Ακολουθώντας τον γνωστό λυράρη Γεωργούλη Κουγιουμτζίδη, που ήταν κουμπάρος του αδελφού του, ο 18χρονος –το 1962– Νίκος Παλασίδης κατευθυνόταν σ’ ένα διαμέρισμα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Λίγο καιρό νωρίτερα είχε εγκατασταθεί στην πόλη από το χωριό του, τον Άγιο Γεώργιο Βέροιας, προκειμένου να σπουδάσει στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είχε ζητήσει από τον Γεωργούλη να του συστήσει ένα καλό χορευτικό σύνολο που παρουσιάζει ποντιακούς χορούς.
Όταν άνοιξε η πόρτα του διαμερίσματος, ο Νίκος Παλασίδης αντίκρισε έναν άντρα, επίσης νεαρής ηλικίας, ο οποίος καθόταν σε έναν καναπέ. Ήταν ο Νίκος Σωματαρίδης, τότε πρόεδρος και χοροδιδάσκαλος της Ένωσης Ποντίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης (ΕΠΦΘ) αλλά και χοροδιδάσκαλος της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης (ΕΛΘ). Μόλις ο Γεωργούλης είπε στον Σωματαρίδη τον λόγο της επίσκεψής τους, ο τελευταίος πετάχθηκε νευρικά από τον καναπέ και είπε στον Παλασίδη στα ποντιακά «σήκω να χορέψουμε μία σέρρα». Ο χοροδιδάσκαλος εντυπωσιάστηκε με τις ικανότητες του 18χρονου και τον κάλεσε να πάει για πρόβες στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης.
Ήταν η στιγμή που άρχισε να «ξετυλίγεται το νήμα» της μεγάλης πορείας του γνωστού και ως «Νουρέγιεφ των Ποντίων», του Νίκου Παλασίδη, στον ευρύτερο χώρο του ποντιακού πολιτισμού.
Ο Παλασίδης πέρα από τις τεράστιες χορευτικές του ικανότητες και τις πολλές διακρίσεις που απέσπασε εξαιτίας αυτών, άφησε ισχυρό το στίγμα του στη χοροδιδασκαλία, την ποίηση, τη λογοτεχνία και το θέατρο.
«Τη στιγμή που μπήκα στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης, χόρευαν μία λετσίνα, της οποίας εγώ δε γνώριζα τα βήματα. Ο Νίκος Σωματαρίδης μου λέει “έμπα”. Εγώ το έκανα και πολύ σύντομα έπιασα τα βήματα του χορού. Ο μεγάλος Ηρακλής Κοκοζίδης γύρισε και είπε στον Σωματαρίδη “αυτός έχει μέλλον”. Προφανώς κάτι είδε σε εμένα και είπα μέσα μου ότι δεν πρέπει να τον διαψεύσω. Σε όλη μου τη ζωή αυτό προσπάθησα να κάνω. Όταν έβλεπα τον κόσμο να με χειροκροτάει, έπαιρνα περισσότερη δύναμη μέσα μου να συνεχίσω, να γίνομαι καλύτερος. Σε αυτό με βοήθησε πολύ ο δάσκαλός μου, μία μεγάλη προσωπικότητα, ο Νίκος Σωματαρίδης», λέει με συγκίνηση στο pontosnews.gr ο Νίκος Παλασίδης.
Στο χορό από τεσσάρων ετών
Στον Άγιο Γεώργιο Βέροιας, το 1944, γεννήθηκε ο Νίκος Παλασίδης, με την καταγωγή του και από τους δύο γονείς να έλκεται από την Αργυρούπολη του Πόντου. Φοβούμενοι, ωστόσο, οι πρόγονοί του τους Τούρκους έφυγαν για το ρωσοκρατούμενο Καρς κι εγκαταστάθηκαν στο χωριό Γκιουλαμπέρτ της επαρχίας Αρνταχάν του Καυκάσου. Ο πατέρας του Κυριάκος, μετά τον ξεριζωμό, έφτασε στην Ελλάδα στην ηλικία των δώδεκα ετών και είδε τον δικό του πατέρα να θάβεται ζωντανός ακόμα στα Απολυμαντήρια της Καλαμαριάς, μαζί με πολλούς ακόμα πρόσφυγες που έπασχαν από ελονοσία.
Ο πατέρας του Νίκου Παλασίδη μεταφέρθηκε αρχικά στη Μεταμόρφωση Κιλκίς, στη συνέχεια σε περιοχή των Γιαννιτσών και το 1939, μετά από μία μεγάλη πλημμύρα, μαζί με άλλους συγχωριανούς του έχτισαν το χωριό Άγιος Γεώργιος Βέροιας και εγκαταστάθηκαν εκεί.
