ηπειρώτες ζωγράφους από το Καπέσοβο. Ο λόγος, όμως, που οι πιστοί έρχονται μέχρι εδώ είναι η εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας που ιστορήθηκε γύρω στον 13ο αιώνα. Σε περιπτώσεις ανομβρίας ή επιδημίας η εικόνα έβγαινε από το Μοναστήρι και πήγαινε στα γύρω χωριά. Το αντίγραφο της, ακόμα και σήμερα, μεταφέρεται με τα πόδια στη Σιάτιστα δυο φορές το χρόνο και μπαίνει σε όλα τα σπίτια. Μάλιστα, θεωρείται ιδιαίτερη τιμή να διανυκτερεύσει η εικόνα στο σπίτι του Σιατιστινού.
Για το pontos-news.gr Γεωργία Βορύλλα (φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης – κεντρική φωτογραφία: Δημήτρης Στραβός, Χρήστος Μπλέτσος)
