Μνημείο για τους «Ανταλλαγέντες και από τις δύο πλευρές» στο Κιουτσούκουγιου

Ένα αλλιώτικο μνημείο αφιερωμένο στους πρόσφυγες που έφυγαν από τη μια μεριά του Αιγαίου για να ζήσουν στην άλλη, στο πλαίσιο της εφαρμογής της 100χρονης Συνθήκης της Λοζάνης το 1923, βλέπει κανείς επισκεπτόμενος το μικρασιατικό Κιουτσούκουγιου που βρίσκεται απέναντι από τη Λέσβο.

Μια χυτεμένη σε μέταλλο και στην αιωνιότητα, οικογένεια με ένα ανδρόγυνο και δυο παιδιά αποβιβάζονται στην ακτή και στέλνουν μήνυμα αδελφοσύνης.

Το μνημείο ανεγέρθηκε πριν από περίπου 10 χρόνια και στη βάση του γράφει στα ελληνικά, στα τούρκικα και στα αγγλικά «Στη μνήμη όλων των ανταλλαγέντων και από τις δυο πλευρές», με πρωτοβουλία του δήμου. Εξάλλου μεγάλο μέρος των κατοίκων του Κιουτσούκουγιου είναι ανταλλαγέντες Τούρκοι της Κρήτης.

Η ύπαρξης ενός μνημείου που είναι αφιερωμένο σε ένα γεγονός που μέχρι πρόσφατα ήταν κυριολεκτικά «κρυφό» από τον τουρκικό λαό αποτελεί σημαντική εξέλιξη. Ουδέποτε στη γειτονική χώρα, αναφέρεται ότι από την Τουρκία σε εφαρμογή της Συνθήκης της Λοζάνης και των όσων προηγήθηκαν αυτής από τον Αύγουστο του 1922, ξεκληρίστηκε ένας ολόκληρος λαός. Κι αυτό το «και από τις δύο πλευρές» αποτελεί μια έμμεση αποδοχή από την άλλη πλευρά, τη μοναδική ως σήμερα, των δεινών της Μικρασιατικής Καταστροφής που ακολούθησε την Ελληνική Εκστρατεία στη Μικρά Ασία την περίοδο 1919-1922.

Στα αποκαλυπτήρια του μνημείου, όπως σημειώνει μεταξύ άλλων ο ανταποκριτής του ΑΠΕ-ΜΠΕ στη Λέσβο Στρατής Μπαλάσκας, εκτός από τους Τούρκους κατοίκους είχαν παραβρεθεί και πολλοί κάτοικοι της Λέσβου.

Ανάμεσα τους ο τότε βουλευτής Λέσβου της Νέας Δημοκρατίας Παύλος Βογιατζής, που σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής είχε πει ότι το πρωτότυπο αυτό μνημείο «μας θυμίζει τις ρίζες μας και τα λάθη που δεν πρέπει να επαναλάβουμε». Ιδιαίτερα φορτισμένος ήταν τότε και ο λόγος του εκπροσώπου της Ελληνικής Κίνησης Πολιτων «Συνύπαρξη και Επικοινωνία στο Αιγαίο» Απόστολου Κομνηνάκα. «Ίσως, ποιος ξέρει, το μεγαλείο της ψυχής που εκπέμπει αυτό το μνημείο να μας οδηγήσει στο μέλλον να στήσουμε και ένα άλλο κοινό μνημείο. Αφιερωμένο στους νεκρούς του πολέμου. Και από τις δυο πλευρές. Και αυτό το μνημείο να είναι το τελευταίο» είχε πει ο Απόστολος Κομνηνάκας.