Επί 38 χρόνια κρατά το τιμόνι – με ακεραιότητα και με την προσοχή που αρμόζει στο κορυφαίο σύνολο μνημείων της Κλασικής Αρχαιότητας – της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως, η οποία τιμήθηκε πρόσφατα με το έγκριτο βραβείο της Europa Nostra.
Οι διακρίσεις δεν είναι κάτι που δεν κυνήγησε ποτέ έως τώρα ο Χαράλαμπος Μπούρα. Για εκείνον η μεγαλύτερη ικανοποίηση είναι μια σωστά ολοκληρωμένη μελέτη, τα λεπτομερή και ακριβή σχέδια, τα μνημεία που θα κερδίσουν χρόνια ζωής χάρη στις καίριες αναστηλωτικές επεμβάσεις. Είναι οι στιγμές που μπορείς να δεις τα μάτια του 80χρονου μικροκαμωμένου ομότιμου καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου να λάμπουν μέσα από τα γυαλάκια του, κάτω από το ύφος τού παλαιάς κοπής επιστήμονα.
Χαμηλού προφίλ, διόλου διπλωματικός και των δημοσίων σχέσεων, ποτέ δεν θα παραδεχθεί πως η όποια επιτυχία είναι δική του. Πάντοτε αποδίδει το θετικό αποτέλεσμα στους συνεργάτες του. Κι ας είναι πάντα εκείνος που θα δώσει τις κατευθύνσεις, θα βρει τις λύσεις, θα παρακολουθήσει τα πάντα έως την τελευταία λεπτομέρεια.
Σκαλωσιές
Είναι ο άνθρωπος που σχεδόν επί τέσσερις δεκαετίες έχει ντύσει με σκαλωσιές τα μνημεία της Ακρόπολης. Δεν υπέκυψε σε όσους δυσανασχετούσαν για τον σιδερόφρακτο Παρθενώνα. Γνώριζε καλά πως χρειαζόταν χρόνος για να απαλλάξει τα μνημεία της Ακρόπολης από τα σκουριασμένα σίδερα και το τσιμέντο που τα είχαν πληγώσει βαριά – λάθη παλαιότερων αναστηλώσεων. Και ως άμισθο μέλος της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως από τη σύστασή της, το 1975, και γρήγορα αδιαμφισβήτητος πρόεδρός της πάλεψε με τις αστείρευτες γνώσεις του και τη μνημειώδη υπομονή του να τα γιατρέψει από πολλές πληγές που είχαν προκαλέσει το ανθρώπινο χέρι και ο χρόνος.
Και αν η Ακρόπολη αποτελεί έργο ζωής για τον Χαράλαμπο Μπούρα, δεν είναι το μοναδικό σύνολο μνημείων όπου έχει αφήσει τη σφραγίδα του. Η Στοά της Βραυρώνας, το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, το μαρμάρινο τέμπλο του καθολικού της Νέας Μονής Χίου, η διαμόρφωση της τράπεζας της Ιεράς Μονής Οσίου Λουκά σε μουσείο της ιστορίας της μονής είναι μόνο μερικά από τα μνημεία που έχει αναστηλώσει, χωρίς να λογαριάσει κάποιος τη συμβολή του μέσω των επιτροπών στις οποίες συμμετέχει για τη φροντίδα κορυφαίων έργων, όπως ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνος ή τα μνημεία της Επιδαύρου.
Το ότι ο νεαρός φοιτητής Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ που γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1933, αλλά μεγάλωσε στη Χίο (όταν ο πατέρας του Θεόδωρος, χημικός που εργαζόταν στο Δημόσιο, πήρε μετάθεση) θα είχε άριστη εξέλιξη φάνηκε από νωρίς.
Οξυδερκής, με άριστη μνήμη και φυσική ευγένεια, σε ηλικία 25 ετών είχε ήδη αρχίσει να εργάζεται στη Διεύθυνση Αναστηλώσεων. Είναι η εποχή που, ανάμεσα σε άλλα, θα γράψει τις σελίδες που θα αποτελέσουν σπουδαίο κεφάλαιο της κληρονομιάς που αφήνει και θα αναδείξουν το πρωτοπόρο πνεύμα του.
Αυτό που σήμερα θεωρείται αυτονόητο, όπως ότι προτού αναστηλωθεί ένα μνημείο πρέπει να μελετηθεί διεξοδικά ή ότι το νέο υλικό πρέπει να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο και με διακριτική παρουσία, εκείνος τα διατύπωσε δύο χρόνια προτού υιοθετηθούν από την περίφημη Χάρτα της Βενετίας, τον διεθνή ηθικό μπούσουλα των αναστηλώσεων.
Και είναι από τους πρώτους, αν όχι ο πρώτος, που μίλησε για την αρχή της αναστρεψιμότητας: δηλαδή, να πραγματοποιείται η αναστήλωση κατά τέτοιο τρόπο ώστε ανά πάσα στιγμή να μπορεί το μνημείο να επανέλθει στην προ της αναστηλώσεως κατάστασή του.