«Ο πατέρας μου ήταν χορευτής και λυράρης και από την ηλικία των τεσσάρων ετών με έμαθε να χορεύω ποντιακούς χορούς. Με έπαιρνε μαζί του σε γάμους και άλλες εκδηλώσεις και εγώ ήμουν η… ατραξιόν, αφού χόρευα καλά από μικρή ηλικία. Στα χωριά μας ερχόταν και έπαιζε ο Γιωργούλης Κουγιουμτζίδης, ο οποίος στεφάνωσε τον αδελφό μου», λέει ο Νίκος Παλασίδης.
Η πορεία του ως χορευτής, τόσο στην Ένωση Ποντίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης όσο και στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης, ήταν αξιοσημείωτη. Μεταξύ άλλων, τον Αύγουστο του 1965, σε παμποντιακές εκδηλώσεις στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων, το χορευτικό συγκρότημα της ΕΠΦΘ, με μπροστάρη το Νίκο Παλασίδη, απέσπασε το Α΄ βραβείο.
Περίπου 1,5 χρόνο αργότερα, το Φεβρουάριο του 1967, ο Νίκος Παλασίδης, με δύο συγχορευτές του και με λυράρη τον θρυλικό Γώγο Πετρίδη, συμμετείχαν στα γυρίσματα της ταινίας Ματωμένη γη, με πρωταγωνιστή τον Ανέστη Βλάχο, ενώ το Μάρτιο της ίδιας χρονιάς το χορευτικό του πήρε το πρώτο βραβείο μεταξύ 15 χορευτικών συγκροτημάτων στις αποκριάτικες εκδηλώσεις της Ξάνθης.
Έκπληκτο άφησαν και το κοινό της Αθήνας ο Νίκος Παλασίδης και οι συγχορευτές του σε εκδηλώσεις στην πρωτεύουσα, με τον τεράστιο Δημήτρη Ψαθά να γράφει διθυράμβους στην εφημερίδα ΤΑ Νέα το 1966, ενώ το ίδιο είχε κάνει λίγο νωρίτερα ο δημοσιογράφος Φώτης Κονδύλης στην εφημερίδα Αλλαγή του Σαρωνικού.
Εκατοντάδες οι παραστάσεις του με τα χορευτικά της ΕΠΦΘ και της ΕΛΘ σε διάφορα μέρη του κόσμου, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν η παρουσία του το 1977 στο Βελιγράδι, το 1983 στη Νέα Υόρκη και το 1984 στο Γιοχάνεσμπουργκ και στην Πραιτόρια της Νότιας Αφρικής.
Παράλληλα, δεκάδες πλακέτες, τιμητικά διπλώματα, βραβεία και αναμνηστικά δώρα στολίζουν τη συλλογή του Νίκου Παλασίδη. Μεταξύ αυτών το μετάλλιο που πήρε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης «για την προσφορά του στην προώθηση της παράδοσης, της λαογραφίας και του αθλητισμού».
«Για αρκετά χρόνια στο ΑΠΘ δίδασκα ποντιακούς χορούς και εκείνο με τίμησε με μετάλλιο. Κάθε χρόνο δίδασκα σε 250 φοιτητές. Χοροδιδάσκαλος στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης και στην Ένωση Ποντίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης ήμουν περίπου 20 χρόνια. Ακόμα και τώρα διδάσκω ποντιακούς χορούς στο 2ο ΚΑΠΗ Καλαμαριάς», αναφέρει ο Νίκος Παλασίδης.
Η αγάπη του για το ποντιακό θέατρο
Εκτός από τους ποντιακούς χορούς ο Νίκος Παλασίδης τρέφει μεγάλη αγάπη και για το ποντιακό θέατρο. Ανέλαβε κάποιους ρόλους σε θεατρικές παραστάσεις της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, όμως, η μεγαλύτερή του συνεισφορά ήταν ότι έγραψε σημαντικά θεατρικά έργα. Μάλιστα, στο πλαίσιο της ενασχόλησής του με το ποντιακό θέατρο συνεργάστηκε και με τον Στάθη Ευσταθιάδη.
Ένα από τα αγαπημένα του βιβλία είναι «Τα τραγούδια του ποντιακού λαού» του Στάθη Ευσταθιάδη. Σε αυτό περιέχεται το δημοτικό ποίημα «Ο Αιχμάλωτον», το οποίο έκανε να ριγήσει η ψυχή του.