Όλα αυτά όμως δεν είναι αρκετά για τον Χαράλαμπο Μπούρα. Θα φύγει για το Παρίσι. Μέσα σε δύο χρόνια θα κάνει την πρώτη διατριβή του με θέμα τις βυζαντινές θύρες, ενώ θα ακολουθήσει και μια δεύτερη στη Θεσσαλονίκη για τα βυζαντινά σταυροθόλια και θα εκλεγεί καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ως διδάσκων της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής. Οκτώ χρόνια αργότερα, το 1974, θα εκλεγεί στην αντίστοιχη έδρα στο ΕΜΠ και θα παραμείνει στη θέση έως το 1998, έχοντας μαθητές πολλούς από τους πλέον αξιόλογους αρχιτέκτονες της νέας γενιάς και αφήνοντας πίσω σημειώσεις που έως σήμερα είναι αξεπέραστες.
Το μάθημα όμως δεν αφορούσε μόνο την Ιστορία της Αρχιτεκτονικής. Οι μαθητές του έχουν να το λένε πως υποδείκνυε το σωστό με τη συμπεριφορά του. Δεν σχολίαζε αδυναμίες και λάθη. Δεν έκανε επίδειξη γνώσεων.
Στο μεταξύ θα υπογράψει ένα από τα έργα-σταθμούς της πορείας του. Το βιβλίο «Η ελλαδική ναοδομία κατά τον 12ο αιώνα» που συνέγραψε με την πρώτη του σύζυγο, επίσης αρχιτέκτονα, Λασκαρίνα Φιλιππίδου. Ο πρόωρος χαμός της θα πληγώσει βαθιά τον Χαράλαμπο Μπούρα. Οι συνεργάτες του στην Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως θα προσπαθήσουν να τον βοηθήσουν να βγει από το ψυχολογικό τέλμα. Ανάμεσά τους και η παλιά του μαθήτρια, αρχιτέκτων, αρχαιολόγος και μετέπειτα υπεύθυνη των πρωτοποριακών εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Ακρόπολης Κορνηλία Χατζηασλάνη, με την οποία θα παντρευτούν και θα αποκτήσουν τον 21 ετών σήμερα Νικία, που σπουδάζει – τι άλλο; – μηχανολόγος μηχανικός.
Ταξιάρχης του Φοινίκος
Στην πορεία θα αναδειχθεί μακροβιότερο μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, από το 1974 έως το 2005. Δεν θα κρύψει ποτέ το ενδιαφέρον του ακόμη και για τα πιο «ταπεινά» μνημεία και δεν θα διστάσει να υποστηρίξει σθεναρά την άποψή του. Θα αποκτήσει φανατικούς φίλους, πιστούς μαθητές, αλλά και εχθρούς: κυρίως οι φοιτητές του που δεν περνούσαν το μάθημά του και οι συνάδελφοί του που αγαπούν τις επιπόλαιες και εύκολες λύσεις. Ίσως είναι κι εκείνοι που στέρησαν την έδρα στην Ακαδημία από τον Νέστορα της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής.
Θα γράψει ογκώδη βιβλία και άρθρα και μελέτες για περισσότερα από 100 μνημεία. Θα ιδρύσει το Αρχείο των Ελληνικών Μνημείων στο ΕΜΠ με πάνω από 30.000 φωτογραφίες και το μεταπτυχιακό για την Προστασία των Μνημείων. Θα επιβλέψει περισσότερες από 20 διατριβές. Θα συμβάλει αποφασιστικά για τη δημιουργία των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής, που αγκαλιάστηκαν από το Μουσείο Μπενάκη. Θα τιμηθεί με τον Ταξιάρχη του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Θα θεσπίσει τις διεθνείς συναντήσεις για τα μνημεία της Ακρόπολης. Θα ασχοληθεί εξίσου με την κλασική και τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, θα αναδείξει την παραδοσιακή αποδεικνύοντας πως δεν είναι ούτε ανώνυμη ούτε λαϊκή, αλλά θα λατρέψει την Αναγέννηση. Και παρά τα 80 του χρόνια συνεχίζει να εργάζεται άοκνα, να παράγει τολμηρές ιδέες και να λέει τα πράγματα με το όνομά τους.
Είπε
Οι απώλειες στις μέρες μας είναι άφθονες, αλλά αν σκεφθούμε λογικά η μεγαλύτερη απώλεια είναι ο χρόνος που δεν εκμεταλλευθήκαμε
Είπαν γι’ αυτόν
Είναι ένας απευθείας απόγονος της ουτοπίας που γέννησε ο Διαφωτισμός, ένα σπάνιο παραδείσιο πτηνό που έτυχε να βρεθεί στα μέρη μας
Δημήτρης Φιλιππίδης, ομότιμος καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ.
Πηγή: tanea.gr