«Μόλις το διάβασα, με “ταξίδεψε” στο ποίημα “Του νεκρού αδελφού”. Κάθε φορά που το διαβάζω, αισθάνομαι την ίδια ανατριχίλα. Το μετέφερα στα νεοελληνικά και είπα μέσα μου ότι θέλω να το κάνω χορόδραμα. Η δεύτερη σκέψη μου ήταν ότι οι θεατές μπορεί να μην το καταλάβουν, κι έτσι κατέληξα να το κάνω θεατρικό μονόπρακτο. Μίλησα με τον Νάκο Ευσταθιάδη, αδελφό του Στάθη, ο οποίος είχε την ίδια άποψη με μένα για το συγκεκριμένο ποίημα. Μου συνέστησε να το κάνω θεατρικό έργο. Άρχισα να γράφω με γραφομηχανή, και με μπλάνκο έσβηνα τα λάθη. Τελικά ολοκληρώσαμε μαζί με τον Νάκο Ευσταθιάδη το έργο το 1982», αναφέρει ο Νίκος Παλασίδης.
Το 1984 ανέβηκε το έργο από την Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης με τον τίτλο Ο Ανδρόνικον, το οποίο αναφέρεται στην εποχή της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας. Παρουσιάστηκε σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας και στέφθηκε από μεγάλη επιτυχία.
Βέβαια, η πρώτη θεατρική απόπειρα του Νίκου Παλασίδη έγινε το 1978, με το μονόπρακτο Λαλαχαρία (δηλαδή «η χαδιάρα»). Ένας άντρας μιλάει για το πρόβατό του και ένας άλλος για μία γυναίκα που τον ενδιαφέρει κι έτσι δημιουργείται μπέρδεμα μεταξύ τους.
«Καρδίας Λαλίαν», ένα αφιέρωμα στον Γεωργούλη Κουγιουμτζίδη
Θέλοντας ο Νίκος Παλασίδης να εκφράσει με καλλιτεχνικό τρόπο την αγάπη και το σεβασμό του για τον Γεωργούλη Κουγιουμτζίδη, έγραψε το 2012 το Καρδίας Λαλίαν, ένα έμμετρο 200 στίχων στην ποντιακή και τη νεοελληνική διάλεκτο. Παρουσιάστηκε επί σκηνής από μία πλειάδα γνωστών Ποντίων καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων οι Κώστας Καραπαναγιωτίδης, Χρήστος Παπαδόπουλος, Γιώτης Γαβριηλίδης και Χρήστος Τσενεκίδης, ο οποίος έπαιξε το ρόλο του Γιωργούλη.
«Το έργο περιελάμβανε χορωδία, τραγούδι και αφηγήσεις για το έργο του Γεωργούλη Κουγιουμτζίδη. Μεταξύ άλλων αναφέρεται το περιστατικό κατά το οποίο ο Γιωργούλης έκοψε δύο δάχτυλα, ενώ κατασκεύαζε λύρες. Ο Χάρος προσπάθησε να τον πάρει αλλά ο Γιωργούλης του ξέφυγε. Το ετοίμαζα και για όπερα αλλά δεν είχα την οικονομική δυνατότητα να πληρώσω καλλιτέχνες για να συμμετάσχουν σε αυτήν. Ωστόσο, δεν έχω εγκαταλείψει αυτήν την ιδέα. Το βιβλίο παρουσιάστηκε στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης και εκτός από τον Γιωργούλη Κουγιουμτζίδη είναι αφιερωμένο και στον πατέρα μου», σημειώνει ο Νίκος Παλασίδης.
Ο Πύρριχος και Το Χρέος και το Τάμαν
Ένα μεγαλειώδες έργο του Νίκου Παλασίδη με 630 στίχους στην ποντιακή διάλεκτο και άλλους τόσους στη νεοελληνική αποτελεί το Πύρριχος. Αναφέρεται στον Τρωικό Πόλεμο και στον πρώτο διδάξαντα (κατά μία εκδοχή) του πυρρίχιου χορού, τον Πύρριχο.
«Ο Πύρριχος ήταν ήρωας του Τρωικού Πολέμου και φίλος του Πάτροκλου. Μόλις έμαθε το χαμό του, στενοχωρήθηκε πάρα πολύ. Γύρω από τη σορό του Πάτροκλου άρχισε να κάνει κάποιες άναρχες κινήσεις, στις οποίες σιγά-σιγά άρχισε να δίνει ρυθμό. Ο Αγαμέμνονας ικανοποιήθηκε πάρα πολύ από το χορό του και του ζήτησε να τον διδάξει και στους άλλους στρατιώτες, ώστε να τον χορεύουν πριν από τις μάχες. Έτσι γεννήθηκε κατά μία εκδοχή ο πυρρίχιος χορός», σημειώνει ο Νίκος Παλασίδης.
Ο ίδιος χορογράφησε και προσπάθησε να υποστηρίξει καλλιτεχνικά το έργο, το οποίο ανέβηκε σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας από την Καλλιτεχνική Στέγη Ποντίων Βορείου Ελλάδος.
Ιδιαίτερα συγκινητικό είναι και το ποιητικό έργο του Νίκου Παλασίδη «Το χρέος και το Τάμαν». Μία ωδή στα άγια χώματα του Πόντου, στο χωριό που γεννήθηκε ο πατέρας του.
«Πήγα στον Πόντο και επισκέφθηκα το σπίτι του πατέρα μου. Μέσα μου ανακατεύτηκαν η χαρά και η λύπη. Χαρά γιατί βρέθηκα στον τόπο που γεννήθηκε ο πατέρας μου και αντίκρισα το σπίτι του και λύπη διότι σκέφτηκα ότι διώξανε με τη βία τους δικούς μας ανθρώπους από εκεί. Έτσι προέκυψε το έργο “Το Χρέος και το Τάμαν”», λέει συγκινημένος ο Νίκος Παλασίδης.
Ένα συγκινητικό ποίημα για τη γυναίκα του
Όπως αναφέρει ακόμα στο pontosnews.gr, έχει γράψει πολλούς στίχους, τους οποίους σκέφτεται να τους δώσει σε μουσικούς για να γίνουν τραγούδια, καθώς και σειρά ποιημάτων. Από τα τελευταία, αυτό που «μιλάει» περισσότερο στην ψυχή του, είναι το ποίημα που έγραψε για τη μακαρίτισσα τη γυναίκα του, Αργυρία. Είναι 180 στίχων και του έχει δώσει τον τίτλο «Στη Ρούλα μου». Το έγραψε σε ποντιακά και νεοελληνικά, διότι η γυναίκα του δεν ήταν Πόντια και δεν γνώριζε τη διάλεκτο. Η σύζυγός του εμφανίζεται να του απευθύνει το λόγο μέσα στο συγκεκριμένο ποίημα, οπότε ο δικός της λόγος θα έπρεπε να είναι στα νεοελληνικά.
Αρκετοί στίχοι του Νίκου Παλασίδη έχουν γίνει τραγούδια. Χαρακτηριστικό είναι το «Φανταρόπον», το οποίο συνέθεσε ο Χρήστος Παπαδόπουλος.
«Ανέβηκα στο τρένο για να πάω στο στρατό και η παρέα μου με ακολούθησε μέχρι το σταθμό, αφού πρώτα χορεύαμε μέχρι τα ξημερώματα. Κάποιοι φίλοι μου έβαλαν τα κλάματα, επειδή έφευγα. Μ’ έπιασε το παράπονο και άρχισα να γράφω κάποιους στίχους. Τους έστειλα στον Χρήστο Παπαδόπουλο και τους έντυσε με μουσική», αναφέρει ο Νίκος Παλασίδης.
Επίσης από στίχους του αποτελείται το τραγούδι «Τοπάλ Οσμάν» που μελοποίησε ο Γιώργος Πουλαντσακλής και απέδωσε η Μελίνα Χατζηκαμάνου, ενώ σε στίχους του γράφτηκε ύμνος για τον ΠΑΟΚ στα ποντιακά, τον οποίο τραγούδησε ο Μπάμπης Ιορδανίδης.
Ο Νίκος Παλασίδης διετέλεσε πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης, της Ένωσης Ποντίων Πολίχνης και του Συνδέσμου Ποντίων Καθηγητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Θεσσαλονίκης. Σήμερα είναι επίτιμο μέλος της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, στην οποία διετέλεσε και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της. Επίσης, υπήρξε μέλος της Καλλιτεχνικής Στέγης Βορείου Ελλάδος και του Συλλόγου Καυκασίων Καλαμαριάς.
Όπως λένε, όσοι τον γνωρίζουν καλά, ο Νίκος Παλασίδης δεν πήρε ποτέ την παραμικρή αμοιβή για την τεράστια προσφορά του στον ποντιακό ελληνισμό. Όλα τα έκανε με την ψυχή του, αφού ένιωθε βαρύ μέσα του το χρέος για τα 353.000 αθώα θύματα της Γενοκτονίας.
Σε όλη του τη ζωή ήταν και παραμένει περήφανος για την ποντιακή καταγωγή του. Ίσως ορμώμενος από αυτήν την περηφάνια χαμογέλασε ειρωνικά στο φύλακα του Μουσείου της Ακρόπολης των Αθηνών, το 1966, όταν θέλησε να του απαγορεύσει τη είσοδο, επειδή ήταν ντυμένος με την ποντιακή φορεσιά. «Αυτή είναι εθνική στολή», του είπε κοφτά και μπήκε στο μουσείο μαζί με τους συγχορευτές του.
Ρωμανός Κοντογιαννίδης
